Umarli, których czeka zmartwychwstanie

„A co do zmartwychwstania, czy nie czytaliście, co wam Bóg powiedział w słowach: Jam jest Bóg Abrahama i Bóg Izaaka, i Bóg Jakuba? Bóg nie jest Bogiem umarłych, lecz żywych.” — Mat. 22:31, 32, NP.

 1. Dlaczego wielu może być zaskoczonych swym powstaniem o zmarłych?

WIELE mężczyzn i niewiast czasów starożytnych umarło w nadziei na zmartwychwstanie. Niezliczone mnóstwo innych ludzi nic nie wiedziało o czymś takim, jak zmartwychwstanie, i nie oczekiwało go. Religie ich nauczały czegoś zupełnie odmiennego. Czy będą zaskoczeni wzbudzeniem z martwych, gdy Bóg Wszechmocny podczas panowania swego Królestwa nad ziemią użyje swojej mocy do tego celu?

 2, 3. (a) Która starożytna księga może udzielić właściwych odpowiedzi na poprzednio wysunięte pytanie i jak wskazują na to jej rozdziały początkowe oraz końcowe? (b) Co wyjaśnia jej końcowa wypowiedź na temat zmartwychwstania?

² Tylko jedna starożytna księga religijna może na to pytanie udzielić odpowiedzi godnej zaufania. Jest to jedyna Księga, jaka naucza o powstaniu umarłych za sprawą Królestwa Bożego, w którym to Królestwie władzę będzie sprawował najbardziej umiłowany Syn Boży ku błogosławieństwu całej ludzkości. Tą niezwykłą Księgą religijną jest Pismo święte, Biblia, która jeszcze dzisiaj, a więc tysiąc dziewięćset lat po ukończeniu, zajmuje pierwsze miejsce wśród wszystkich książek istniejących na ziemi, zarówno religijnych, jak i niereligijnych. Już w początkowych pięćdziesięciu swoich rozdziałach Biblia święta wskazuje na powstanie ludzi zmarłych. W ostatnich dwudziestu dwóch rozdziałach omawia: (1) zmartwychwstanie wiernego Syna Bożego, Jezusa Chrystusa, (2) zmartwychwstanie jego wiernych uczniów, co zwane jest „pierwszym zmartwychwstaniem”, i (3) zmartwychwstanie ogółu ludzkości. (Zobacz Objawienie 1:17, 18, 5; 2:10; 20:4-6, 12-14.) W ostatnim z tych wyjaśnień na temat zmartwychwstania pisarz owego końcowego odcinka Biblii donosi:

³ „Widziałem wielki biały tron oraz zasiadającego na nim. Pierzchnęły przed nim ziemia i niebo, a nie znaleziono już miejsca dla nich. I widziałem umarłych, wielkich i małych, stojących przed tronem; i zwoje były otworzone. Ale otworzono inny zwój; jest to zwój życia. I sądzono umarłych z rzeczy zapisanych w zwojach, według ich uczynków. I wydało morze umarłych, którzy w nim byli, i śmierć i hades wydały umarłych, którzy w nich byli, i sądzono każdego z nich według jego uczynków. A śmierć i hades zostały wrzucone w jezioro ognia. To oznacza powtórną śmierć: jezioro ognia.” — Obj. 20:11-15, NW.

 4. Jakich ludzi widział Jan zmartwychwzbudzonych? Jaki fakt dotyczący zwierzchnictwa poznają oni najpóźniej właśnie wtedy?

⁴ Zwróćmy uwagę na okoliczność, że w wyżej przytoczonym wierszu 12 pisarz, chrześcijański apostoł Jan, nie mówi o powstających z martwych, czy są dobrzy, czy źli. Nie mówi, iżby ‚widział umarłych, dobrych i złych,’ ale: widziałem umarłych, wielkich i małych”; innymi słowy — ludzi wszystkich warstw społecznych. Jednak niezależnie od tego, czy byli wielcy, czy mali, wszyscy oni stawią się na sąd przed tron Sędziego całego stworzenia, Boga Najwyższego i Wszechmocnego. Wtedy też, choćby dotychczas o tym nie wiedzieli, dowiedzą się o prawdziwości słów, jakie Psalm 83:18 (NW) kieruje do tego naczelnego Sędziego, którym jest Bóg: „Aby ludzie się dowiedzieli, że ty, którego imię jest JEHOWA, ty sam jesteś Najwyższym nad całą ziemią.” Tak więc zmarli nie unikną osądzenia przez Boga Najwyższego, którego imię brzmi Jehowa.

 5. Dlaczego Jan, będąc Żydem, nie użył słowa szeol w Objawieniu 20:11-14?

⁵ Śmierć jest to po prostu stan martwy. A skąd wyjdą zmarli, o których proroczo wspomina księga Objawienia 20:11-14? Wiersz 13 podaje: „I wydało morze umarłych, którzy w nim byli, i śmierć i hades wydały umarłych, którzy w nich byli.” Wszyscy wiemy, czym jest morze; wiemy też, że wielu było takich, którzy znaleźli grób wśród wód morskich. Ale czym jest hades? Większość ludzi została o nim poinformowana mylnie, to znaczy niebiblijnie. Apostoł Jan, chociaż chrześcijanin, to jednak z pochodzenia był Hebrajczykiem, czyli Żydem. Słowa z Objawienia 20:11-14 pisał w języku międzynarodowym owych czasów, w pospolitej greczyźnie, i dlatego użył tu greckiego słowa hades. Gdyby jednak pisał po hebrajsku, niewątpliwie posłużyłby się hebrajskim słowem szeol. Faktem jest, że dziewięć nowożytnych hebrajskich tłumaczeń Objawienia Jana stosuje wyraz szeol; a przekład syryjski, który był w użyciu na Bliskim Wschodzie, zawiera pokrewne słowo sziul.

 6. Co oznaczają w całej Biblii słowa szeol i hades? Czego się dowiemy po stwierdzeniu, kto się tam znajduje?

⁶ Inaczej mówiąc w całej Biblii świętej, złożonej z natchnionych Pism Hebrajskich i natchnionych Pism Greckich, słowa hades i szeol mają jedno i to samo znaczenie. Hades lub szeol oznacza wspólny grób ludzi zmarłych, spoczywających w prochu ziemi. W związku z tym na przekład Authorized Version, czyli angielski przekład Biblii opracowany z upoważnienia króla Jakuba, tłumaczy hebrajskie słowo szeol 31 razy na „grób”, a w języku polskim Biblia Gdańska tłumaczy tak szeol 42 razy. A zatem po stwierdzeniu na podstawie Pisma świętego, kto się znajduje w szeolu, czyli hadesie, będziemy też wiedzieli, kto stamtąd powróci w zmartwychwstaniu, oprócz tych, których wyda morze.

CI, KTÓRZY SĄ W SZEOLU (HADESIE)

 7, 8. (a) W jakim związku myślowym używano na Bliskim Wschodzie słowa szeol w osiemnastym wieku p.n.e.? (b) W związku z czym zastosowano wkrótce po tym słowo szeol w Egipcie?

⁷ Ponad tysiąc siedemset lat przed naszą erą mieszkańcy Bliskiego Wschodu używali słowa szeol na oznaczenie wspólnego grobu ludzi zmarłych na lądzie, w odróżnieniu od potopionych w morzu. W roku 1750 p.n.e., gdy Józef został porwany i sprzedany do Egiptu, jego odpowiedzialni za to bracia tłumaczyli, że poniósł śmierć. Wobec tego niepocieszony jego ojciec Jakub (lub Izrael) rzekł do swoich pozostałych dzieci: „Zstąpię do syna mego z żałości do szeolu!” (1 Mojż. 37:35, Wk, uw. marg.) Dwadzieścia dwa lata później dziewięciu starszych synów Jakuba chciało zabrać ze sobą do Egiptu jego najmłodszego syna Beniamina, aby im ułatwił sprowadzenie stamtąd żywności, do czego ich zmuszała klęska głodu. Jakub początkowo nie zgadzał się na to, lecz rzekł: „Nie pójdzie syn mój z wami; brat jego umarł, a ten sam został; jeśli mu się nieszczęście przydarzy w ziemi, do której się wybieracie, wtedy doprowadzicie sędziwość moją z żałością do otchłani [w tekście hebr.: do szeolu].” (1 Mojż. 42:38, Wk) Później, gdy się wydawało, że Beniaminowi grozi zatrzymanie w Egipcie jako niewolnik, czwarty syn Jakuba, Juda, powtórzył te słowa ojca. (1 Mojż. 44:29) Ponadto Juda oświadczył:

⁸ „Stanie się, skoro ujrzy, iż dziecięcia nie będzie, że umrze; a doprowadzą słudzy twoi sędziwość sługi twego, ojca naszego, z żałością do grobu [w tekście hebr.: do szeolu].” — 1 Mojż. 44:31. (Grecka Septuaginta tłumaczy szeol na hades.)

 9. Z kim miał spocząć Jakub według własnych jego słów wypowiedzianych na łożu śmierci?

⁹ W tej krytycznej chwili okazało się, że umiłowany syn Jakuba, Józef, jest przy życiu tu w Egipcie, gdzie w dodatku piastuje urząd ministra aprowizacji. Nastąpiło więc radosne spotkanie i pojednanie wszystkich synów Jakuba. Posłano też po samego sędziwego Jakuba i sprowadzono go do Egiptu, aby tam dożył reszty stu czterdziestu siedmiu lat swego życia. Kiedy poczuł zbliżanie się śmierci, Jakub zapowiedział swemu synowi Józefowi, wówczas już premierowi Egiptu: „Niechaj śpię z ojcami mymi; i wynieś mię z tej ziemi; a pochowaj w grobie przodków moich.” (1 Mojż. 47:30, Wk) Józef przysiągł, że tak uczyni.

10. (a) Do kogo przyłączył się umierający Jakub według słów, które sam wypowiedział do synów? (b) Dokąd i do kogo dostał się Jakub, gdy umarł i został pochowany?

¹⁰ Jakub na łożu śmierci pobłogosławił wszystkich swych dwunastu synów i rzekł im: „Gdy ja zostanę przyłączony do mych przodków, pochowajcie mnie przy moich ojcach w pieczarze, która jest na polu Efrona Chetyty. — W pieczarze, która jest na polu Makpelah w pobliżu Mamre w kraju Kanaan, którą kupił był Abraham wraz z tym polem od Efrona Chetyty jako posiadłość dla chowania (swych zmarłych). — Tam pochowano Abrahama i Sarę, jego żonę, tam pochowano Izaaka i jego żonę, Rebekę; tam (też) pochowałem Leę.” (1 Mojż. 49:29-31, 33, Jakubiec) To ostatnie życzenie Jakuba zostało spełnione i odtąd ziemskie szczątki Abrahama, Izaaka i Jakuba wspólnie spoczywały w tym samym grobowcu, w pieczarze Makpelah położonej na terytorium, które później przypadło Judzie. (1 Mojż. 50:12-14) Tak więc Jakub w końcu zstąpił do szeolu, lecz nie do swego syna Józefa, ale do przebywających już tam przodków.

11. (a) Gdzie był Abraham za czasów pobytu Jezusa Chrystusa na ziemi? (b) Skąd wiemy, że w Ewangelii Łukasza 16:22-26 Jezus posłużył się przenośnią, obejmującą nawet Abrahama?

¹¹ A zatem ustaliliśmy na podstawie Biblii świętej, że Abraham, Izaak i Jakub są w szeolu. Abraham był tam nadal, gdy wiele wieków później jego potomek, Jezus Chrystus, po zstąpieniu na ziemię opowiedział o ‚bogaczu’ i ‚żebraku imieniem Łazarz’. Ponieważ wiemy, czego Biblia naucza o szeolu, czyli hadesie, wiemy też, że co Jezus nadmienił o bogaczu i żebraku, to musi być pewnym porównaniem, inaczej mówiąc przypowieścią. Jezus użył więc języka obrazowego i nawet Abraham posłużył mu za przenośnię. Aby się o tym osobiście przekonać, zechciejmy zwrócić uwagę na to, w jakie słowa Jezus ujął tę opowieść z Ewangelii Łukasza 16:22-26 według „Nowego przekładu Czterech Ewangelii”, wydanego przez Brytyjskie i Zagraniczna Towarzystwo Biblijne:

12. Co Jezus w tym porównaniu mówi o Abrahamie i hadesie?

¹² „Stało się, że umarł żebrak, i zanieśli go aniołowie na łono Abrahamowe; umarł też bogacz i został pochowany. A gdy w krainie umarłych [w tekście greckim: hades, w hebrajskim: szeol; w syryjskimi sziul] cierpiał męki i podniósł oczy swoje, ujrzał z daleka Abrahama i Łazarza na łonie jego. Tedy zawołał i rzekł: Ojcze Abrahamie, zmiłuj się nade mną i poślij Łazarza, aby umoczył koniec palca swego w wodzie i ochłodził mi język, bo męki cierpię w tym płomieniu. Abraham zaś rzekł: Synu, pomnij, że dobro swoje otrzymałeś za swego życia, podobnie jak Łazarz zło; teraz on tutaj doznaje pociechy, a ty męki cierpisz. I poza tym wszystkim między nami a wami rozciąga się wielka przepaść, aby ci, którzy chcą stąd do was przejść, nie mogli, ani też stamtąd do nas nie mogli się przeprawić.”

13. Jakie pytania powinien sobie zadać czytelnik dla stwierdzenia, czy te słowa Jezusa można rozumieć literalnie?

¹³ Zastanów się teraz, czytelniku: Czy Jezus naprawdę miał na myśli, że aniołowie przenieśli owrzodzone zwłoki Łazarza do pieczary Makpelah naprzeciw miasta Hebronu i złożyli je na łonie Abrahama, odsuwając stamtąd jego zmarłą żonę Sarę? Poza tym zarówno Abraham, jak też Izaak i Jakub są w hadesie, czyli szeolu. Czy więc Jezus doprawdy uważał, że w hadesie lub szeolu, to jest w miejscu, dokąd według słów Jezusa dostał się po śmierci i pogrzebie również „bogacz”, płonie ogień? I czyż pałający tam ogień męczy jednych, a innych nie? Czy przebywający w hadesie, czyli szeolu, mogą się nawzajem widzieć i rozmawiać ze sobą przez ‚wielką przepaść’? Czy w hadesie lub szeolu jest woda, w której by można umoczyć palec?

14. (a) Czy jakakolwiek wieść przemawia dziś za tym, że „bogacz” i „Łazarz” zostali pochowani w tradycyjnym miejscu spoczynku Abrahama, Izaaka i Jakuba? (b) Jaki stan rzeczy, związany z przypowieścią Jezusa, nie istnieje według nauki Biblii w literalnym hadesie, czyli szeolu?

¹⁴ Wielu religijnie usposobionych czytelników Biblii powiada, iż Jezus nie podawał tutaj porównania ani obrazowej przypowieści, lecz mówił o sprawie tak, jak jest w rzeczywistości. Ale to ośmieszałoby Jezusa. Słowa jego byłyby przeciwstawne temu, co mówi pozostała treść Biblii o hadesie lub szeolu. Kto może, niech się dzisiaj uda na Bliski Wschód, do uświęconego tradycją miejsca spoczynku Abrahama, Izaaka i Jakuba pod meczetem mahometańskim w mieście Hebronie. Czy usłyszy od kogokolwiek, że tam leży pochowany żebrak Łazarz lub bogacz z opowieści Jezusa? Na pewno nie! Ponadto z Pisma świętego wynika, że hades, czyli szeol, nie jest dla niektórych zmarłych rajem, a dla innych miejscem ognistych tortur, ale że jest to miejsce milczenia i nieaktywności pod każdym względem; zmarli nie wydają tam głosu nawet dla wychwalania czy uwielbienia Boga; w hadesie lub szeolu nie ma żadnej pracy ani przemyśliwania, ani wiedzy, ani mądrości. — Izaj. 38:18; Kazn. 9:5, 10; Ps. 6:6.

15. Kogo w porównaniu opowiedzianym przez Jezusa przedstawiał Abraham i dlaczego słusznie?

¹⁵ Rzetelni czytelnicy Biblii łatwo pojmują swym duchowym zrozumieniem, że w Ewangelii według Łukasza 16:19-31 Jezus podał obrazowe porównanie, czyli przenośnię. Czytelnicy ci przyznają, że Jezus użył Abrahama do unaocznienia niebiańskiego Ojca, Jehowy Boga, który swemu ziemskiemu przyjacielowi Abrahamowi obiecał, że za pośrednictwem jego nasienia, czyli potomka, błogosławione będą wszystkie rodziny na ziemi. Jak Abraham na rozkaz Boży stawił do dyspozycji swego syna Izaaka, aby z niego złożyć ofiarę ludzką, tak Jehowa Bóg rzeczywiście ofiarował swojego Syna Jezusa Chrystusa, prawdziwe obiecane Nasienie Abrahamowe, a to ku błogosławieństwu wszystkich narodów ziemi. — 1 Mojż. 22:1-18; Jana 3:16.

16. Kogo więc obrazują bogacz i Łazarz? Na czym opiera się to wyjaśnienie?

¹⁶ Zupełnie tak samo bogacz i żebrak imieniem Łazarz nie byli literalnymi ludźmi; po prostu obrazowali dwie klasy ludzi. Jedna z nich umarła pod względem uprzywilejowanego stanowiska u Większego Abrahama, Jehowy Boga, i doznawała na ziemi cierpień w sensie religijnym. Druga klasa umarła w stosunku do swego żałosnego w sensie religijnym stanu i została mocą anielską wprowadzona do łaski Większego Abrahama, Jehowy Boga, co umożliwiła ofiara Jego Syna, Jezusa Chrystusa. Takie pojmowanie i wyjaśnianie proroczej przypowieści Jezusa opiera się na rzeczywistych, historycznie udokumentowanych dziejach dwóch ogólnych klas, na jakie pod względem religijnym podzielili się naturalni potomkowie patriarchy Abrahama, żyjący za dni Jezusa.a

17. Na co czekają teraz Abraham, Izaak i Jakub? Jak Abraham dał dowód, że w to wierzył?

¹⁷ Abraham, Izaak i Jakub czekają w szeolu, aby w spełnieniu zapowiedzi z Objawienia 20:12-14 powstać z umarłych i wyjść stamtąd. Dawno temu, gdy Abraham posłusznie zgodził się ofiarować umiłowanego syna Izaaka, dał wyraz swojej wierze w zmartwychwstanie. W liście do Hebrajczyków 11:17-19 czytamy o tym, jak następuje: „Przez wiarę przyniósł Izaaka na ofiarę wystawiony na próbę Abraham; a ofiarował jedynego syna; i ofiarował ten, który otrzymał był obietnicę, ten, do którego powiedziano: ‚Przez Izaaka otrzymasz potomstwo.’ Bóg — tak myślał — mocen jest nawet umarłych wskrzesić. Dlatego też odzyskał syna swego. A było to symbolem.” — Kow.

18. Co przedstawiało odzyskanie Izaaka przez Abrahama i jaki werset z Psalmów spełnił się przez to?

¹⁸ Kiedy Abraham odzyskał swego syna Izaaka żywego z ołtarza, bo otrzymał barana, aby go ofiarować jako ofiarę zastępczą, przedstawiało to, jak Większy Abraham, Jehowa Bóg, przez zmartwychwstanie odbierze śmierci swego jednorodzonego Syna Jezusa Chrystusa, spełniając tym samym Psalm 16:10: „Nie zostawisz duszy mojej w grobie [w tekście orygin.: w szeolu], ani dopuścisz świętemu twemu oglądać skażenia.”

19, 20. (a) Jak wywody Jezusa na temat zmartwychwstania potwierdzają pewność wzbudzenia Abrahama, Izaaka i Jakuba? (b) Jakie zamierzenie Boże wyjawił tu Jezus?

¹⁹ Przyszłe zmartwychwstanie Abrahama, Izaaka i Jakuba jest rzeczą pewną. Pewność tę wzmacniają jeszcze słowa Jezusa Chrystusa. Saduceusze, członkowie sekty religijnej istniejącej za dni Jezusa, nie wierzyli w zmartwychwstanie. Próbując wykazać, że zmartwychwstanie jest sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem, zadali Jezusowi podchwytliwe pytanie dotyczące niewiasty siedem razy zamężnej.

²⁰ Na dowód tego, że wysunięty przez nich problem nie będzie w czasie zmartwychwstania stanowił dla Boga żadnej trudności, Jezus powiedział saduceuszom: „Błądzicie, nie znając Pism ani mocy Bożej. Albowiem przy zmartwychwstaniu ani się żenić nie będą, ani za mąż wychodzić, lecz będą jak aniołowie w niebie. A co do zmartwychwstania, czy nie czytaliście, co wam Bóg powiedział w słowach: Jam jest Bóg Abrahama i Bóg Izaaka, i Bóg Jakuba? Bóg nie jest Bogiem umarłych, lecz żywych.” (Mat. 22:29-32, NP) Innymi słowy, gdyby ci trzej patriarchowie mieli pozostać na zawsze martwi, to Bóg nie powiedziałby o Abrahamie, Izaaku i Jakubie: „Jam jest [ich] Bóg.” Mógłby słusznie powiedzieć jedynie: ‚Byłem ich Bogiem.’ Jednak znając swoje własne zamierzenie, aby ci trzej wierni mężowie dzięki zmartwychwstaniu znaleźli się znowu pośród „żywych”, Jehowa powiedział: „Jam jest Bóg” ich. — Marka 12:24-27.

21. W jakim sensie ci trzej patriarchowie byli dla Boga „żyjącymi”?

²¹ Fakt, iż Abraham, Izaak i Jakub będą dzięki powstaniu z umarłych znowu żyli, był tak pewny, że Bóg mówił do Mojżesza w ten sposób, jakby już żyli, a więc należeli do „żywych”. Według Łukasza 20:37, 38 Jezus powiedział: „Co zaś do zmartwychwstania, to już Mojżesz zaznaczył je w rozdziale o krzaku, gdzie nazywa Pana [Jehowę, NW] Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba. Nie jest to przecież Bóg umarłych, lecz żywych, bo dla niego wszyscy są żyjącymi.” (Kow) Słowami skierowanymi do Mojżesza u gorejącego krzaku na pustyni arabskiej Jehowa Bóg nie twierdził, jakoby Abraham, Izaak i Jakub wówczas byli wśród żyjących. Gdyby żyli wtedy, za dni Mojżesza, nie byłoby potrzeby zmartwychwzbudzać ich z szeolu, czyli hadesu, i odnośne słowa Jehowy nie byłyby żadnym dowodem na rzecz zmartwychwstania. Jednak Bóg mówił o tych trzech patriarchach tak, jakby już żyli, tylko dlatego, że zamierza przeprowadzić zmartwychwstanie. Z punktu widzenia nadchodzącego zmartwychwstania wszyscy oni są dla Boga „żyjącymi”.

A CO Z PRZODKAMI?

22. (a) Jakie powstają pytania dotyczące praojców Abrahama i gdzie można znaleźć odpowiedzi? (b) Do kogo miał Abraham odejść w chwili śmierci i kiedy się to spełniło?

²² W tym miejscu przychodzą wszakże na myśl pytania dotyczące praojców Abrahama. Gdzie znajdują się ci zmarli od tysięcy lat przodkowie? Czy też doznają zmartwychwstania? Jak można wyjaśnić tę kwestie? Na podstawie spisanego Słowa Bożego! Według księgi 1 Mojżeszowej 15:15 Jehowa Bóg powiedział do Abrahama w Ziemi Obiecanej: „Ale ty odejdziesz do twych przodków w spokoju, w spokojnej starości zejdziesz do grobu.” (Jakubiec) Słowa te spełniły się dziewięćdziesiąt lat później, o czym czytamy: „Zbliżył się kres jego życia i zmarł w późnej, lecz szczęśliwej starości, syt (życia), i został przyłączony do swych przodków. Izaak i Izmael, synowie Abrahama, pochowali go w pieczarze Makpelah na polu (należącym przedtem do) Efrona, syna Sochara Chetyty, w pobliżu Mamre. — Na tym polu, które nabył Abraham od Chetytów, został on pochowany obok swej żony Sary.” — 1 Mojż. 25:8-10, Jakubiec.

23. Do jakiego ludu został Abraham przyłączony z chwilą śmierci? Co więc dotyczy również tego ludu?

²³ A więc zgodnie z zapowiedzią Bożą Abraham odszedł do swych przodków w spokoju, albo jak to wyrażają niektóre inne przekłady, został przyłączony do ludu swego. Kto był wśród przodków Abrahama, kto należał do ludu jego praojców? Bezpośrednim ojcem Abrahama był Tare z miasta Ur Chaldejskiego, a jedenasty rozdział 1 Mojżeszowej wylicza wszystkich przodków Abrahama, sięgając wstecz poprzez dziewięć pokoleń aż do Sema, syna Noego. Noe zmarł dwa lata przed narodzeniem się Abrahama, podczas gdy Sem zmarł zaledwie dwadzieścia pięć lat przed śmiercią Abrahama. Do tych mężów Abraham przyłączony został jako do swego ludu i do tych swoich przodków odszedł w spokoju z chwilą śmierci. Co to oznacza? Oznacza, że jeśli Abraham przy śmierci zstąpił do szeolu, czyli hadesu, dokąd też poszli za nim Izaak i Jakub, to lud przodków Abrahama aż do Noego także musi się znajdować w szeolu, czyli hadesie, gdzie również doczeka się zmartwychwstania pod rządami Królestwa Bożego, sprawowanymi przez Chrystusa.

24. Do kogo i gdzie dostał się przy śmierci syn Abrahama, Izmael?

²⁴ Izmael, przyrodni brat Izaaka, był synem Abrahama z jego egipskiej nałożnicy Agar. Izmael przeżył sto trzydzieści siedem lat, po czym — jak podaje 1 Mojżeszowa 25:17 — „umarł, i przyłączony został do ludu swego”. (Wk) Do tego ludu należał już i jego ojciec Abraham, którego Izmael wraz z Izaakiem pochowali dziewięćdziesiąt lat wcześniej. Tym samym również Izmael zstąpił do szeolu, czyli hadesu, wspólnego grobu ludzi zmarłych, spoczywających w prochu ziemi.

25. Do kogo został przyłączony brat Mojżesza, Aaron, i kiedy?

²⁵ Spisane Słowo Boże wspomina też o innych ludziach, że z chwilą śmierci przyłączyli się do swych przodków. Tak na przykład sto piętnaście lat po tym, gdy w Egipcie zmarł patriarcha Jakub, urodził się jego praprawnuk Aaron, a trzy lata później brat Aarona, który wyrósł na proroka Mojżesza. Kiedy Aaron dożył stu dwudziestu trzech lat, Bóg orzekł: „Niechaj Aaron idzie do ludu swego; bo nie wnijdzie do ziemi, którą dałem synom Izraelowym.” (Wk) Dlatego też wielki kapłan Boży, Aaron, zmarł na górze Hor, położonej na wschód od Ziemi Obiecanej. (4 Mojż. 20:23-29) Jeszcze tego samego roku Jehowa powiedział do proroka Mojżesza: „Przyłączony będziesz do ludu twego i ty, jako jest przyłączony Aaron, brat twój.” — 4 Mojż. 27:13.

26. Gdzie Mojżesz został przyłączony do swego ludu? Gdzie znajduje się on teraz?

²⁶ Zanim to się stało, Jehowa jeszcze wywarł przez Mojżesza pomstę na wrogich Madianitach. (4 Mojż. 31:1, 2) W dniu śmierci Mojżesza, która nastąpiła w roku 1473 p.n.e., Jehowa powiedział mu, by wstąpił na górę Nebo i oglądał stamtąd Ziemię Obiecaną, po czym miał być przyłączony do swego ludu. (5 Mojż. 32:48-52) Mojżesz usłuchał tego rozkazu; a pośmiertne doniesienie o nim podaje: „Umarł tam Mojżesz, sługa Pański, w ziemi Moabskiej, według słowa Pańskiego. I pogrzebł go Pan w dolinie, w ziemi Moabskiej, przeciw Betfegorowi, a nie dowiedział się nikt o grobie jego aż do dnia tego.” (5 Mojż. 34:5, 6) Jednak niezależnie od tego, gdzie mógł być grób Mojżesza, zstąpił on do szeolu, czyli hadesu. Bóg potrafi stamtąd uwolnić jego oraz Aarona przez zmartwychwstanie, sprawione za pośrednictwem Króla Jezusa Chrystusa.

27. Do kogo przyłączyli się z chwilą śmierci Jozue i współcześni mu Izraelici? Dokąd wtedy zstąpili?

²⁷ Kto objął po Mojżeszu funkcję widzialnego sędziego wybranego narodu Bożego? Jozue, syn Nuna. Przeprowadził on lud wybrany przez rzekę Jordan do Ziemi Obiecanej. Wytrwał w wierności wobec Boga aż do samej śmierci. O Jozuem i jego współczesnych donosi nam księga Sędziów 2:8-10: „Jozue, syn Nuna, sługa Boży, umarł, mając lat sto dziesięć. I pochowali go w dziale jego posiadłości, w Timnath-Heres, na górze Efraima, na północ od góry Gaasz. Całe również pokolenie ówczesne przyłączone zostało do ojców swoich, a po nich powstało nowe pokolenie.” (Kr) Przyłączenie ich wszystkich do ojców oznacza, że wszyscy zstąpili do szeolu, do hadesu.

28. (a) U czyjego boku spoczął król Dawid w śmierci? (b) Gdzie według słów Piotra był Dawid w dniu Pięćdziesiątnicy roku 33 n.e.?

²⁸ Kilkaset lat później królem wszystkich dwunastu szczepów Izraela został Dawid z Betlejem. Był on pierwszym królem żydowskim, jaki panował w Jeruzalem. W całym szeregu swoich psalmów Dawid wspomina o wyzwoleniu z szeolu, czyli hadesu. (Ps. 16:10; 18:6; 30:4; 86:13) Dożył jeszcze czasu, kiedy oglądał objęcie władzy przez swego mądrego syna Salomona, który zasiadł na tronie w Jeruzalem jako jego następca. Potem „spoczął Dawid z ojcami swoimi i został pogrzebany w mieście Dawidowym”. (1 Król. 2:10, Kr; Dzieje 13:36) Przyłączył się do swych ojców w szeolu, czyli hadesie. Po wielu dalszych stuleciach, a ściśle w dniu uroczystości Szabuot (Pięćdziesiątnicy) roku 33 n.e. powiedziano o Dawidzie, że nadal jest w szeolu, czy hadesie. Owego dnia chrześcijański Apostoł Piotr oznajmił, że ułożony przez Dawida Psalm 16 znalazł był spełnienie na obiecanym potomku Dawida, Jezusie Chrystusie. Według słów apostoła Piotra Dawid „przewidział naprzód i mówił o zmartwychwstaniu Chrystusa, że ani nie pozostał zapomniany w hadesie, ani ciało jego nie widziało skażenia. Tego Jezusa Bóg zmartwychwzbudził, którego to faktu my wszyscy jesteśmy świadkami. (...) Dawid w istocie nie wstąpił do niebios.” (Dzieje 2:1-34, NW) Tym samym zmartwychwstanie Dawida należy jeszcze do przyszłości.

29, 30. (a) Do kogo miał być przyłączony król Jozjasz według słów prorokini Huldy, i jak się to spełniło? (b) Czy wszyscy królowie poprzedzający Jozjasza zostali pochowani w tym samym miejscu?

²⁹ Jednym z wiernych następców Dawida, zasiadających na tronie w Jeruzalem, był Jozjasz, żyjący w siódmym stuleciu przed naszą erą. Nawracając lud do prawa Jehowy Boga, starał się on zrobić wszystko, co tylko mógł, aby uchronić swój naród przed nadchodzącym nieszczęściem. Kiedy przez prorokinię Huldę się dowiadywał, co temu narodowi niesie przyszłość, otrzymał od Boga taką obietnicę: „Przygarnę cię do ojców twoich; będziesz przygarnięty w pokoju do grobu swego i oczy twoje nie ujrzą tej wszystkiej niedoli, jaką ja sprowadzam na to miejsce.” — 2 Król. 22:20, Kr.

³⁰ Jozjasz zmarł od rany odniesionej w bitwie pod Megiddo. Tak więc nie zdarzyło się to podczas straszliwego nieszczęścia, jakie miało spaść na Jeruzalem. Kiedy Jozjaszowi zadano śmiertelną ranę, „słudzy jego sprowadzili go z wozu i umieścili na drugim wozie należącym do niego i zawieźli go do Jeruzalem. Umarł jednak i był pochowany w grobach ojców swoich. Wszyscy Judejczycy i Jeruzalem opłakiwali Jozjasza”. (2 Kron. 35:22-24, Kr) Nie wszyscy królowie jeruzalemscy, którzy panowali przed Jozjaszem, zostali pochowani w tym samym miejscu w Jeruzalem, w ‚grobach królów izraelskich’. — 2 Kron. 28:27; 21:20; 24:25; 32:33; 16:14.

31, 32. (a) Co można powiedzieć o poszczególnych grobach owych starożytnych postaci przyłączonych do swego ludu? (b) Skąd wyjdą oni wszyscy i dlaczego?

³¹ Przyłączenie wszystkich tych królów i patriarchów do ich ludu, odejście ich do przodków czy zaśnięcie z ojcami nie oznaczało, że wszyscy musieli być pochowani w tej samej mogile lub tym samym grobowcu. Kiedy patriarcha Abraham umarł i „został przyłączony do swych przodków”, z pewnością nie znalazł się we wspólnej mogile ze swoim ojcem Tarem, który zmarł znacznie dalej na północ, w Haranie na obszarze doliny mezopotamskiej; podobnie też nie pochowano go na tym samym cmentarzu, co Noego i Sema.

³² Skoro wielki kapłan Aaron zmarł na górze Hor, a jego brat Mojżesz na górze Nebo, i skoro w ten sposób zostali przyłączeni do ludu swego, to tym samym nie byli pochowani ze swymi przodkami, Abrahamem, Izaakiem i Jakubem w pieczarze Makpelah koło Hebronu w Ziemi Obiecanej. A jednak wszystkich ich przygarnął szeol, czyli hades. Wszyscy spoczywają martwi w jednym szeolu lub hadesie; i właśnie stamtąd, jak podaje Objawienie 20:13, umarli wyjdą w czasie zmartwychwstania.

[Przypis]