Rozdział 10

Wartość karcenia nacechowanego miłością

 1. Czego potrzeba, żeby dzieci były posłuszne?

POSŁUSZNE, miłe i dobrze wychowane dzieci to nie przypadek. Stają się takie, gdy mają odpowiedni przykład i są utrzymywane w karności.

 2. Pod jakim względem poglądy wielu psychologów dziecięcych są sprzeczne z radami podawanymi w Biblii?

² Wielu psychologów dziecięcych nawołuje: „Precz z rękami!” Jeden z nich powiedział: „Czy wy, matki, pojmujecie, że za każdym razem, gdy uderzycie dziecko, dajecie mu do zrozumienia, że go nienawidzicie?” Natomiast Bóg mówi w swoim Słowie: „Kto oszczędza rózgi, nienawidzi syna, ale kto go miłuje, nie unika karcenia go” (Przysłów 13:24, Bp). Kilkadziesiąt lat temu zasypano rynek, zwłaszcza w krajach zachodnich, mnóstwem książek na temat wychowania dzieci, w których nawoływano do pobłażliwości. Psychologowie głosili, że karcenie wywołuje tylko zahamowania i opóźnia rozwój dziecka. Już na samą myśl o tym, że dziecko mogłoby dostać lanie, ogarniało ich przerażenie. Ich teorie były wprost przeciwne radzie Jehowy Boga. W Jego Słowie czytamy, że „co człowiek sieje, to i żąć będzie” (Galatów 6:7). I co się okazało po kilkudziesięciu latach „rozsiewania” takiej pobłażliwości?

 3, 4. Do czego prowadzi nieodpowiednie wychowywanie w domu i co się zaleca w związku z tym?

³ Rekordowe „zbiory” przestępstw i wykroczeń są powszechnie znane. W wielu uprzemysłowionych krajach ponad 50 procent poważnych przestępstw popełniają nieletni. W niejednym miejscu na ziemi szkoły stają się rozsadnikiem konfliktów społecznych, bójek, obelżywej i plugawej mowy, wandalizmu, chuligaństwa, szantażu, podpaleń, napadów rabunkowych, zgwałceń, narkomanii i morderstw. Rzecznik Związku Nauczycieli w pewnym wielkim kraju obarczył odpowiedzialnością za trudności wychowawcze szkołę, która nie umiała wpłynąć na młodzież, a za przyczynę przestępczości uznał podupadanie rodziny oraz niechęć rodziców do wpajania dzieciom rozsądnych zasad postępowania. Rozpatrując zagadnienie, ‛dlaczego jedni członkowie rodziny stają się przestępcami, a drudzy nie’, The Encyclopædia Britannica podaje następujące wyjaśnienie: „Stosowane w rodzinie metody wychowawcze bywają zbyt łagodne albo zbyt surowe bądź też niekonsekwentne. Z przeprowadzonych w Ameryce badań wynika, że około 70 procent przestępców było wychowywanych nierozsądnie”.

⁴ W rezultacie wiele ludzi zmieniło swój pogląd na tę sprawę i znowu stosuje karcenie.

RÓZGA KARNOŚCI

 5. Co Biblia mówi na temat sprawienia dziecku lania?

⁵ Sprawienie dziecku lania może uratować mu życie, gdyż Słowo Boże mówi: „Karcenia chłopcu nie żałuj, gdy rózgą uderzysz — nie umrze. Ty go uderzysz rózgą, a od Szeolu [grobu] zachowasz mu duszę” oraz: „W sercu chłopięcym głupota się mieści, rózga karności wypędzi ją stamtąd” (Przysłów 23:13, 14; 22:15). Jeżeli rodzicom leży na sercu dobro dzieci, to nie zechcą wskutek słabości lub obojętności zrezygnować z trzymania ich w ryzach. Miłość skłoni ich do podjęcia w razie potrzeby słusznych i mądrych kroków.

 6. Na czym polega karcenie?

⁶ Jeżeli chodzi o karcenie, to nie polega ono na samym wymierzaniu kary. „Karcić” to w gruncie rzeczy „udzielać nagany, ganić, napominać, strofować, karać”. Dlatego w Księdze Przysłów 8:33 (NW) nie powiedziano ‛poczujcie karcenie’, tylko „słuchajcie karcenia i stańcie się mądrzy”. Zgodnie z radą udzieloną w Liście 2 do Tymoteusza 2:24, 25 (NW) chrześcijanin „ma być uprzejmy wobec wszystkich, wykwalifikowany do nauczania, trzymający się w ryzach w obliczu zła, z łagodnością pouczający usposobionych nieprzychylnie”. Słowo „pouczający” jest tu tłumaczeniem greckiego wyrazu oznaczającego karcenie. W Hebrajczyków 12:9 przetłumaczono go następująco: „Nadto ojcowie nasi rodzeni pouczali nas, a szanowaliśmy ich; czyż nie będziemy daleko więcej posłuszni Ojcu duchów, a będziemy żyć?” (Wujek).

 7. Jaki pożytek przynosi rodzicielskie karcenie?

⁷ Rodzice, którzy zaniedbują karcenie dzieci, nie zjednają sobie ich szacunku, tak samo jak władze nie mogą sobie zaskarbić szacunku obywateli, gdy pozwalają, aby niesprawiedliwość uchodziła płazem. Odpowiednie karcenie jest dla dziecka dowodem, że rodzicom na nim zależy. Sprzyja pokojowi w rodzinie, ponieważ „ci, którzy przez nie zostali wyćwiczeni, zbierają pokojowy owoc, mianowicie sprawiedliwość” (Hebrajczyków 12:11, NW). Nieposłuszne, źle wychowane dzieci zawsze wywołują wśród członków rodziny rozdrażnienie i nigdy nie czują się naprawdę szczęśliwe i zadowolone, nawet z siebie. „Karć syna: kłopotów ci to zaoszczędzi i pociechą twej duszy się stanie” (Przysłów 29:17). Po stanowczym, ale serdecznym skarceniu dziecko może spojrzeć na świat nieco inaczej, często zaczyna wszystko od nowa i staje się milsze. Karcenie rzeczywiście „przynosi (...) owoc pokoju”.

 8. Jak rodzice mogą karcić dzieci w sposób nacechowany miłością?

⁸ „Kogo Jehowa miłuje, tego karci” (Hebrajczyków 12:6, NW). Tak samo postępują rodzice, którzy naprawdę mają na względzie dobro dzieci. Karcenie powinno wypływać z miłości. Oczywiście wybryk dziecka może rozgniewać, ale jak radzi Biblia, należy ‛trzymać się w ryzach w obliczu zła’ (2 Tymoteusza 2:24, NW). Nieraz, gdy się ochłonie, dziecięce przewinienie nie wydaje się tak ciężkie: „Rozważny człowiek nad gniewem panuje, a chwałą jego — zapomnienie uraz” (Przysłów 19:11; zobacz też Koheleta 7:8, 9). Może są jakieś okoliczności łagodzące: Dziecko mogło być przemęczone albo nie czuło się dobrze. Może naprawdę zapomniało, co mu powiedziano; przecież to się zdarza nawet dorosłym. Ale choćby się nie dało puścić płazem przewinienia, to jednak skarcenie nie powinno polegać na niepohamowanym wybuchu gniewu ani na biciu, w którym rodzice wyładowaliby swoją irytację. W zakres karcenia wchodzi pouczanie, a wybuch gniewu nie uczy dziecka panowania nad sobą, tylko porywczości. Dziecko nie uznaje go za przejaw troskliwości rodzicielskiej, jak to ma miejsce przy stosownym skarceniu. A zatem niezbędne jest zrównoważenie, które sprzyja pokojowi.

ZAKREŚLANIE WYRAŹNYCH GRANIC

 9. Czego, w myśl Przysłów 6:20-23, rodzice powinni udzielać dzieciom?

⁹ Rodzice powinni udzielać dzieciom wskazówek. „Strzeż, synu, nakazów ojca, nie gardź nauką matki, w sercu je wyryj na zawsze i zawieś sobie na szyi. Gdy idziesz, niech one cię wiodą; czuwają nad tobą, gdy zaśniesz; gdy budzisz się — mówią do ciebie; bo lampą jest nakaz, a światłem Prawo, drogą do życia — upomnienie, nagana”. Te rodzicielskie wskazówki mają nadawać kierunek postępowaniu dziecka i je chronić; stanowią wyraz dbałości rodziców o jego pomyślność i szczęście (Przysłów 6:20-23).

10. Do czego może dojść, gdy rodzice nie karcą dzieci?

¹⁰ Ojciec, który zawodzi pod tym względem, obciąża swoje sumienie. Heli, arcykapłan w starożytnym Izraelu, pobłażał synom, którzy byli chciwi, zuchwali i niemoralni. Co prawda trochę protestował, ale nie podjął żadnych stanowczych kroków, żeby położyć kres ich grzechom. Dlatego Bóg powiedział: „Ukarzę dom jego na wieki za grzech, o którym wiedział: synowie jego bowiem ściągają na siebie przekleństwo, a on ich nie skarcił” (1 Samuela 2:12-17, 22-25; 3:13). Również matka może zaznać wstydu, gdy się zaniedba w obowiązkach: „Rózga i karcenie udziela mądrości, chłopiec [albo dziewczynka] pozostawiony sobie jest wstydem dla matki” (Przysłów 29:15).

11. Dlaczego dzieciom trzeba zakreślić granice?

¹¹ Dzieciom trzeba zakreślić granice, w przeciwnym razie czują się nieswojo. Znając je i pozostając w ich obrębie, mają poczucie przynależności do środowiska; należą do niego i są w nim akceptowane, ponieważ trzymają się stawianych w nim wymagań. Pobłażliwi rodzice pozostawiają dzieci własnemu losowi, tak iż same muszą dawać sobie radę. Wyniki tego dowodzą, że dzieci potrzebują dorosłych, którzy dobrze wiedzą, gdzie należy zakreślić takie granice, i informują je o tym. Dzieci powinny rozumieć, że wszyscy mają wytyczone jakieś granice oraz że to zapewnia szczęście i wychodzi na dobre. Wolnością można się cieszyć jedynie wtedy, gdy każdy potrafi uszanować zakres cudzej wolności. Przekraczanie ustalonych granic nieuchronnie prowadzi do ‛szkodzenia swemu bratu i do wdzierania się tej sprawie w jego prawa’ (1 Tesaloniczan 4:6, NW).

12. Dlaczego wyrobienie sobie dyscypliny wewnętrznej jest nieodzowne i jak rodzice mogą w tej sprawie pomóc dzieciom?

¹² Gdy dzieci się przekonają, że przekroczenie słusznych granic pociąga za sobą takie czy inne skarcenie, zrozumieją, że nie wszystko im wolno, a przy konsekwentnej postawie rodziców wyrobią sobie dyscyplinę wewnętrzną, niezbędną do prowadzenia życia dającego prawdziwe zadowolenie. Albo sami potrafimy utrzymać siebie w ryzach, albo uczyni to za nas kto inny (1 Koryntian 9:25, 27). Gdy sobie wyrobimy dyscyplinę wewnętrzną i pomożemy w tym dzieciom, wówczas zarówno nasze, jak też ich życie stanie się szczęśliwsze — będzie mniej kłopotów i zmartwień.

13. Jakie ważne czynniki powinni uwzględniać rodzice przy ustalaniu wytycznych dla dzieci?

¹³ Ustalone dla dzieci wytyczne i ograniczenia powinny być zrozumiałe i sprawiedliwe, a przy tym nacechowane miłosierną wyrozumiałością. Nie spodziewaj się ani za dużo, ani za mało. Uwzględniaj wiek dzieci, ponieważ od niego też zależy ich zachowanie. Nie licz na to, że będą miniaturą dorosłych. Apostoł Paweł powiedział, że gdy był dzieckiem, postępował jak dziecko (1 Koryntian 13:11). Ale gdy zostaną ustalone rozsądne reguły i gdy dzieci je zrozumieją, bezzwłocznie i konsekwentnie żądaj przestrzegania ich. „Niechże wasze słowo tak oznacza: Tak; a wasze nie: Nie” (Mateusza 5:37, NW). Dzieci bardzo cenią rodziców, którzy dotrzymują słowa, nie są nieobliczalni, tylko konsekwentni; chciałyby bowiem, żeby rodzice byli dla nich podporą i żeby mogły na nich polegać, gdy się znajdą w opałach i będą potrzebować pomocy. Gdy rodzice są zacnymi ludźmi, a przy tym stanowczo ganią zło, wówczas dzieci czują się pewnie i bezpiecznie. Dzieci chcą wiedzieć, czego się trzymać, i właśnie tacy rodzice im to umożliwiają.

14. Dlaczego rodzice muszą być stanowczy, gdy dzieci nie chcą ich słuchać?

¹⁴ Gdy dziecko nie ma ochoty spełnić jakiegoś polecenia, trzeba być stanowczym. Niektórzy rodzice grożą wtedy karą, wdają się w jałowe spory z dzieckiem albo usiłują je przekupić. A najczęściej wystarczy powiedzieć mu kategorycznie, że musi to zrobić, i to zaraz. Gdyby dziecko chciało przebiec ulicę przed nadjeżdżającym samochodem, rodzice niedwuznacznie powiedzieliby mu, jak ma się zachować. Pewien znawca tego tematu oświadczył kiedyś: „Prawie wszystkim rodzicom udaje się przekonać dzieci o potrzebie chodzenia do szkoły (...), mycia zębów, kąpania się, niewchodzenia na dach itp. Często dzieci nie chcą usłuchać. Mimo to się podporządkowują, ponieważ wiedzą, że rodzice nie żartują”. Twoje wytyczne i nakazy dzieci ‛utrwalą na zawsze w swoim sercu’ dopiero wtedy, gdy będziesz konsekwentnie żądać, żeby ich przestrzegały (Przypowieści [Przysłów] 6:21, Bw).

15. Jak to wpływa na dziecko, gdy rodzice nie wymagają konsekwentnie stosowania się do ich wskazówek?

¹⁵ Gdy rodzice tylko od czasu do czasu — zależnie od chwilowego kaprysu czy nastroju — wymagają zastosowania się do udzielanych wskazówek albo gdy zbyt długo czekają z wymierzeniem kary za nieposłuszeństwo, wówczas dzieci, chcąc się przekonać, na co jeszcze mogą sobie pozwolić i jak daleko mogą się posunąć, dopuszczają się coraz to nowych wykroczeń. Jeżeli kara się odwleka, rozzuchwala to dzieci — podobnie zresztą jak i dorosłych. „Ponieważ wyroku skazującego za zły czyn nie wykonuje się szybko, przeto wzrasta u synów ludzkich chęć pełnienia złego” (Kaznodziei [Koheleta] 8:12, Bw [8:11]). A zatem traktuj poważnie swoje słowa. Dziecko to zauważy i zrozumie, że nic nie wskóra dąsaniem się, wykłócaniem ani dawaniem do zrozumienia, że w jego oczach jesteś okrutny lub wyzuty z miłości.

16. Co powinni zrobić rodzice, żeby nie wydawać nierozsądnych nakazów?

¹⁶ Trzeba więc najpierw pomyśleć, zanim się coś powie. Formułowane naprędce zasady postępowania lub nakazy często bywają nierozsądne. „Każdy człowiek winien być chętny do słuchania, nieskory do mówienia, nieskory do gniewu” (Jakuba 1:19). Gdy posunięcia wychowawcze rodziców są niesprawiedliwe i niekonsekwentne, obraża to wrodzone poczucie sprawiedliwości u dziecka i wywołuje niechęć.

NADZÓR NAD KORZYSTANIEM Z ROZRYWEK

17. Jaki pogląd na pracę i na zabawę muszą sobie wyrobić dzieci?

¹⁷ Zabawa jest normalną częścią składową życia dziecka (Zachariasza 8:5). Rodzice muszą to uwzględniać, ale powinni przy tym stopniowo wzbudzać w dziecku docenianie dla pracy oraz poczucie odpowiedzialności. Wówczas będzie wiedzieć, że gdy ma wykonać jakieś zadanie, powinno się najpierw zabrać do pracy, a dopiero potem do zabawy.

18. Jaki wpływ może wywrzeć na dziecko obracanie się w jakimś towarzystwie?

¹⁸ Niektóre dzieci stają się „dziećmi ulicy”, niemal obcymi w rodzinie, ponieważ szukają rozrywek poza domem. Jeżeli zaczną się obracać w złym towarzystwie, to rezultaty na pewno będą złe (1 Koryntian 15:33, Kowalski). Oczywiście pewne kontakty z innymi dziećmi mogą być pożyteczne, pozwalają bowiem dziecku lepiej poznawać ludzi. Jeżeli jednak tych kontaktów jest za dużo albo jeżeli wymykają się spod kontroli rodziców, osłabia to więzy rodzinne, a nawet może je potargać.

19. Co rodzice powinni wziąć pod uwagę, aby odpowiedzieć na pytanie, czy uprzyjemniają dzieciom pobyt w domu?

¹⁹ Co prawda rodzice trzymają swoje pociechy w ryzach, żeby to korygować, ale mogliby też pomyśleć, co należałoby zrobić, żeby dzieci chętniej przebywały w domu. Czy macie dla nich dosyć czasu? Czy nie poprzestajecie na pouczaniu ich i karceniu, ale jesteście też ich prawdziwymi przyjaciółmi i wiernymi towarzyszami? Czy nie bywacie zbyt zajęci, żeby im poświęcić trochę czasu i żeby się z nimi pobawić? Zaprzepaszczone sposobności zrobienia czegoś razem z dzieckiem już nigdy nie powrócą. Czas mija, a dziecko nie stoi w miejscu, tylko rośnie i się zmienia. Lata płyną i choćby ci się zdawało, że maluch dopiero co nauczył się chodzić, nagle stwierdzasz, że synek wyrósł na młodzieńca, a córeczka stała się dziewczyną. Jedynie wtedy nie zmarnujesz nadarzających się w tym cennym okresie sposobności, gdy będziesz zawsze zrównoważony i mądrze wykorzystasz czas, bo w przeciwnym razie twoje dziecko już w młodym wieku odsunie się od ciebie (Przypowieści [Przysłów] 3:27, Bw).

20, 21. Z jakiego obowiązku powinni się wywiązywać rodzice, gdy w mieszkaniu jest telewizor, i dlaczego?

²⁰ Gdzie w wolnym czasie zazwyczaj ogląda się telewizję, należałoby zakreślić pod tym względem pewne granice. Niektórzy rodzice uważają telewizor za „niańkę”. Zdawałoby się, że to wygodne i tanie, ale w rzeczywistości może się okazać bardzo kosztowne. Programy telewizyjne często są przepojone aktami przemocy i seksem. Wywołuje to wrażenie, jakoby stosowanie przemocy było przyjętym sposobem rozwiązywania problemów; stosunki pozamałżeńskie przedstawia się jako coś najzupełniej normalnego. Jak wykazały liczne ankiety, może to znieczulić ludzi — zwłaszcza młodych — na takie zdrożne postępki. Na pewno chciałbyś, żeby dzieci odżywiały się pokarmem zdrowym, a nie zepsutym. Tym bardziej powinieneś zważać na to, czym karmią swój umysł. Jak powiedział Jezus, do serca wchodzi to, czym karmimy nasz umysł, a nie pokarm cielesny (Marka 7:18-23).

²¹ Czuwanie nad tym, jakie programy oglądają dzieci oraz ile czasu spędzają przed telewizorem, może mieć niemały wpływ na ich rozwój. Audycje telewizyjne mogą być przyjemną, a nawet pouczającą rozrywką, jeżeli jednak oglądanie ich wymknie się spod kontroli, staje się nałogiem, który pochłania mnóstwo czasu. Czas to życie, a część tego czasu na pewno da się wykorzystać o wiele pożyteczniej. Telewizja zastępuje bowiem działanie oglądaniem. Wypiera nie tylko aktywność fizyczną, lecz także czytanie i rozmowę. Rodzinie jest potrzebna wymiana myśli i obcowanie ze sobą, a milczące przesiadywanie w tym samym pokoju i oglądanie telewizji wcale nie zaspokaja tej potrzeby. Jeżeli dzieci zbyt dużo czasu spędzają przed ekranem, to rodzice powinni rozbudzać w nich zainteresowanie do innych zajęć, do zajmujących gier towarzyskich, czytania, wspólnych przedsięwzięć rodzinnych, zwłaszcza gdy ojciec i matka obejmują w tym przewodnictwo i dają dobry przykład.

GDY KARCISZ, NIE ZAPOMINAJ O WYMIANIE MYŚLI

22. Dlaczego dzieci powinny rozumieć słowa używane przez rodziców?

²² Pewien ojciec opowiedział następujące zdarzenie:

„Gdy syn skończył trzy lata, wygłosiłem mu całe kazanie na temat kłamstwa. Powiedziałem, że Bóg nienawidzi kłamców, i powołałem się przy tym na Księgę Przysłów 6:16-19 oraz na inne wersety biblijne. Wysłuchał tego i zdawało się, że reaguje właściwie. Odniosłem jednak wrażenie, że nie wszystko zrozumiał. Zapytałem więc: ‛Synku, czy wiesz, co to jest kłamstwo?’ Odpowiedział, że nie wie. Odtąd zawsze najpierw się upewniałem, czy rozumie moje słowa i czy wie, dlaczego jest karcony”.

23. Jak można pomóc dziecku, żeby zrozumiało, czy postępuje właściwie?

²³ Dopóki dzieci są bardzo małe, najczęściej wystarczy powiedzieć, że im czegoś „nie wolno”, na przykład dotykać gorącego pieca. Ale nawet przy tych pierwszych, zwykłych ostrzeżeniach można podać przyczyny. Może to być proste wyjaśnienie, że piec jest „gorący” i gdy się go dotknie, „boli”. Ale od samego początku staraj się wyjaśnić dziecku, że wszystkie zakazy są tylko dla jego dobra, a następnie połóż nacisk na potrzebę wykazywania takich zalet, jak życzliwość, wyrozumiałość i miłość. Pomóż dziecku zrozumieć, że te zalety stanowią podstawę wszystkich sprawiedliwych nakazów i zakazów. Wyjaśniaj też, dlaczego taki czy inny postępek wypływa albo nie wypływa z kierowania się tymi pożądanymi przymiotami. Gdy będziesz to czynić konsekwentnie, uda ci się dotrzeć nie tylko do umysłu dziecka, ale też do jego serca (Mateusza 7:12; Rzymian 13:10).

24. Dlaczego powinno się uczyć dzieci szacunku dla władzy?

²⁴ Powinno się też stopniowo przyzwyczajać do okazywania posłuszeństwa i szacunku dla władzy. Już w pierwszym roku życia daje się zauważyć u dziecka gotowość albo niechęć do spełniania żądań dorosłych. Gdy tylko pozwala na to jego poziom umysłowy, powinno się zaszczepiać mu zrozumienie odpowiedzialności, jaką rodzice ponoszą przed Bogiem. Może to wywrzeć poważny wpływ na reakcje dziecka. Gdy się to zlekceważy, dzieci mogą sobie pomyśleć, że muszą słuchać, bo rodzice są starsi i silniejsi. Jeżeli natomiast pomoże się dziecku zrozumieć, że rodzice nie przekazują własnych poglądów, tylko wypowiedzi Stwórcy zapisane w Jego Słowie, podnosi to bardziej niż cokolwiek innego znaczenie ich rad oraz sprawowanego przez nich kierownictwa. Dziecko może w tym znaleźć źródło potrzebnej mu siły, gdy potem natknie się w życiu na różne problemy i gdy się przekona, jak trudno jest w pokusie lub pod naciskiem trzymać się sprawiedliwych zasad (Psalm 119:109-111; Przysłów 6:20-22).

25. Jak rada z Przysłów 17:9 może pomóc rodzicom właściwie karcić dzieci?

²⁵ „Kto rzuca zasłonę na wykroczenia, szuka miłości, ale kto rzecz dalej rozpowiada, rozdziela przyjaciół” (Przysłów 17:9, Bp). Dotyczy to między innymi stosunków między rodzicami a dziećmi. Gdy zwróci się dziecku uwagę, że popełniło błąd, i gdy ono już rozumie, dlaczego musi być karcone i dlaczego je ukarano, wówczas miłość skłoni rodziców do unikania ciągłego wypominania tego wykroczenia. Cokolwiek by zaszło, dajcie dziecku do zrozumienia, że czujecie nienawiść do zła, a nie do niego (Judy 23). Dziecko może uważać, że już dostało za swoje, a w częstym wspominaniu tego zdarzenia dopatruje się niepotrzebnego upokarzania. W rezultacie mogłoby się odsunąć od rodziców albo od rodzeństwa. Jeżeli rodzice są zaniepokojeni jakimś złym przyzwyczajeniem dziecka, to mogą poruszyć ten temat w dyskusji rodzinnej. Unikajcie jednak zwykłego wyliczania i przypominania dawniejszych przewinień, tylko wyjaśnijcie, o jakie zasady chodzi w tym wypadku, jak je zastosować i dlaczego przestrzeganie ich ma istotne znaczenie dla trwałego szczęścia.

RÓŻNE METODY KARCENIA

26. Dlaczego nie wszystkie dzieci jednakowo reagują na określoną metodę karcenia?

²⁶ „Nagana głębiej działa na mądrego niżeli na głupiego sto batów” (Przysłów 17:10). Każde dziecko może potrzebować innego skarcenia. Powinno się uwzględniać temperament i usposobienie. Jedno dziecko może być bardzo wrażliwe i kara cielesna, na przykład parę klapsów, nie zawsze bywa potrzebna. Drugiemu nawet klapsy nie pomogą. Dziecko może nieraz przypominać sługę opisanego w Księdze Przypowieści [Przysłów] 29:19 (Bw), którego „samymi słowami (...) się nie poprawi, bo choć je rozumie, nie bierze ich pod uwagę”. W takim wypadku okazuje się czasem, że trzeba spuścić dziecku lanie.

27. Jak pewien ojciec oduczył synka od rysowania po ścianach?

²⁷ Oto wypowiedź pewnej matki:

„Syn miał zaledwie 2 lata, kiedy porysował ścianę — porobił czerwone kreseczki tuż nad podłogą. Ojciec pokazał mu je i zapytał, czy to jego sprawka. Zrobił tylko wielkie oczy i ani nie przytaknął, ani nie zaprzeczył. W końcu ojciec powiedział: ‛Wiesz co, kochanie, gdy ja byłem mniej więcej taki jak ty, też porysowałem ścianę. Pyszna zabawa, co?’ Chłopiec odetchnął z ulgą, a na buzi pojawił się uśmiech. Zaczął żywo opowiadać, jakie to było wspaniałe. Wiedział, że tatuś go rozumie! Ale tatuś wytłumaczył mu, że nie wolno rysować po ścianach, choćby to była wspaniała zabawa. Nie doszło do zerwania kontaktu z dzieckiem i wystarczyło tylko dokładniej mu to wytłumaczyć”.

28. Jak można uniknąć krzyczenia na dziecko?

²⁸ Gdy się dziecko karci, trzeba to uzasadnić, żeby je czegoś nauczyć, ale na ogół nie należy wdawać się z nim w dyskusje. Kiedy dziecko nie chciało się do czegoś zabrać, pewna matka mówiła po prostu: „Jak to zrobisz, pójdziemy do parku”. Miało mu to sprawić w tym dniu szczególną uciechę. Dopóki zlecona praca nie została wykonana, nie mogło być mowy o żadnej przyjemności ani o spacerze. Gdy matka przyszła sprawdzić i się okazało, że robota jeszcze nie jest skończona, mówiła: „Co, jeszcze nie koniec? Pójdziemy, jak skończysz”. Nie krzyczała, a mimo to osiągała dobre wyniki.

29. Co można zrobić, żeby dziecko ponosiło przykre skutki niewłaściwego postępowania?

²⁹ Gdy dzieci ponoszą skutki niewłaściwego postępowania, pomaga im to zrozumieć mądrość zawartą w sprawiedliwych zasadach. Czy dziecko nabałaganiło? W takim wypadku najlepiej poskutkuje polecenie, żeby po sobie posprzątało. Czy było niegrzeczne lub harde? Najprędzej wyzbędzie się takich niepożądanych skłonności, gdy będzie musiało przepraszać. A może w przypływie złości coś stłukło? Jeżeli jest na tyle duże, można mu kazać zarobić na odkupienie zniszczonego przedmiotu. Dla niektórych dzieci dobrą nauczką okazuje się pozbawienie ich na pewien czas jakichś przywilejów. W zborze chrześcijańskim unika się kontaktów towarzyskich z pewnymi osobami, żeby je zawstydzić (2 Tesaloniczan 3:6, 14, 15). W wypadku dzieci chwilowe odsunięcie się od nich członków rodziny bywa skuteczniejsze niż lanie. Jednakże niewpuszczanie dziecka do domu lub popadanie w jakąś inną skrajność byłoby przekroczeniem granic podyktowanych przez miłość. Bez względu na stosowane metody dzieci muszą sobie uświadomić, że trzeba ponosić konsekwencje swego postępowania. W ten sposób wyrabia się w nich poczucie odpowiedzialności.

KARCENIE NACECHOWANE MIŁOŚCIĄ

30. Dlaczego rodzice powinni udzielać dzieciom wskazówek w sposób zrównoważony?

³⁰ ‛Upewniajcie się o rzeczach ważniejszych’, pamiętajcie o tym, że „mądrość z góry jest (...) rozważna” (Filipian 1:10; Jakuba 3:17, NW). Nie zapominajcie, że małe dzieci są pełne energii, która szuka ujścia, i że ciągle chcą poznawać, odkrywać, wypróbowywać. Gdy nakładacie na nie ograniczenia i udzielacie im wskazówek, zachowujcie zdrowy rozsądek i wybierajcie to, co byłoby najodpowiedniejsze. Trzeba ustalać, co jest istotne, a co nie. A gdy zakreślicie jakieś granice, nie próbujcie potem kontrolować każdego drobiazgu, tylko pozwólcie dziecku poruszać się śmiało i swobodnie w obrębie tych granic (Przysłów 4:11, 12). W przeciwnym razie może dojść do tego, że dzieci będą „rozdrażnione” i „upadną na duchu”, a was znuży ciągłe czepianie się mało ważnych szczegółów (Kolosan 3:21, Romaniuk).

31. Jaki przykład pod względem sposobu karcenia daje Jehowa Bóg?

³¹ A zatem rodzice, ‛ćwiczcie syna [albo córkę], dopóki jest nadzieja’, ale czyńcie to po Bożemu — z miłością. Naśladujcie Go, „bo Jahwe strofuje tych, których kocha, jak ojciec syna miłego”. Niech wasze karcenie, na wzór karcenia pochodzącego od Stwórcy, będzie pożyteczne i nacechowane miłością, ponieważ „drogą do życia — upomnienie, nagana” (Przysłów 19:18; 3:12; 6:23).