Pytania czytelników
◼ Dlaczego w wypowiedzi Szczepana, zanotowanej w Dziejach Apostolskich 7:14, jest mowa o 75 członkach rodziny Jakuba, którzy przenieśli się do Egiptu, podczas gdy w Księdze Rodzaju 46:26 wymieniono 66, a w wersecie 27 tego samego rozdziału 70 osób?
Możliwych wyjaśnień jest wiele. Według jednego z nich wypowiedź z Księgi Dziejów Apostolskich 7:14 opiera się na greckim przekładzie Biblii, zwanym Septuagintą. Według innego Szczepan po prostu wliczył żony dziewięciu synów Jakuba.
Przypomnijmy najpierw, co Szczepan oświadczył w myśl Dziejów Apostolskich 7:14: „Józef zaś wyprawił posłów i sprowadził ojca swego Jakuba, całą rodzinę liczącą siedemdziesiąt pięć dusz” (Nowy Przekład). Z kolei popatrzmy, co na temat przeniesienia się rodziny Jakuba do Egiptu mówi Księga Rodzaju.
Najpierw przeczytajmy Księgę Rodzaju 46:8: „Oto imiona synów Izraela, którzy przybyli do Egiptu: Jakuba i jego synów”. Po tych słowach wstępnych zostają wymienieni potomkowie Jakuba, wśród nich nawet niektórzy prawnukowie. Wyliczanie ich kończy się słowami: „Wszystkich, którzy przybyli z Jakubem do Egiptu, a którzy wyszli z jego bioder, było ogółem, oprócz żon synów Jakuba, sześćdziesięciu sześciu. Synów zaś Józefa, którzy mu się urodzili w Egipcie, było dwóch. Wszystkich zatem członków rodziny Jakuba, którzy przybyli do Egiptu było siedemdziesięciu” (Rodz. 46:8, 26, 27, Biblia Tysiąclecia).
Wymieniona liczba 66 potomków Jakuba była zestawiona w różny sposób. Niektórzy bibliści włączali do niej zarówno synów Judy: Era i Onana, jak też jego wnuków — Chesrona i Chamula (Rodz. 46:12). Inni pomijali Era i Onana, ponieważ w czasie przeprowadzki do Egiptu oni już nie żyli (Rodz. 38:6-10). Byli tacy, co uwzględniali Dinę, która najwidoczniej nie wyszła za mąż, lub Eliaba, wnuka Rubena, wspomnianego w Księdze Liczb 26:8. Do tych 66 potomków można dodać samego Jakuba oraz Józefa i jego dwóch synów (trzej ostatni nie brali udziału w przeprowadzce do Egiptu). W ten sposób dojdziemy do liczby 70.
Uczeń Szczepan z pewnością wiedział, iż tekst hebrajski donosi o 66 członkach rodziny Jakuba, którzy przenieśli się do Egiptu. Dlaczego więc w Dziejach Apostolskich 7:14 jest podane, że Szczepan mówił o 75 osobach?
Niektórzy komentatorzy Biblii są zdania, że Szczepan mógł się oprzeć na greckim tłumaczeniu Księgi Rodzaju 46:27, to znaczy na Septuagincie. Przekład ten podaje liczbę większą, ponieważ w wersecie 20 dodaje pięć imion (trzech synów oraz dwóch wnuków Manassesa i Efraima), o których nie ma mowy w tekście hebrajskim. Albo, jeśli sam Szczepan miał w pamięci 66 osób, liczbę 75 za powszechnie wtedy używaną Septuagintą mógł podać Łukasz, kiedy pisał po grecku księgę Dziejów Apostolskich.
Bez względu na to, czy Szczepan rzeczywiście mówił o 75 osobach, czy też suma ta wynikła z greckiego przekładu Księgi Rodzaju, zgodność z liczbą 66 uzyskamy, gdy doliczymy żony synów Jakuba, które w Księdze Rodzaju 46:26 wyraźnie zostały pominięte.
Dlaczego należałoby brać pod uwagę akurat dziewięć żon, skoro synów było dwunastu? Otóż żona Józefa nie wchodziła w rachubę, ponieważ była Egipcjanką; Józef nie sprowadzał jej do tego kraju (Dzieje 7:13-15). W chwili przenoszenia się potomków Jakuba do Egiptu nie żyła już żona Judy (Rodz. 38:12). Pozostaje więc najwyżej dziesięć żon. Możliwe jest jednak, że nie żyła wtedy również hebrajska żona Symeona, gdyż o jego ostatnim synu Szaulu powiedziano, że był „synem Kananejki” (Rodz. 46:10, BT). Liczba dziewięć byłaby też poprawna, gdyby najmłodszy syn Jakuba, Beniamin, nie ożenił się przed osiedleniem w Egipcie. W tym wypadku synowie Beniamina wymienieni w Księdze Rodzaju 46:21 przyszliby na świat dopiero po przesiedleniu się rodziny Jakuba; zostali tu mimo wszystko podani z uwagi na rolę, jaką mieli odegrać w swoim szczepie i w całym narodzie. (Porównaj z tym List do Hebrajczyków 7:9, 10). A zatem jeśli do liczby 66 osób, występującej w tekście hebrajskim Księgi Rodzaju 46:26 doliczymy żony dziewięciu synów Jakuba, otrzymamy łączną sumę 75 o której jest mowa w wersji Septuaginty, a także w Dziejach Apostolskich 7:14.
Rzecz zrozumiała, że chociaż istnieją racjonalne sposoby uzgodnienia liczb podanych w Dziejach Apostolskich 7:14 oraz w 46 rozdziale Księgi Rodzaju, nie można tej sprawy traktować dogmatycznie. Mamy więc dodatkowy powód, aby oczekiwać czasu, gdy Bóg w ramach zmartwychwstania przywróci życie swoim starożytnym sługom, bo wtedy bezpośrednio od nich otrzymamy szczegółowe objaśnienie niejednego sprawozdania zachowanego w Piśmie Świętym (Jana 5:28, 29).