ROZDZIAŁ 21

Jak reagować na krytykę?

„Moja mama była jak policjant — zawsze szukała dziury w całym. Zanim skończyłem jakąś pracę, sprawdzała mnie i wytykała błędy” (Craig).

„Rodzice ciągle prawili mi kazania. Narzekali, że jestem niezorganizowany. Szkoła, dom, zbór — zawsze robiłem coś nie tak” (James).

CZY odnosisz wrażenie, że bez względu na to, co robisz, rodzice zawsze mają jakieś zastrzeżenia? Czy czujesz się, jakbyś ciągle był na cenzurowanym i nigdy nie mógł spełnić wiązanych z tobą oczekiwań?

Którą z poniższych uwag słyszysz najczęściej?

□ Wiecznie masz bałagan w pokoju.

□ Oglądasz za dużo telewizji.

□ Za późno chodzisz spać.

□ Zawsze wstajesz na ostatnią chwilę.

Zapisz, jakie przypomnienie lub jaka krytyka ze strony rodziców drażni cię najbardziej.

․․․․․

To prawda, że gdy rodzice coś ci każą lub o coś mają pretensje, możesz poczuć się dotknięty. Gdyby jednak nigdy nie zwracali ci uwagi, pewnie zacząłbyś się zastanawiać, czy rzeczywiście im na tobie zależy (Hebrajczyków 12:8). Rodzicielskie karcenie świadczy o miłości. Jak mówi Biblia, ojciec upomina „syna, w którym ma upodobanie” (Przysłów 3:12).

A zatem możesz być wdzięczny, że rodzice troszczą się o ciebie i starają się dobrze cię wychować. Ponieważ jesteś jeszcze młody i masz stosunkowo niewielkie doświadczenie, co jakiś czas potrzebujesz skorygowania. Bez odpowiednich wskazówek łatwo mógłbyś ulec „pragnieniom przydarzającym się w młodości” (2 Tymoteusza 2:22).

Ale to nic przyjemnego!

Rzecz jasna „karcenie z początku nie wydaje się przyjemne, lecz raczej przykre” (Hebrajczyków 12:11, Biblia poznańska). Jako młody człowiek odczuwasz to wyjątkowo silnie. Przecież twoja osobowość dopiero się kształtuje. Dorastasz i odkrywasz, kim jesteś, więc krytyka — nawet wyważona i życzliwa — może cię bardzo zaboleć.

Jest to w pełni zrozumiałe, gdyż na twoje poczucie własnej wartości duży wpływ ma to, co o tobie mówią inni. A z opinią rodziców liczysz się szczególnie. Kiedy zatem tata lub mama zwróci ci z jakiegoś powodu uwagę, możesz być przybity.

Czy powinieneś dojść do wniosku, że nic ci nie wychodzi lub że jesteś kompletnym zerem? Ależ nie. Pamiętaj — nie ma ludzi doskonałych (Kaznodziei 7:20). Popełnianie błędów to nieodłączny element procesu uczenia się (Hioba 6:24). Co jednak wtedy, gdy rodzice zdają się komentować każdy twój błąd, ale do pochwał się nie palą? Chociaż może cię to boleć, z pewnością nie świadczy o tym, że jesteś do niczego.

Co się kryje za krytyką

Czasami zdarzy ci się oberwać nie dlatego, że wyjątkowo przeskrobałeś, lecz po prostu dlatego, że któreś z rodziców jest w kiepskim nastroju. Może twoja mama miała ciężki dzień albo jest chora? Niewykluczone więc, że dostaniesz reprymendę, jeśli nie masz w pokoju wzorowego porządku. A może tata ma głowę zaprzątniętą kłopotami finansowymi rodziny? W takiej sytuacji może powiedzieć coś bez zastanowienia, „jakby zadawał pchnięcia mieczem” (Przysłów 12:18). Oczywiście taka niesłuszna krytyka potrafi zirytować. Zamiast się jednak skupiać na tym, jakie to niesprawiedliwe, co tylko bardziej cię zdenerwuje, postaraj się przymknąć oczy na błędy rodziców. Przecież „wszyscy (...) wielokrotnie się potykamy. Jeżeli ktoś nie potyka się w słowie, to jest człowiekiem doskonałym” (Jakuba 3:2).

Jako osoby niedoskonałe, rodzice również mogą się zmagać z zaniżonym poczuciem własnej wartości. Niewykluczone nawet, że za twoje niedopisania obwiniają siebie. Na przykład mama, która ma pretensje do córki o słabe oceny, w głębi ducha może sobie myśleć: „Kiepska ze mnie matka, skoro własnej córki nie potrafię zdopingować do nauki”.

Jak zachować spokój

Bez względu na powód krytyki pozostaje kwestia tego, jak sobie z nią radzić. Przede wszystkim powstrzymaj się od pyskowania. W Księdze Przysłów 17:27 czytamy: „Kto powściąga swe wypowiedzi, ten posiada wiedzę, a mąż odznaczający się rozeznaniem zachowuje spokojnego ducha”. Jak możesz ‛zachować spokojnego ducha’? Spróbuj uwzględnić następujące wskazówki:

Słuchaj. Zamiast od razu się usprawiedliwiać i dowodzić swej niewinności, postaraj się zapanować nad emocjami i posłuchaj, co rodzice mają do powiedzenia. Uczeń Jakub radził chrześcijanom, żeby byli ‛prędcy do słuchania, nieskorzy do mówienia i nieskorzy do gniewu’ (Jakuba 1:19). Jeżeli gwałtownie wejdziesz rodzicom w słowo, pomyślą, że puszczasz ich uwagi mimo uszu. Skutek będzie taki, że tylko się zdenerwują i jeszcze bardziej ci się oberwie.

Skupiaj się na istocie rzeczy. Czasami może ci się wydawać, że rodzice udzielili rady zbyt dosadnie. Spróbuj jednak skupiać się nie na tym, jak mówili, lecz co mówili. Zastanów się: „Czy nie mają racji, choćby częściowo? Czy już wcześniej mieli do mnie o to pretensje? Czy trudno byłoby mi zastosować się do ich wskazówek?”. Pamiętaj, że choć może od razu tego nie zauważasz, troska rodziców jest podyktowana miłością. Gdyby im na tobie nie zależało, po prostu by cię nie korygowali (Przysłów 13:24).

Wyraź ich opinię własnymi słowami. Jeśli własnymi słowami i z należnym szacunkiem powtórzysz zastrzeżenia rodziców, upewnisz ich, że dotarło do ciebie to, co mówili. Załóżmy na przykład, że mama powie: „Twój pokój zawsze wygląda jak pobojowisko. Dopóki nie posprzątasz, nie wyjdziesz z domu!”. Być może uważasz, że mama się czepia. Ale gdybyś wyraził to głośno, sam sobie zaszkodzisz. Postaraj się spojrzeć na kwestię porządku z punktu widzenia rodziców. I bez cienia złośliwości powiedz coś w tym stylu: „Masz rację, mamo. Mój pokój nie wygląda najlepiej. Czy mam posprzątać teraz, czy po obiedzie?”. Gdy w ten sposób przyznasz rodzicom rację, napięcie prawdopodobnie opadnie. Oczywiście potem musisz dotrzymać słowa (Efezjan 6:1).

Czekaj. Wszelkie usprawiedliwienia zachowaj na potem — gdy już zrobisz to, o co prosili cię rodzice. Biblia mówi: „Kto trzyma w ryzach swe wargi, postępuje roztropnie” (Przysłów 10:19). Kiedy rodzice zobaczą, że ich posłuchałeś, będą bardziej skłonni wysłuchać ciebie.

Zapisz, nad uwzględnieniem której z czterech omówionych wskazówek powinieneś szczególnie popracować. ․․․․․

Wysiłek się opłaci

Czy byłbyś gotowy się potrudzić, gdybyś wiedział, że stawką jest znalezienie złota? Biblia mówi, że mądrość jest dużo cenniejsza niż jakiekolwiek bogactwo (Przysłów 3:13, 14). A w jaki sposób możesz ją zdobyć? W Księdze Przysłów 19:20 czytamy: „Posłuchaj rady i przyjmuj karcenie, żebyś w przyszłości stał się mądry”. To prawda, że gdy otrzymujesz radę lub skarcenie, może zrobić ci się przykro. Ale jeżeli dostrzeżesz i zastosujesz kryjącą się w nich mądrość, znajdziesz skarb cenniejszy niż złoto.

W życiu nie da się uniknąć krytycznych uwag. Na razie kierują je pod twoim adresem rodzice i nauczyciele. W przyszłości może to być przełożony w pracy lub inne osoby. Jeżeli nauczysz się przyjmować krytykę w domu, będziesz lepszym uczniem, bardziej cenionym pracownikiem, a ponadto nabierzesz więcej pewności siebie. Dla takich korzyści bez wątpienia warto znieść trochę krytyki.

WERSET

„Mądry posłucha i przyjmie więcej pouczeń” (Przysłów 1:5).

WSKAZÓWKA

Aby łatwiej ci było przyjąć uwagi rodziców:

● Spróbuj dostrzec, czy w słowach krytyki nie kryje się jakaś pochwała.

● Poproś o wyjaśnienie, jeśli nie rozumiesz, w czym nie dopisałeś lub co masz poprawić.

CZY WIESZ, ŻE...?

Niektórym ojcom i matkom z trudem przychodzi okazywanie wyrozumiałości własnym dzieciom, gdyż sami nie zaznali od swych rodziców zbyt dużo miłości i zrozumienia.

PLAN DZIAŁANIA!

Jeżeli znów usłyszę od rodziców jakąś krytyczną uwagę, to: ․․․․․

Jeżeli uważam, że moi rodzice są zbyt krytyczni, mogę: ․․․․․

Sprawy, o które zapytam rodziców: ․․․․․

ZASTANÓW SIĘ

● Dlaczego może ci być trudno przyjmować krytykę?

● Czym mogą być podyktowane krytyczne uwagi rodziców?

● Jak możesz odnieść pełny pożytek z otrzymywanych rad?

[Napis na stronie 177]

„Kiedyś mama ciągle na mnie krzyczała, a ja jej odpyskiwałam. Ale teraz staram się wprowadzać w życie rady ze Słowa Bożego. To naprawdę działa. Mama zaczęła inaczej mnie traktować, a ja lepiej ją rozumiem. Nasze stosunki się poprawiły” (Marleen).

[Ilustracja na stronie 180]

Jeżeli dostrzeżesz mądrość kryjącą się w krytyce, znajdziesz skarb cenniejszy niż złoto