też powiedział do nich: „biada wam”. Co to byli za ludzie? W rozdziale 23 Ewangelii według Mateusza Jezus wyszczególnił, o kogo tu chodzi, mówiąc:

²⁵ „Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy! ponieważ zamykacie królestwo niebios przed ludźmi; sami bowiem nie wchodzicie, ani pozwalacie wejść tym, którzy są na drodze do niego. Biada wam, uczeni w Paśmie i faryzeusze, obłudnicy! ponieważ objeżdżacie morze i suchy ląd dla pozyskania jednego prozelity, a kiedy staje się takim, sprawiacie, że podlega Gehennie, dwa razy pewniej niż wy sami.” „Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy! ponieważ stawiacie nagrobki prorokom i przyozdabiacie grobowce pamięci sprawiedliwych, i powiadacie: ‚Gdybyśmy żyli za dni naszych praojców, nie bylibyśmy wraz z nimi uczestniczyli we krwi proroków.’ Zatem składacie świadectwo przeciw sobie samym, że jesteście synami tych, którzy mordowali proroków. (...) Węże, potomstwo żmij, jakże ujdziecie sądu Gehenny?” — Mat. 23:13-15, 29-33, NW.

26. Dlaczego ci podlegali Gehennie albo sądowi Gehenny? Jak Jezus następnie to wykazał?

²⁶ Zatem religiantami, którzy podlegali sądowi Gehenny i do Gehenny zmierzali, byli nieokazujący skruchy uczeni żydowscy i faryzeusze oraz ich prozelici, czyli nowo nawróceni współwyznawcy. Ponieważ nie okazywali skruchy, więc tym samym wzbraniali się od wejścia do Królestwa niebios. Jezus wykazał to w dalszym ciągu swej wypowiedzi: „Otóż z tej racji posyłam do was proroków i mędrców, i wykładowców publicznych. Niektórych z nich zabijecie i przytwierdzicie do pala, a niektórych będziecie biczować w swoich synagogach i prześladować od miasta do miasta, aby na was spadła wszystka krew sprawiedliwa przelana na ziemi, od krwi sprawiedliwego Abla do krwi Zachariasza, syna Barachiasza, którego zamordowaliście między świątnicą a ołtarzem. Zaprawdę powiadam wam: Wszystko to spadnie na to pokolenie.” — Mat. 23:34-36, NW.

27. Jak księga Dziejów Apostolskich pozwala się zorientować, czy niektórzy z podlegających sądowi Gehenny umknęli od niego?

²⁷ Niektórzy faryzeusze okazali skruchę i przestali zamykać Królestwo niebios; takim był na przykład Saul z Tarsu, który się stał chrześcijańskim apostołem Pawłem. (Dzieje 7:58; 8:1-3; 9:1-30; 22:1-5; 23:6; Filip. 3:4-6) Ponadto Dzieje Apostolskie 2:10 i 8:27-39 donoszą o obrzezanych prozelitach, a Dzieje 6:7 podają: „Pomnażała się bardzo liczba uczniów w Jeruzalem; wielkie też mnóstwo kapłanów posłuszne było wierze.” (Wk) Ci odrzucili wszelką obłudę religijną i szczerze stanęli przy wierze chrześcijańskiej. Tym samym udało im się ujść sądu Gehenny, któremu do tego czasu podlegali. Wykazali, że nie byli ‚wężami, potomstwem żmij’, w sensie religijnym synami swego ojca Diabła, pomiotem „węża starodawnego, którym jest diabeł i szatan”. — Jana 8:44; Obj. 20:2, NT.

28. Od czego pochodzi greckie słowo Gehenna i co znaczy ono w literalnym tłumaczeniu?

²⁸ Cóż to za miejsce zwano Gehenną albo czego jest ona symbolem? Greckie słowo „Gehenna” jest odpowiednikiem hebrajskiego wyrażania Gei-Hinnom, które znaczy: „Dolina Hinnom”. W słowie Gehenna sylaba „Ge” odpowiada hebrajskiemu wyrazowi Gai (גיא), oznaczającemu „dolinę”, a dodatek „henna” to Hinnom, imię człowieka z czasów sędziego Jozuego.

29. Czym była pierwotnie Gehenna i co wyznaczała według Jozuego 15:8 i 18:16?

²⁹ Ta Dolina Hinnom lub dolina Hinnoma jest w Biblii po raz pierwszy wspomniana w księdze Jozuego 15:8, gdyż wyznaczała granicę między terytoriami pokoleń Judy i Beniamina, a przebiegała tuż pod miastem Jeruzalem: „Granica [Judy] wznosiła się poprzez dolinę Ben-Hinnom; z południa dotykając grzbietu gór Jebuzejczyka, to jest Jeruzalem; wznosiła się dalej granica ku szczytowi góry, która jest naprzeciwko doliny Hinnom [po hebrajsku Gei-Hinnom; po łacinie: Ge-Ennom] od zachodu, aż do końca równiny Refaim na północy. (Kr) Grecki przekład Septuaginta nazywa ją w tym miejscu Pharanx Onom, to znaczy Rozpadlina (Przepaść, Wąwóz, Parów) Onom. Dolina Hinnom lub dolina Hinnoma jest również wspominana w księdze Jozuego 18:16 w związku z granicą terytorium pokolenia Beniamina.

30. Jaką nieprawość zaczęli Izraelici uprawiać w Gehennie? Co uczyniono, aby z tym skończyć?

³⁰ Dolina Hinnom, ciągnąca się na zachód i południowy zachód od starożytnego Jeruzalem, stała się miejscem, gdzie odstępczy Żydzi zaczęli popełniać nieprawość. W 2 księdze Kroniki 28:3 czytamy o królu Jeruzalemskim Achazie: „Palił kadzidło na dolinie Ben-Hinnom [LXX: Gai-benonom] i synów swoich przeprowadził przez ogień.” (Kr; zobacz również 2 Kroniki 33:6, Jeremiasza 7:31, 32; 32:35) Wierny król Jozjasz uznał za słuszne zbezcześcić tę dolinę Hinnom, aby więcej nie uprawiano w niej bałwochwalczego kultu Baala i nie składano temu bożkowi ofiar ludzkich. W księdze 2 Królewskiej 23:10 podano o Jozjaszu: „Zbezcześcił też Tofeth, który się znajduje w dolinie synów Hinnoma, aby nikt nie mógł przeprowadzić syna swego ani córki swojej przez ogień dla [bożka] Molocha.”d (Kr, uw. marg.) Obecnie dolina ta nazywa się Wadi el-Rababi.

Część druga

 1. Czym była Gehenna za dni Jezusa? Jakiej kary była symbolem?

GEHENNA, czyli dolina Hinnom, występuje w Chrześcijańskich Pismach Greckich dwanaście razy. Ponieważ nazwa ta dotyczy doliny biegnącej pod murami Jeruzalem, więc było to określone miejsce na ziemi. Za czasów, kiedy na ziemi przebywał Jezus Chrystus, stale płonął tam ogień. Dolina owa stała się symbolem najgorszej kary, jaka może spaść na człowieka. Na przykład według Ewangelii Mateusza 5:22 Jezus powiedział w słynnym „kazaniu na górze”: „Każdy, kto się gniewa na brata swego bez przyczyny, będzie winien Sądu; a ktokolwiek rzecze bratu swemu: Racha! [wyzwisko] będzie winien Rady [Najwyższej, NW]; a ktokolwiek rzecze: Błaźnie! będzie winien ognia piekielnego [w tekście greckim i NW, ognistej Gehenny].” (NT) W tym stopniowaniu Jezus umieścił ‚ognistą Gehennę’ na trzecim i najgorszym miejscu. Dlaczego należy to tak ocenić? Ponieważ tego, kto nazywał drugiego nikczemnym błaznem i został skazany na ogień Gehenny, czekała śmierć bez pogrzebu. Zwłoki jego palono doszczętnie w płomieniach Gehenny, a popiołu nigdy nie zbierano celem przechowania w urnie. Przedstawiało to obrazowo, że nie zstąpił do hadesu.

 2, 3. Co działo się ze zwłokami grzeszników według Mateusza 5:29, 30?

² Kilka wierszy dalej Jezus w tym samym „kazaniu na górze” wskazał, że zwłoki grzeszników bywały wrzucane do Gehenny jak do krematorium. W sprawozdaniu ewangelicznym Mateusza 5:29, 30 Jezus mówi:

³ „Jeśli cię tedy prawe oko twoje gorszy, wyłup je i rzuć od siebie; albowiem pożyteczniej jest