„Wydostańcie się z niego, mój ludu”
„Wydostańcie się z niego, mój ludu, jeśli nie chcecie mieć z nim udziału w jego grzechach i jeśli nie chcecie dostać części jego plag” (Obj. 18:4).
1. Odkąd rozbrzmiewa wezwanie do opuszczenia Babilonu Wielkiego? Dlaczego było to wtedy na czasie?
„WYDOSTAŃCIE się z niego, mój ludu” — wezwanie takiej treści rozlega się od roku 1919, w którym narody biorące udział w wojnie światowej z lat 1914-1918 podpisały traktat pokojowy. Zorganizowana religia popierała ten ogólnoświatowy rozlew krwi. A co trzeba powiedzieć o tych, których Bóg opisany w Biblii zalicza do swego „ludu”? Owi pokojowo usposobieni chrześcijanie popadli byli w zależność od nierządnicy zwanej Babilonem Wielkim i jej politycznych zalotników uwikłanych w pierwszą wojnę światową; niektórzy zostali wręcz wtrąceni do więzień.
2. Z jakim podobnym wezwaniem wystąpił wcześniej Jeremiasz?
2 Słowa: „Wydostańcie się z niego”, są zapisane w Księdze Objawienia 18:4. Podobny apel zanotowano wcześniej w proroctwie Jeremiasza 51:45: „Wydostańcie się z niego, mój ludu, i niech każdy się postara, żeby jego dusza uszła przed palącym gniewem Jehowy”.
3, 4. (a) Skąd miał wydostać się lud Jehowy w myśl słów z Księgi Jeremiasza 50:8-10? (b) Czy w trakcie spełniania się tego proroctwa Babilon pozostawał w takim samym stosunku do Jehowy, jak za rządów Nabuchodonozora? Dlaczego?
3 Skąd należało ‛uchodzić’? Niedwuznaczną odpowiedź znajdujemy w Księdze Jeremiasza 50:8-10: „Uciekajcie z Babilonu, uchodźcie z ziemi chaldejskiej, bądźcie jak barany na czele stada! Oto bowiem wzbudzę i sprowadzę przeciw Babilonowi gromadę wielkich narodów; z ziemi północnej wystąpią zbrojnie przeciw niej, stamtąd ją zdobędą. (...) Chaldeja zostanie wydana na grabież, nasycą się wszyscy, co ją złupią — wyrocznia Jahwe [Jehowy]” (Biblia Tysiąclecia).
4 Król Babiloński, Nabuchodonozor, nie miał doczekać spełnienia się tej proroczej zapowiedzi. Mocarstwem babilońskim rządził w roku 539 p.n.e. jeden z jego następców na tronie, mianowicie Baltazar, syn Nabonida. Babilon wtedy nie obrazował już tego, czego proroczym symbolem był od roku 625 p.n.e., kiedy objął władzę Nabuchodonozor, o którym Jehowa powiedział: „Mój sługa” (Jer. 27:6). W okresie, gdy na wygnaniu w Babilonie przebywał żydowski prorok Daniel, Bóg również ukazał wspomnianemu władcy dwa ważne sny o proroczym znaczeniu (Księga Daniela, rozdziały 2 i 4). Przepowiedział w proroctwach wyprawy wojenne Nabuchodonozora sięgające nawet roku 592 p.n.e. (Ezech. 29:17-20). Zatem przynajmniej do tego czasu imperium babilońskie pod rządami Nabuchodonozora służyło Jehowie za narzędzie do wywarcia pomsty na niewiernym królestwie Judy i na okolicznych narodach. Działalność tego króla podporządkowana woli Jehowy wyobrażała to, co miał czynić Jezus Chrystus w „czasie końca”, w którym żyjemy obecnie.
5. Czyje posunięcia w czasie upadku Babilonu były pierwowzorem działalności Jezusa Chrystusa, jeśli wziąć pod uwagę proroctwo Izajasza od 44:28 do 45:7? Jak ze słowami Izajasza harmonizuje wyjaśnienie Daniela dotyczące odręcznego napisu na ścianie?
5 Z proroctwa zawartego w Księdze Izajasza od 44:28 do 45:7 wynika, że w okresie poprzedzającym upadek Babilonu rolę odpowiadającą tej, jaką w „czasie końca” odgrywa wyniesiony do chwały Jezus Chrystus, przejął władca mocarstwa medo-perskiego, Cyrus Wielki. W roku 539 p.n.e., w noc zdobycia Babilonu, prorok Daniel objaśnił królowi Baltazarowi odręczne pismo, jakie się ukazało na ścianie: „Peres [liczba pojedyncza trzeciego słowa z tajemniczego napisu] — twoje królestwo uległo podziałowi; oddano je Medom i Persom”. Następnie Daniel jako naoczny świadek napisał: „Tej samej nocy król chaldejski Baltazar został zabity. Dariusz zaś Med [sojusznik Cyrusa] (...) otrzymał królestwo” (Dan. 5:28-30; 6:1, BT; 9:1, 2).
6. (a) Jaki dziś istniejący system został proroczo przedstawiony przez Babilon pod rządami Baltazara? Z jakiej księgi biblijnej to wynika? (b) Kto założył ten symboliczny Babilon i jakie religie wchodzą w jego skład?
6 O tym, co obrazowała starożytna potęga babilońska w ostatniej fazie swego występowania w roli władczyni świata, donosi Księga Objawienia spisana w natchnieniu przez apostoła Jana około roku 96 n.e., kiedy to jeszcze istniały resztki dawnego Babilonu. Ze słów, które utrwalił Jan w Objawieniu od 16:12 do 19:3 widać jasno, że chylący się ku upadkowi Babilon z czasów Baltazara przedstawiał trwające do dziś ogólnoświatowe imperium religii fałszywej. Obejmuje ono teraz wszystkie religie świata skazanego na zagładę, a początek dał mu pewien „możny łowca na przekór Jehowie”. Chodzi o prawnuka Noego, Nemroda, założyciela miasta Babel nad rzeką Eufrat (Obj. 16:12; Rodz. 10:8-10). Dzisiejsze imperium zwane Babilonem Wielkim skupia w sobie wszystkie religie działające „na przekór Jehowie” i doczekało się obecnie swego „czasu końca” (Dan. 12:4).
7. (a) Kiedy Żydzi opuścili starożytny Babilon? (b) Kiedy należy wyjść z Babilonu Wielkiego i dlaczego?
7 Lud Jehowy został wezwany do bezzwłocznego ‛wydostania się’ z tego ogólnoświatowego imperium religijnego. Właśnie ten system zobrazowany jest przez Babilon, o którym pisze Jeremiasz w 50 i 51 rozdziale księgi noszącej jego imię. Jeżeli chodzi o starożytne mocarstwo babilońskie, to przebywający tam na wygnaniu Żydzi i przychylni im ludzie nie mogli ujść z niego, dopóki nie padło pod naporem Medów i Persów w roku 539 p.n.e. (Izaj. 14:12-17). A jak w naszym XX wieku przedstawia się sprawa z tymi, których Jehowa nazywa swoim „ludem”? Otóż nakazano im ‛wydostać się’ ze współczesnego Babilonu Wielkiego, zanim ulegnie on zagładzie w nadciągającym „wielkim ucisku” zapowiedzianym przez Jezusa Chrystusa (Mat. 24:21, 22; Obj. 1:1; 7:14, 15). Szybkie opuszczenie go jest konieczne, jeśli się chce uniknąć plag spadających na niego, jak i utraty życia wraz z zagładą tego na razie utrzymującego się jeszcze światowego imperium religii fałszywej (Obj. 18:4).
8. Co wynika z faktu, że od roku 1919 opuszczają Babilon Wielki ci, których do tego wezwano? Kto przyczynił się do jego upadku?
8 Wydostanie się z Babilonu Wielkiego nie będzie już możliwe, gdy dotychczasowi polityczni kochankowie tej „nierządnicy” obrócą się przeciw niej i ją zgładzą (Obj. 17:15-18). Oddany lud Jehowy opuszcza to zagrożone miejsce od powojennego roku 1919 n.e. Wynika stąd wniosek, że Babilon Wielki już upadł, oczywiście w sensie symbolicznym. W roku 1919 stracił moc podbijania w niewolę ludu Jehowy. Od tamtej pory nigdy już nie udało mu się narzucić temu ludowi swoich pęt religijnych, jak to miało miejsce podczas wojny światowej w latach od 1914 do 1918. Wyzwolenie ich należy przypisywać Temu, kto natchnął Jeremiasza do przepowiedzenia owego zdarzenia w ramach szerszego opisu Jego zamierzeń. Chodzi o Jehowę Boga, który w tym celu posłużył się Większym Cyrusem, a więc wyniesionym do chwały Panem Jezusem Chrystusem. Ten proroczy odpowiednik Cyrusa objął tron niebiańskiego Królestwa w roku 1914, kiedy to zgodnie z myślą zawartą we śnie Nabuchodonozora dobiegło końca „siedem czasów” (Dan. 4:1-37 [w Nowym Przekładzie Dan. 3:31 do 4:34]). Od roku 1919 wyprowadził z Babilonu Wielkiego miliony ludzi tęskniących za wolnością pod względem religijnym. Dopóki pozostają wierni jego Królestwu, są bezpieczni, bo znajdują się pod jego skuteczną ochroną. Ani duchowni chrześcijaństwa, ani przywódcy religii niechrześcijańskich nie mają już nad nimi władzy.
PRZEPOWIEDZIANY POWRÓT DO GÓRSKIEJ STOLICY
9, 10. Czy wyzwolenie ostatka z Babilonu Wielkiego w roku 1919 było przypadkowe? Jakiemu celowi miało to służyć według proroctwa Jeremiasza 50:4, 5, 28?
9 W chwili obecnej, po przeszło 60 latach od tamtego wydarzenia, niech nikt sobie nie wyobraża, że wydostanie się małego, wzgardzonego ostatka ludu Jehowy z niewoli religijnej było po prostu dziełem przypadku. Nastąpiło to raczej w ramach spełnienia się zawartych w Biblii obietnic samego Jehowy Boga. W swoim proroctwie przekazanym za pośrednictwem Jeremiasza w roku 614 p.n.e. przepowiedział On upadek Babilonu, do którego doszło w roku 539 p.n.e. Czytamy o tym:
10 „W owych dniach i w owym czasie — wyrocznia Jahwe — przyjdą synowie Izraela wraz z synami Judy. Będą szli nieustannie z płaczem, szukając swego Boga, Jahwe. Będą się pytać o Syjon [stolicę położoną na szczycie góry], zwrócą się na drogę ku niemu: ‛Chodźcie, połączmy się z Jahwe wiecznym Przymierzem, które nie ulegnie zapomnieniu’. (...) [W jakim celu?] Uwaga! Uchodźcy i niedobitki z ziemi babilońskiej ogłaszają na Syjonie pomstę Jahwe, naszego Boga, pomstę za Jego świątynię” (Jer. 50:4, 5, 28, BT).
11. Czy proroctwo Jeremiasza dotyczy żydowskiego ruchu syjonistycznego? Na co wskazują dziś fakty?
11 Przytoczone tu słowa nie odnoszą się do ruchu syjonistycznego, który w roku 1897 powołał do życia austriacki Żyd, Teodor Herzl. Jerozolimę zajmują obecnie Żydzi, zdobywszy ją siłą w „wojnie sześciodniowej” z roku 1967, zaś wzgórze świątynne wieńczy muzułmański meczet zwany „Kopułą na Skale”, nie mający żadnego związku z imieniem Jehowy. Do jakiego „Syjonu” powracał więc pokojowo usposobiony ostatek, począwszy od roku 1919?
12. Do jakiego Syjonu powraca w pokoju ostatek od roku 1919?
12 Chodzi o górę Syjon, którą oglądał w wizji chrześcijański apostoł Jan 26 lat po całkowitym zburzeniu żydowskiego miasta Jeruzalem przez legiony rzymskie w roku 70 n.e. Oto, co napisał na ten temat: „I spojrzałem, a oto Baranek stojący na górze Syjon, a z nim sto czterdzieści cztery tysiące mających jego imię oraz imię jego Ojca wypisane na czołach. (...) a głos, jaki słyszałem przypominał śpiewaków występujących przy akompaniamencie harfy, którzy przygrywają sobie na harfach. I śpiewają jak gdyby nową pieśń przed tronem [Bożym] oraz przed czterema żywymi stworzeniami i starszymi, a nikt nie potrafił opanować tej pieśni, tylko sto czterdzieści cztery tysiące tych, którzy zostali wykupieni z ziemi. To ci (...) wciąż idą za Barankiem, gdziekolwiek by poszedł. Ci zostali wykupieni spośród ludzkości jako pierwociny dla Boga i Baranka” (Obj. 14:1-4).
13. (a) Co pisze apostoł Jan kilka wersetów dalej na temat Babilonu Wielkiego? (b) Co wstrząsnęło Babilonem Wielkim w roku 1919?
13 Warto zauważyć, że zaledwie kilka wersetów po tym opisie apostoł Jan donosi: „A inny, drugi anioł, postępował za nim, wołając: ‛Upadł już! Upadł Babilon Wielki, co poił wszystkie narody winem furii swej rozpusty!’” (Obj. 14:8). Mimo uprawiania w sensie religijnym nierządu z politykami wszystkich narodów Babilon Wielki doznał w roku 1919 wstrząsającego upadku; załamała się jego potęga, osłabły wpływy. Nastąpiło to, gdy Większy Cyrus, czyli Baranek Jezus Chrystus, wyzwolił ostatek duchowych Izraelitów i powierzył im pracę w dziele duchowej odbudowy.
14. (a) Czy wyzwolony ostatek działał w myśl hasła: „Religia to opium dla ludu”? Jak ustosunkował się do proponowanej wtedy Ligi Narodów? (b) Ku jakiej stolicy położonej na górze skierował się ostatek?
14 Zwolennicy radykalnych przemian, którzy do roku 1919 zdobyli władzę polityczną we wschodniej Europie, działali zgodnie ze swoim sloganem: „Religia to opium dla ludu”. Jednakże ostatek ludu Jehowy, uwolniony w tym czasie z religijnego Babilonu Wielkiego, nie poszedł taką drogą. Ponadto w roku 1919 odbyła się konferencja pokojowa, na której rozpatrzono i przyjęto propozycję utworzenia Ligi Narodów. Federalna Rada Kościołów Chrystusowych w Ameryce opowiedziała się za tą organizacją i określiła ją mianem „politycznego wyrazu Królestwa Bożego na ziemi”. Czy członkowie ostatka wiernego Jehowie poszli za tym przykładem? Nie! Na swoim walnym zgromadzeniu, odbytym w dniach 1-8 września 1919 roku w Cedar Point (stan Ohio, USA) zdemaskowali Ligę Narodów jako namiastkę Królestwa Bożego. Publicznie oświadczyli, że nie spełni ona pokładanych w niej nadziei. Odrzucając wszelkie falsyfikaty podsuwane przez ludzi, skierowali się ku niebiańskiej górze Syjon, ponieważ oczami wiary ujrzeli Baranka Bożego Jezusa Chrystusa, stojącego tam jako Króla w pełni władzy (Obj. 14:1-3; Hebr. 12:22).
15. Dlaczego ostatek „z płaczem” szukał duchowego Syjonu? Pod jakim kątem widzenia odtąd studiował Biblię?
15 Tak więc wyzwoleni członkowie ostatka, opuszczając Babilon Wielki, „szli nieustannie z płaczem”, ze łzami radości. Kierowali się do duchowej góry Syjon, gdzie po upływie Czasów Pogan w roku 1914 stanął ich niebiański Król, by sprawować władzę. Zgodnie z obranym teokratycznym celem analizowali Biblię pod nowym, lepszym kątem widzenia, gdyż dostrzegali teraz spełnianie się coraz większej liczby proroctw biblijnych, mających związek z Królestwem Bożym pod panowaniem Chrystusa.
16. Dlaczego pomstę ogłaszaną przez ostatek można było traktować jako „pomstę za Jego świątynię”? O jakich przyszłych „aktach sprawiedliwości” miał więc opowiadać?
16 Odrodzony ostatek zaczął nieustraszenie ogłaszać „pomstę Jahwe, naszego Boga, pomstę za Jego świątynię” (Jer. 50:28, BT). Wchodził zresztą w skład duchowej świątyni Bożej, symbolicznej budowli złożonej z Jezusa Chrystusa jako kamienia węgielnego i ze 144 000 podlegających mu członków klasy świątynnej (1 Kor. 3:16, 17; Efez. 2:19-22). W czasie trwania pierwszej wojny światowej ostatek tej klasy spotkał się z bardzo podłym traktowaniem. Ta złośliwa próba unicestwienia go stanowi dla Jehowy uzasadniony powód do wywarcia w odpowiednim czasie pomsty na Babilonie Wielkim i jego zalotnikach. W ten sposób urzeczywistnią się w całej rozciągłości liczne proroctwa Jeremiasza wypowiedziane przeciw temu imperium. Odnowiony ostatek, pobudzany mocną wiarą, że dalsze szczegóły tych proroctw spełnią się tak niezawodnie, jak gdyby to już się stało, podchwytuje słowa z Księgi Jeremiasza 51:10 i mówi: „Jehowa dokonał dla nas aktów sprawiedliwości. Chodźcie, niechże opowiemy na Syjonie dzieło Jehowy, naszego Boga”.
17. W jakim celu Jehowa przygotował sobie narzędzie do użycia we właściwej chwili?
17 Jehowa w roli Mściciela trzyma w pogotowiu odpowiednie narzędzie. Zamierza się nim posłużyć i oznajmia o tym słowami proroctwa Jeremiasza 51:24: „Odpłacę Babilonowi i wszystkim mieszkańcom Chaldei za wszystko zło wyrządzone Syjonowi na waszych oczach — wyrocznia Jahwe” (BT).
18. Czyj punkt widzenia podziela ostatek oburzony hańbą ściągniętą na imię Boże? Jakie słuszne pragnienie wyraża z powodu gwałtu i przelewu krwi dokonywanego przez Babilon Wielki?
18 Pomyślmy o całej hańbie, jaką ogólnoświatowy system religijny przyrównany do Babilonu ściągnął na imię jedynego żywego i prawdziwego Boga, zwłaszcza wskutek prześladowania oddanych Jemu ludzi, którzy noszą to imię i otaczają je czcią. Lepiej wtedy zrozumiemy, dlaczego Jehowa słusznie postanowił położyć kres temu systemowi, którym w głównej mierze posługuje się Jego arcyprzeciwnik, Szatan Diabeł. Ziemscy przedstawiciele niebiańskiego Syjonu patrzą na tę sprawę z punktu widzenia Jehowy i zgadzają się z Jego opublikowanym zamierzeniem, wyrażając to następującymi słowami: „‛Gwałt zadany mnie i memu ciału niech dosięgnie Babilon!’ — powie mieszkanka Syjonu. ‛A moja krew niech spadnie na mieszkańców Chaldei!’ — powie Jeruzalem” (Jer. 51:35).
19. Jak w świetle tego, co Jehowa mówi sam o sobie w Księdze Jeremiasza 51:36, 37 wyglądałby czyjś zarzut, iż powyższe modlitwy trącą okrucieństwem?
19 Bezpodstawny byłby zarzut, iż takie modlitwy płynące z Syjonu i Jeruzalem świadczą o okrucieństwie. Nikt nie powinien sobie wyobrażać, że Jehowa byłby niesprawiedliwy, gdyby odpowiedział na nie w zastosowaniu do dzisiejszego Babilonu Wielkiego. Nie pominie On milczeniem historycznego faktu, że imperium to dopuszczało się przemocy nad wielbicielami Jehowy, nie cofając się nawet przed rozlewem ich niewinnej krwi. Posłuchajmy, co sam powiedział na ten temat według Księgi Jeremiasza 51:36, 37: „Dlatego tak mówi Pan: Oto Ja poprowadzę twoją sprawę i dokonam pomsty za ciebie. Wysuszę jego morze [dochody z handlu] i sprawię, że wyschną jego źródła. I stanie się Babilon kupą gruzów” (NP).
20. O czym świadczy miejsce, na którym stał niegdyś starożytny Babilon?
20 Urzeczywistnienie się takiego proroctwa jak to, ogłoszonego w roku 614 p.n.e., a więc 75 lat przed zdobyciem Babilonu, wydawało się wówczas wprost niemożliwe. W roku 614 p.n.e. Babilon sięgał przecież szczytu swej potęgi i sławy. A jednak Jehowa nie zagalopował się w swoim proroctwie. Dzisiaj świadczy o tym miejsce, gdzie starożytny Babilon dumnie wznosił się nad rzeką Eufrat. Znajduje się tam teraz zaledwie resztka kamieni, z których niegdyś zbudowane było to miasto. Zapewnienie Jehowy, dane Jego uciemiężonemu ludowi, okazało się prawdą. Faktycznie zajął się ich „sprawą” na forum wszechświata; dokonał Boskiej pomsty za wyrządzone im krzywdy. Słusznie zadbał o to, by rachunek został wyrównany.
21, 22. Jakiego szczęścia zazna w niedalekiej przyszłości Większy Cyrus według Psalmu 137:8, 9?
21 Pozaobrazowego Cyrusa, czyli wyniesionego do chwały Jezusa Chrystusa, już w niedalekiej przyszłości czeka radosne zadanie; właśnie on ma się postarać, żeby również współczesny Babilon Wielki otrzymał należną zapłatę. Czciciele Jehowy, którym to imperium zadało wiele cierpień, podzielają Boży pogląd na sprawiedliwość i dlatego mogą się przyłączyć do natchnionej wypowiedzi psalmisty:
22 „Córko babilońska, która masz być splądrowana, szczęśliwy będzie ten, kto ci odpłaci, traktując cię tak, jak potraktowałaś nas. Szczęśliwy będzie ten, kto pochwyci twe dzieci i wręcz je roztrzaska o stromą skałę” (Ps. 137:8, 9).
23. Czy do obalenia Babilonu Wielkiego przyczynią się ziemskie elementy? Czyja to jednak będzie zasługa?
23 W odpowiednim czasie ziemskie, człowiecze czynniki otrzymają wolną rękę, aby się rozprawić z Babilonem Wielkim (Obj. 17:15-18). Ale Jezus Chrystus chętnie weźmie na siebie odpowiedzialność za unicestwienie tego ogólnoświatowego imperium religii fałszywej. Proroctwo biblijne właśnie jemu jako Większemu Cyrusowi przypisuje zasługę powalenia Babilonu Wielkiego. Kiedy jeszcze przebywał w ciele na ziemi, wraz ze swymi naśladowcami doznał cierpień ze strony tego brutalnego systemu (Obj. 18:24).
24. (a) Jak Babilon Wielki zuchwale rości sobie pretensję do władzy? (b) Czyją jest „córką”? Jakie nieszczęścia wkrótce ją dosięgną i w jaki sposób?
24 Babilon Wielki jest uosobieniem zuchwalstwa; został przedstawiony jako bezczelna kobieta (Jer. 50:31, 32). Za swego rywala nie uważa ona teraz ziemskiego Jeruzalem, czyli Syjonu, gdzie stoi muzułmańska „Kopuła na Skale”, lecz niebiańską górę Syjon; stamtąd bowiem Większy Cyrus sprawuje władzę królewską. O rywalizacji tej świadczy przechwałka: „Siedzę jak królowa” (Obj. 18:7, NP). Można ją słusznie nazwać „córką”, tak jak jej starożytny pierwowzór, bo istotnie pochodzi od Szatana Diabła (Jana 8:44; Jer. 50:42; 51:33). Na tę religijną nierządnicę wnet spadną dwa zapowiedziane nieszczęścia: „Utrata dzieci i wdowieństwo” (Izaj. 47:9; Obj. 18:7, 8; Jer. 50:9). Bez względu na to, czy zwolennicy tego zlepku organizacji religijnych poginą w zbliżającym się „wielkim ucisku”, czy też się staną dla nich martwi wskutek wystąpienia z nich i wyrzeczenia się wszelkiej religii — fakt ten pogrąży Babilon Wielki w żałobie!
25. Z czym nie wolno nam zwlekać, jeśli nie chcemy być zaliczeni do „dzieci” Babilonu Wielkiego, które mają być ‛roztrzaskane o stromą skałę’?
25 Czy ktokolwiek z nas chciałby się znajdować pośród „dzieci” religijnego Babilonu Wielkiego w chwili, gdy nadejdzie wyznaczony przez Boga czas ‛roztrzaskania ich o stromą skałę’? A jak mamy postąpić, jeśli nie chcemy podzielić ich losu, zwłaszcza gdy zaliczamy siebie do tych, o których Bóg mówi: „mój lud”? Powinniśmy bezzwłocznie wyzyskać pozostały jeszcze czas i zastosować się do miłosiernego nakazu Boga, zapisanego w Jego Słowie: „Wydostańcie się z niego, mój ludu, jeśli nie chcecie mieć z nim udziału w jego grzechach i jeśli nie chcecie dostać części jego plag” (Obj. 18:4; Jer. 50:8).