Pisarz: Jakub

Miejsce spisania: Jerozolima

Spisywanie ukończono: przed 62 n.e.

 1. Co mogłoby nasuwać wątpliwości, czy Jakub rzeczywiście napisał księgę nazwaną od tego imienia?

„POSTRADAŁ zmysły”. Tak myśleli o Jezusie jego krewni. Gdy pełnił służbę na ziemi, „jego bracia (...) nie wierzyli w niego”, toteż Jakuba oraz Józefa, Szymona i Judasa nie wymieniono wśród jego pierwszych uczniów (Marka 3:21; Jana 7:5; Mat. 13:55). Na jakiej podstawie można więc twierdzić, że to właśnie przyrodni brat Jezusa napisał księgę biblijną nazwaną od imienia Jakub?

 2. Co przemawia za tym, że pisarzem Listu Jakuba był przyrodni brat Jezusa?

² Sprawozdanie biblijne donosi, że zmartwychwstały Jezus ukazał się Jakubowi, co z pewnością całkowicie go przekonało, iż Jezus był Mesjaszem (1 Kor. 15:7). Z Dziejów Apostolskich 1:12-14 dowiadujemy się, że jeszcze przed Pięćdziesiątnicą Maria i bracia Jezusa zebrali się z apostołami na modlitwę w pewnej górnej izbie w Jerozolimie. Ale czy tego listu nie napisał apostoł imieniem Jakub? Bynajmniej, gdyż na początku pisarz przedstawia się nie jako apostoł, lecz jako ‛niewolnik Pana Jezusa Chrystusa’. Również Juda (inaczej Judas) we wprowadzeniu do swego listu, podobnym do słów wstępnych Jakuba, nazywa siebie „niewolnikiem Jezusa Chrystusa, a bratem Jakuba” (Jak. 1:1; Judy 1). Pozwala to wyciągnąć wniosek, że właśnie dwaj przyrodni bracia Jezusa, Jakub i Juda, napisali księgi biblijne nazwane od ich imion.

 3. Dlaczego Jakub nadawał się do napisania tego listu?

³ Jakub znakomicie nadawał się do napisania listu z radami dla zboru chrześcijańskiego. Cieszył się ogromnym szacunkiem jako nadzorca zboru jerozolimskiego. Paweł uznawał „Jakuba, brata Pana”, za jeden z „filarów” zboru — tak jak Kefasa i Jana (Gal. 1:19; 2:9). O znaczeniu Jakuba świadczy też okoliczność, że Piotr po uwolnieniu z więzienia natychmiast przesłał o tym wiadomość „Jakubowi i braciom”. A czy to nie Jakub wystąpił w imieniu „apostołów i starszych”, gdy Paweł z Barnabasem przybyli do Jerozolimy z prośbą o rozstrzygnięcie kwestii obrzezania? Nawiasem mówiąc, zarówno owo rozstrzygnięcie, jak i List Jakuba zaczynają się słowem „Pozdrowienia!” — co stanowi kolejną wskazówkę, iż pochodziły od tej samej osoby (Dzieje 12:17; 15:13, 22, 23; Jak. 1:1).

 4. Co wskazuje, że List Jakuba powstał krótko przed rokiem 62?

⁴ Historyk Józef Flawiusz donosi, że za ukamienowanie Jakuba odpowiedzialny był arcykapłan Ananos (Annasz), saduceusz. Doszło do tego około roku 62 — po śmierci rzymskiego namiestnika Festusa, a przed objęciem urzędu przez jego następcę, Albinusa.a A kiedy Jakub napisał swój list? Uczynił to w Jerozolimie z myślą o „dwunastu plemionach, które są rozproszone” (Jak. 1:1). Trzeba było czasu, by po wylaniu ducha świętego w roku 33 chrystianizm się rozprzestrzenił, a także by zaistniały niepokojące okoliczności, o których mowa w liście. Poza tym z jego treści wynika, iż chrześcijanie nie tworzyli już małych grup, lecz byli zorganizowani w zbory mające dojrzałych „starszych”, którzy mogli się modlić za słabych i nieść im pomoc. Musiało też minąć wystarczająco dużo czasu, by w pewnym stopniu wkradło się samozadowolenie i formalizm (2:1-4; 4:1-3; 5:14; 1:26, 27). A zatem Jakub napisał list najprawdopodobniej dość późno, zapewne krótko przed rokiem 62 — jeśli relacja Józefa Flawiusza o wydarzeniach związanych ze śmiercią Festusa jest dokładna i jeśli rację mają źródła, które umieszczają śmierć Festusa około roku 62.

 5. Jakie dowody przemawiają za autentycznością Listu Jakuba?

⁵ List Jakuba występuje w kodeksach watykańskim, synajskim i aleksandryjskim, co stanowi potwierdzenie jego autentyczności. Pojawia się też przynajmniej w dziesięciu starożytnych katalogach pochodzących sprzed synodu kartagińskiego z roku 397.b Często powoływali się na ten list pisarze wczesnochrześcijańscy. Wyraźnie widoczna jest też jego zgodność z resztą natchnionych Pism.

 6. (a) Jakie okoliczności skłoniły Jakuba do napisania listu? (b) Jak Jakub uzupełnił wywody Pawła na temat wiary, bynajmniej mu nie przecząc?

⁶ Dlaczego Jakub napisał ten list? Staranna analiza jego treści ujawnia, że sytuacja wewnątrz zboru wywołała trudności między braćmi. Mniej dbano o przestrzeganie zasad chrześcijańskich, a nawet zaczęto je zupełnie ignorować, tak iż pewne osoby stały się duchowymi cudzołożnicami z powodu przyjaźni ze światem. Ci, którzy koniecznie chcą doszukać się jakichś sprzeczności, twierdzą, że gdy Jakub w swym liście zachęca do okazywania wiary przez uczynki, unieważnia pisma Pawła dotyczące wybawienia dzięki wierze, a nie dzięki uczynkom. Z kontekstu jednak wynika, iż Jakubowi chodziło o potwierdzanie wiary uczynkami, a nie tylko słowami, natomiast Pawłowi — o uczynki nakazane przez Prawo. W rzeczywistości Jakub uzupełnił wywody Pawła, nieco szerzej objaśniając, jak przejawia się wiara. Udzielił też niezwykle praktycznych rad w sprawie codziennych problemów chrześcijan.

 7. Jak Jakub naśladuje Jezusa pod względem metod nauczania i z jakim skutkiem?

⁷ Argumentację Jakuba co do wiary, cierpliwości i wytrwałości ożywiają i wspierają przykłady z życia codziennego, nawiązujące do zwierząt, statków, rolników i roślinności. Ponieważ naśladował skuteczne metody nauczania stosowane przez Jezusa, jego rady mają niezwykłą siłę przekonywania. Duże wrażenie robi też na czytelniku dobre rozeznanie pisarza w ludzkich pobudkach.

TREŚĆ LISTU JAKUBA

 8. Jakie owoce wydaje wytrwałość, a jakie — złe pragnienie?

⁸ Niezłomna wytrwałość „wykonawców słowa” (1:1-27). Jakub zaczyna od zachęty: „Uważajcie to za samą radość, bracia moi, gdy was spotykają rozmaite doświadczenia”. Dzięki wytrwałości będą zupełni. Jeżeli komuś brakuje mądrości, powinien prosić o nią Boga z wiarą — nic nie wątpiąc, żeby nie przypominać fali morskiej pędzonej przez wiatr. Pomniejszy będzie wywyższony, a bogaty zwiędnie jak kwiat, który ginie. Szczęśliwy jest człowiek znoszący doświadczanie, bo „otrzyma koronę życia, którą Jehowa obiecał tym, co go zawsze miłują”. Bóg nie kusi człowieka niczym złym, by spowodować jego upadek. To jego własne złe pragnienie staje się płodne i rodzi grzech, ten zaś wydaje śmierć (1:2, 12, 22).

 9. Co między innymi znaczy być ‛wykonawcą słowa’ i jaka forma oddawania czci cieszy się uznaniem Boga?

⁹ Skąd pochodzą wszystkie dobre dary? Od „Ojca świateł niebiańskich”, który się nigdy nie zmienia. „Ponieważ tak chciał”, oznajmia Jakub, „więc nas zrodził słowem prawdy, abyśmy byli niejako pierwocinami jego stworzeń”. Chrześcijanie mają zatem być prędcy do słuchania, nieskorzy do mówienia, nieskorzy do srogiego gniewu; powinni też odrzucić wszelką plugawość i zło moralne, przyjąć zaś zaszczepianie słowa wiodącego do wybawienia. „Stańcie się wykonawcami słowa, a nie tylko słuchaczami”. Kto bowiem wgląda w prawo wolności, przypominające lustro, i trwa w nim, „będzie szczęśliwy, że to czyni”. Daremne jest formalne oddawanie czci, jeśli człowiek nie kiełzna swego języka, lecz „forma oddawania czci, która jest czysta i nieskalana z punktu widzenia naszego Boga i Ojca, polega na tym: opiekować się sierotami i wdowami w ich ucisku oraz zachowywać siebie nie splamionym przez świat” (1:17, 18, 22, 25, 27).

10. (a) Jakich różnic nie należy czynić? (b) Jaki związek z wiarą mają uczynki?

¹⁰ Wiara wydoskonalona dzięki właściwym uczynkom (2:1-26). Bracia dokonują między sobą rozróżnień, okazując większe względy bogatym niż biednym. Czyż jednak „Bóg nie wybrał biednych względem świata, żeby byli bogaci w wierze i dziedzicami królestwa”? Czyż bogaci nie są ciemięzcami? Bracia powinni spełniać prawo królewskie: „Masz miłować swego bliźniego jak samego siebie” i nikogo stronniczo nie wyróżniać. Niech też okazują miłosierdzie, gdyż kto przestrzega Prawa, a jest przestępcą w jednym szczególe, łamie je wszystkie. Wiara bez uczynków nie ma wartości, podobnie jak powiedzenie bratu lub siostrze będącym w potrzebie: „Ogrzejcie się i dobrze najedzcie” bez udzielenia praktycznej pomocy. Czy wiarę da się oddzielić od uczynków? Czyż wiara Abrahama nie była wydoskonalona dzięki jego uczynkom, gdy na ołtarzu ofiarował Izaaka? Również nierządnica Rachab została „uznana za prawą dzięki uczynkom”. A zatem wiara bez uczynków jest martwa (2:5, 8, 16, 19, 25).

11. (a) Jakie przykłady podaje Jakub, by udzielić przestrogi dotyczącej używania języka? (b) Jak okazywać mądrość i zrozumienie?

¹¹ Trzeba panować nad językiem, by uczyć mądrości (3:1-18). Bracia nie powinni pochopnie zostawać nauczycielami, gdyż tych czeka cięższy sąd. Każdy wielokrotnie się potyka. Tak jak wędzidło kieruje ciałem konia, a mały ster dużym statkiem, tak język — mały członek — ma potężną moc. Przypomina ogień, który może ogarnąć wielki las. Łatwiej ujarzmić dzikie zwierzęta niż język. Błogosławi się nim Jehowę, a zarazem przeklina innych ludzi. Nie jest to właściwe. Czy ze źródła płynie woda gorzka i słodka? Czy drzewo figowe rodzi oliwki, a winorośl — figi? Czy słona woda może dać wodę słodką? Jakub pyta: „Kto wśród was jest mądry i odznacza się zrozumieniem?” Niech pokaże swe uczynki z łagodnością i niech wystrzega się swarliwości, nie przechwalając się zwierzęco przeciwko prawdzie. Gdyż „mądrość z góry jest przede wszystkim nieskalanie czysta, następnie usposobiona pokojowo, rozsądna, gotowa okazać posłuszeństwo, pełna miłosierdzia i dobrych owoców, nie czyni stronniczych wyróżnień, nie jest obłudna” (3:13, 17).

12. (a) Jakie niewłaściwe stosunki panują w ówczesnym zborze i co jest tego przyczyną? (b) Jakiej postawy należy się wystrzegać i jaki przymiot pielęgnować, by zyskać uznanie Jehowy?

¹² Wystrzeganie się rozkoszy zmysłowej i przyjaźni ze światem (4:1-17). ‛Skąd się biorą walki między wami?’ Jakub sam odpowiada na własne pytanie: „Z waszych żądz rozkoszy zmysłowej”! Niektórymi kierują złe pobudki. Przyjaciele świata są „cudzołożnicami” i stają się nieprzyjaciółmi Boga. Jakub napomina zatem: „Przeciwstawcie się Diabłu, a ucieknie od was. Zbliżcie się do Boga, a on zbliży się do was”. Jehowa wywyższy pokornych. Niech więc bracia przestaną osądzać się nawzajem. Ponieważ nikt nie może być pewny, czy będzie żyć następnego dnia, powinni mówić: „Jeżeli Jehowa zechce, będziemy żyli, a także uczynimy to lub owo”. Chełpienie się jest niegodziwe, a gdy ktoś wie, co jest słuszne, lecz tego nie czyni — grzeszy (4:1, 4, 7, 8, 15).

13. (a) Dlaczego biada bogaczom? (b) Jak Jakub ilustruje potrzebę okazywania cierpliwości i wytrwałości i jakie to daje wyniki?

¹³ Szczęśliwi są ci, którzy do końca trwają w prawości! (5:1-20). ‛Płaczcie i wyjcie, bogacze!’ — mówi Jakub. ‛Rdza waszego bogactwa będzie świadectwem przeciw wam. Jehowa Zastępów usłyszał wołania żniwiarzy, których pozbawiliście zapłaty. Żyjecie w zbytku i rozkoszy zmysłowej, potępiacie i mordujecie prawego’. Jednakże ze względu na bliskość obecności Pana bracia powinni okazywać cierpliwość niczym rolnik czekający na żniwa i rozważać wzór dany przez proroków, „którzy mówili w imieniu Jehowy”. Szczęśliwi ci, którzy wytrwali! Należy pamiętać o wytrwałości Hioba i o wyniku, jaki sprawił Jehowa, „że Jehowa jest bardzo tkliwy w uczuciach i miłosierny” (5:1-6, 10, 11).

14. Jakich końcowych rad co do modlitwy i wyznawania grzechów udziela Jakub?

¹⁴ Bracia mają też przestać przysięgać. Niech ich „Tak znaczy Tak”, a ich „Nie — Nie”. Powinni otwarcie wyznawać swe grzechy i modlić się jedni za drugich. Jak tego dowiodły modlitwy Eliasza, „błaganie prawego (...) ma wielką siłę”. Jeżeli ktoś zostanie odciągnięty od prawdy, a drugi go zawróci, „wybawi jego duszę od śmierci i zakryje mnóstwo grzechów” (5:12, 16, 20).

DLACZEGO POŻYTECZNY

15. Jaki użytek robi Jakub z Pism Hebrajskich? Podaj przykład.

¹⁵ Chociaż Jakub tylko dwukrotnie wymienia imię Jezusa (1:1; 2:1), to jak wynika ze starannego porównania jego listu z Kazaniem na Górze, często kieruje uwagę na praktyczne zastosowanie nauk Mistrza. Imię Jehowy umieszcza w tekście 13 razy (Przekład Nowego Świata) i kładzie nacisk na Jego obietnice stanowiące nagrodę dla wiernych chrześcijan (4:10; 5:11). Wielokrotnie czerpie z Pism Hebrajskich przykłady i przytacza stosowne fragmenty, by oprzeć na nich swe praktyczne rady. Wskazuje na ich źródło, używając sformułowań: „według słów Pisma”, „spełniły się słowa Pisma” i „Pismo (...) mówi”, po czym objaśnia, jak chrześcijanie powinni stosować te wersety w życiu (2:8, 23; 4:5). Udzielając jasnych rad i umacniając wiarę w Słowo Boże jako harmonijną całość, Jakub nawiązuje do uczynków Abrahama wynikających z wiary, do wyrażonej czynem wiary Rachab, do wytrwałości wiernego Hioba oraz do postawy Eliasza, polegającego na modlitwie (Jak. 2:21-25; 5:11, 17, 18; Rodz. 22:9-12; Joz. 2:1-21; Hioba 1:20-22; 42:10; 1 Król. 17:1; 18:41-45).

16. Jakich rad i przestróg udziela Jakub i z jakiego źródła pochodzi taka praktyczna mądrość?

¹⁶ Bezcenne są wskazówki Jakuba, aby być wykonawcą słowa, a nie tylko słuchaczem, aby dowodzić wiary prawymi uczynkami, czerpać radość z przechodzenia różnych doświadczeń, prosić Boga o mądrość, stale zbliżać się do Niego w modlitwie i spełniać prawo królewskie: „Masz miłować swego bliźniego jak samego siebie” (Jak. 1:22; 2:24; 1:2, 5; 4:8; 5:13-18; 2:8). Jakub dobitnie przestrzega też przed uczeniem błędu, szkodliwym używaniem języka, dokonywaniem rozróżnień w zborze, pożądaniem rozkoszy zmysłowych, a także przed poleganiem na zniszczalnym bogactwie (3:1, 8; 2:4; 4:3; 5:1, 5). Mówi otwarcie, iż przyjaźń ze światem jest równoznaczna z duchowym cudzołóstwem i nieprzyjaźnią wobec Boga, i podaje definicję praktycznej formy oddawania czci, która jest czysta w oczach Boga: „opiekować się sierotami i wdowami w ich ucisku oraz zachowywać siebie nie splamionym przez świat” (4:4; 1:27). Właśnie takich życiowych i łatwych do zrozumienia rad można było się spodziewać po tym ‛filarze’ zboru pierwszych chrześcijan (Gal. 2:9). To przyjazne orędzie jest drogowskazem dla chrześcijan również w naszych burzliwych czasach, gdyż tylko „mądrość z góry” wydaje „owoc prawości” (3:17, 18).

17. Jaki podano ważny powód do wytrwałego spełniania uczynków wynikających z wiary?

¹⁷ Jakub bardzo pragnął pomóc swym braciom w osiągnięciu celu, do którego zmierzali, a którym było życie w Królestwie Bożym. Dlatego usilnie ich zachęcał: „Wy też okazujcie cierpliwość; utwierdźcie swe serca, gdyż obecność Pana się przybliżyła”. Są szczęśliwi, jeśli wytrwale znoszą doświadczanie, bo uznanie Boże zapewni im „koronę życia, którą Jehowa obiecał tym, co go zawsze miłują” (5:8; 1:12). Bożą obietnicę dotyczącą korony życia — nieśmiertelnego życia w niebie albo życia wiecznego na ziemi — przedstawiono jako ważny powód do wytrwałego spełniania uczynków wynikających z wiary. Ten wspaniały list z pewnością jest dla wszystkich zachętą, by dążyć do uzyskania życia wiecznego w niebie lub w nowym świecie ustanowionym przez Jehowę i poddanym władzy Królewskiego Potomka, naszego Pana Jezusa Chrystusa (2:5).

[Przypisy]