Czy trudno od ciebie przyjmować rady?

„Jacku Kowalski, czy ty wiesz, co u ciebie nie jest w porządku? Za dużo mówisz. Nigdy nie słuchasz. Jesteś uparty. Radzę ci szczerze, zmień trochę swoje nastawienie. Mówiłem ci już kiedyś i znów ci powtarzam: zmień się! Naucz się wreszcie szacunku! Myślisz, że wiesz wszystko, bez przerwy gadasz. Jeżeli tak dalej pójdzie, na pewno napytasz sobie biedy! Ale kiedy będziesz w tarapatach, nie przychodź do mnie z wołaniem o pomoc!”

 1. Dlaczego przykład przytoczony na ilustracji jest złym sposobem udzielania rady?

TAK wygląda jeden ze sposobów udzielania komuś rady, aby mniej mówił, a więcej słuchał. Niestety, pozostawia jednak wiele do życzenia. Nadaje radzie formę ataku i wywołuje reakcję obronną. Choćby sama rada była dobra, nic dobrego z niej nie wyniknie.

 2, 3. (a) Jak przedsiębiorstwa dają poznać, że im zależy, aby ich przedstawiciele umieli udzielać rad? (b) Jakie pouczenia w sprawie udzielania rad dał Paweł Tymoteuszowi? Co miał przy tym na uwadze?

² Przedsiębiorstwa ponoszą duże wydatki, aby na odpowiednich kursach przygotować swoje kadry kierownicze do udzielania rad i rozstrzygania sporów. Tymczasem podstawowe, rzeczywiście skuteczne metody postępowania w takich wypadkach są od dawna nakreślone w Biblii i poznanie ich nic nie kosztuje.

³ „Przedkładając te sprawy [rady, NW] braciom”, pisał apostoł Paweł do Tymoteusza, „staniesz się dobrym sługą Jezusa Chrystusa”. Pouczył go nie tylko o tym, jakich rad udzielać, ale również o sposobie wykonania tego zadania: „Starszego człowieka nie upominaj surowo, ale proś go, jak ojca, młodszych — jak braci, starsze kobiety — jak matki, młodsze — jak siostry, z największą skromnością”. Polecił nakłaniać prośbą, a nie przez zastraszenie. Celem jest pozyskanie, a nie odpędzenie. — 1 Tym. 4:6, Kow; 1 Tym. 5:1, 2, Poz; Jak. 5:19, 20.

 4. Dlaczego udzielającemu rady potrzebne jest wyczucie?

⁴ Udzielenie rady, o którą proszono, jest sprawą delikatną; udzielenie jej, kiedy o to nie proszono, wymaga jeszcze więcej wyczucia. Rada nieproszona łatwo może być odebrana jako krytyka, a nikt przecież nie lubi być krytykowany. Służenie radą bez urażenia rozmówcy wymaga cierpliwości i umiejętności nauczania; nie wystarczy kogoś zarzucić wymówkami. Dlatego Paweł napisał do Tymoteusza: „Karć, przyganiaj i upominaj, a zawsze z cierpliwością i chęcią pouczenia”. — 2 Tym. 4:2, Kow.

POSTAWA DORADCY

 5. Z jakim usposobieniem podejdziemy do udzielania rady na wzór Jezusa?

⁵ Chrystus Jezus, Cudowny Doradca, dał przykład delikatnego podejścia do udzielania rad, gdy apostołowie się spierali, kto z nich jest największy. Myśl swoją unaocznił przez kontrast i wskazał, że królowie narodów wynoszą się nad innych, „wy zaś nie tak macie postępować”. Jezus był człowiekiem doskonałym, a przy tym potrafił dać natchnioną radę; mimo to był „cichy i pokorny sercem”. Zrobimy dobrze, wziąwszy go sobie za wzór. „Takiego bądźcie (...) usposobienia, jakie było w Jezusie Chrystusie”. — Łuk. 22:24-27; Mat. 11:29; Filip. 2:5, NP.

 6. Jakie przykłady ukazują wartość przytaczania unaocznień w trakcie służenia radą?

⁶ Trudno jest trafić do przekonania ludziom podnieconym, a apostołowie akurat wiedli gorączkowy spór. Jezus opowiedział obrazowo, jak zarozumiali królowie wynoszą się nad innych, a gdy apostołowie ujrzeli w tym świetle siebie, ochłonęli. Podobnie prorok Natan bardzo taktownie przystąpił do udzielenia rady królowi Dawidowi, kiedy ten zabrał Uriaszowi jego żonę Batszebę. Nadmienił o bogaczu, który posiadał wiele owiec i bydła, ale zabrał biedakowi jedyną owieczkę, aby nakarmić swojego gościa. Dawid oburzył się i orzekł: „Człowiek, który tego dokonał, jest winien śmierci”. Wtedy dowiedział się, że chodziło właściwie o niego (2 Sam. 12:1-9). Dzisiaj również można się posłużyć takimi porównaniami, aby nie wzniecając emocji pomóc komuś do obiektywnego spojrzenia faktom w oczy.

 7. Dlaczego ważne są uczucia i tendencje tego, kto udziela rady?

⁷ Nie można bagatelizować uczuć. Spieszący z radą powinien być świadomy stanu własnych uczuć, jak również uczuć tego, do kogo mówi. Jeżeli powoduje nim chęć podkreślenia swojej ważności i sprawiedliwości, może zbyt skwapliwie zabierać się do robienia innym uwag z powodu drobnych potknięć (Kohel. 3:7). Takie dążenia zostaną rozpoznane i rozmówca poczuje się urażony, a jego nieprzychylna reakcja może wyniknąć bardziej z winy udzielającego rady niż z jej treści. Księga Przysłów 15:1 głosi: „Odpowiedź łagodna uśmierza zapalczywość, słowo raniące pobudza do gniewu”.

APOSTOŁ PAWEŁ DAJE PRZYKŁAD

 8. Co czuł Paweł, gdy wykazywał Koryntianom poważny błąd? Jaki był wynik tego upomnienia?

⁸ Braterska miłość i współczucie także dają się odczuć, gdy się je przejawia. Paweł musiał sprostować pewien poważny błąd popełniony przez zbór w Koryncie; zmartwiło go to ciężko, że musiał tam skierować dość surowe słowa, bo później przyznał: „Pisałem bowiem do was będąc w wielkiej rozterce i ucisku serca, wśród wielu łez, nie po to, aby was zasmucić, lecz żebyście wiedzieli, jak tym bardziej was miłuję”. Uczucie głębokiej troski o nich, napełniające Pawła, jest widoczne także kilka rozdziałów dalej, gdzie mówi: „A chociaż może i zasmuciłem was moim listem, to nie żałuję tego (...). Bo smutek, który jest z Boga, dokonuje nawrócenia ku zbawieniu, którego się potem nie żałuje”. — 2 Kor. 2:4; 7:8-10.

 9. (a) Jakie przykłady biblijne ukazują trafność wyrażenia pochwały przed udzieleniem rady? (b) Dlaczego warto pochwalić tych, którzy skorzystali z rady?

⁹ Zatem próbuj złagodzić ból towarzyszący karceniu, starając się wczuć w cudze położenie i okazując wyrozumiałość. Pozwól innym zachować godność i szacunek dla własnej osoby. Dostrzegaj ich dobre strony i daj im poznać, że je cenisz. Zanim udzielisz rady, w miarę możności pochwal (Apok. 2:1-4, 12-14, 18-20). Paweł wyraził Koryntianom uznanie za gorliwość w dopilnowaniu, żeby stało się zadość sprawiedliwości, oraz za oczyszczenie się przez naprawienie zła (2 Kor. 7:11). Następnie wspomniał o pochwałach, którymi ich wyróżnił wobec Tytusa: „Jeżeli nawet chlubiłem się wami przed nim, to nie doznałem wstydu. A jak wszystko powiedzieliśmy wam zgodnie z prawdą, tak też chlubne świadectwo, jakie wydaliśmy o was Tytusowi, okazało się prawdziwe” (2 Kor. 7:14, Poz). Wszyscy popełniamy błędy i potrzebujemy skorygowania; kiedy więc zrobimy coś dobrze, jest miejsce na pochwałę wyrażoną choćby słowem: „Świetnie!” Ileż to dodaje otuchy! — Mat. 25:21, 23, Gryglewicz.

SPRAWDZANIE SIEBIE

10-12. Dlaczego powinniśmy udzielać rad życzliwie i w duchu łagodności?

¹⁰ „Poddawajcie samych siebie próbie, czy trwacie w wierze” — to wezwanie może znaleźć zastosowanie także przy udzielaniu rad (2 Kor. 13:5, NP). Czy pomyślnie przejdziemy sprawdzian oparty na poniższych tekstach?

¹¹ List do Efezjan 4:32: „Bądźcie jedni dla drugich uprzejmi, serdeczni” (NP). Czy jesteśmy takimi, gdy śpieszymy z radą?

¹² List do Galatów 6:1: „Bracia, jeżeli ktoś niebacznie dopuści się wykroczenia, przyprowadźcie go do porządku w duchu łagodności, jako ludzie duchem kierowani. A uważaj na siebie samego; bo pokusa może także ciebie dosięgnąć” (Kow). Czy udzielamy rady z łagodnością, świadomi własnych chwil słabości?

13, 14. O czym powinniśmy być dobrze poinformowani przed podaniem rady?

¹³ List do Kolosan 4:6: „Niech wasza mowa będzie zawsze (...) treściwa, uwzględniająca umiejętność udzielenia każdemu właściwej odpowiedzi” (Poz). Czy znaleźliśmy czas na poznanie osoby, którą chcemy wesprzeć radą, i czy umiemy dostosować rozmowę do jej potrzeb?

¹⁴ Księga Przysłów 18:13: „Kto odpowiada, zanim wysłucha, zdradza swoją bezmyślność i naraża się na hańbę” (NP). Czy zapoznajemy się dobrze ze wszystkimi stronami zagadnienia przed wypowiedzeniem rady?

15, 16. Czego o nas samych nie powinniśmy tracić z pola widzenia, gdy doradzamy coś innym?

¹⁵ List do Filipian 2:3: „Nie czyńcie niczego dla niezdrowego współzawodnictwa czy pustej chwały, lecz w pokorze stawiajcie innych wyżej od siebie” (Poz). Czy radząc coś drugim pamiętamy o tym, że w innych sprawach mogą nas przewyższać?

¹⁶ List do Rzymian 2:21: „Otóż ty, który pouczasz innych, czemu siebie samego nie uczysz? Ty, który głosisz, że nie wolno kraść, dlaczego sam dopuszczasz się kradzieży?” (Romaniuk). Czy nie przypominamy obłudników, nie żyjących podług głoszonych zasad?

17, 18. Od czego powinniśmy się wstrzymać i na co zważać podczas występowania z radą?

¹⁷ Ewangelia według Jana 16:12: „Miałbym wam jeszcze wiele do powiedzenia, lecz nie jesteście w stanie obecnie znieść tego”(Kow). Czy wybiegamy poza potrzebę chwili i zaczynamy wyliczać wszystkie niedociągnięcia danej osoby, jakie nam przyjdą na myśl, wzbudzając w niej niechęć lub załamując ją na duchu?

¹⁸ Ewangelia według Mateusza 18:15: „Gdyby twój brat zawinił wobec ciebie — idź i porozmawiaj z nim w cztery oczy” (Benedyktowicz). Czy służymy radą najpierw na osobności, uwzględniając uczucia naszego brata?

19. Co podaje prosta wskazówka na temat udzielania rad? Jakie stąd wynikają korzyści?

¹⁹ Prosta wskazówka co do udzielania rad, o której jednak mamy skłonność czasami zapominać, brzmi tak: „Wszystko, co byście chcieli, aby wam ludzie czynili, to i wy im czyńcie” (Mat. 7:12, NP). Lubimy być rozumiani, więc musimy być wyrozumiali. Lubimy, żeby liczono się z naszym zdaniem, a więc musimy również uszanować cudze zdanie. Jeżeli nie lubimy słuchać wymówek, to czy unikamy wytykania błędów drugim? Sztuka udzielania rad wymaga też słuchania; tym sposobem zresztą nie tylko przejawiamy rozsądek, ale także uzyskujemy wgląd w problemy rozmówcy i poznajemy jego nastrój. Rada tak podana zostaje odebrana jako część rozmowy, a nie jako reprymenda.

CZY TWOJA RADA JEST DOBRA?

20, 21. Kiedy nasza rada będzie wątpliwej wartości? Pod jakim warunkiem stanie się całkowicie godną zaufania?

²⁰ Prorok Jeremiasz powiedział: „Do człowieka, który idzie, nie należy nawet kierowanie swoim krokiem”. Jeżeli nie jest władny samodzielnie stawiać własne kroki, to z jakiej racji miałby kierować cudzymi? Jeremiasz modlił się zatem: „Skoryguj mnie, Jehowo”. Jesteśmy tak świadomi braków, które wszyscy wykazujemy, że trudno nam przyjąć napomnienie od kogokolwiek, chyba że pochodziłoby od Boga! Czy nasza rada jest dobra, zależy od tego, jak ściśle opiera się na Biblii. — Jer. 10:23, 24, NW.

²¹ Do dzisiaj aktualna jest rada: „Nie wolno wykraczać ponad to, co zostało napisane” (1 Kor. 4:6). Wyszliśmy z systemów, gdzie obowiązują reguły ustanowione przez ludzi, ale rezultaty są tragiczne. Nie chcemy już trzymać się prawideł człowieczych nie nakazanych przez Słowo Boże, a posłuszeństwo okazujemy „nie tylko pozornie, aby się przypodobać ludziom, lecz w szczerości serca, jako ci, którzy się boją Pana”. Zważamy przy tym na radę Pawła: „Cokolwiek czynicie, z duszy czyńcie jako dla Pana, a nie dla ludzi” (Kol. 3:22, 23, NP). Reguły narzucone przez faryzeuszy obarczały ludzi brzemionami i unieważniały Słowo Boże. — Mat. 23:4; 15:3.

22, 23. Jaką butną postawę przyjęli faryzeusze? Jak Paweł przejawił wręcz przeciwne usposobienie?

²² Kiedy oficerowie wysłani z nakazem aresztowania Jezusa wrócili bez niego, ponieważ jego nauki wywarły na nich tak silne wrażenie, faryzeusze zastosowali tyranię autorytetu. Zapytali: „Czyż i wy daliście się zwieść? Czy ktoś ze zwierzchników lub faryzeuszów uwierzył w Niego?” Następnie orzekli: „A ten tłum, który nie zna Prawa, jest przeklęty”. Faryzeusze nie podali żadnego uzasadnienia, ale po prostu oświadczyli, że mądrzy ludzie odrzucają Jezusa, a tylko głupcy go słuchają. — Jana 7:45-49.

²³ Kiedy służymy radą, powinniśmy oprzeć ją na rozsądnych argumentach oraz tekstach biblijnych, nie żądając jej realizacji z powodu samej pozycji, którą zajmujemy (Filip. 4:5). Powinniśmy się zachowywać jak Paweł, który nie powoływał się na swoje apostolstwo dla wywierania na kogoś nacisku. Natomiast pochwalił tych, którzy gotowi byli sprawdzać, czy jego nauki są oparte na Biblii. „Przyjęli naukę z całą gorliwością i codziennie badali Pisma, czy istotnie tak jest. Wielu też z nich uwierzyło”. — Dzieje 17:11, 12.

24, 25. (a) Jak posłużył się tekstami biblijnymi Szatan, a jak to uczynił Jezus? (b) Jaki przykład ukazuje, że zastosowanie wersetów Pisma musi być zharmonizowane z kontekstem?

²⁴ Diabeł powoływał się na Pismo, gdy kusił Jezusa na pustyni, natomiast Jezus dawał mu odpór również tekstami biblijnymi. Obaj przytaczali wersety Pisma Świętego z tą jednak różnicą, że Szatan zastosował je opacznie, a Jezus — prawidłowo (Mat. 4:1-10). Nigdy nie powinniśmy dla własnych celów naciągać znaczenia tekstów, jak to zrobił Szatan. Upewnijmy się, czy nasz sposób podawania wypowiedzi Bożych odpowiada temu, co rzeczywiście miał na myśli Bóg!

²⁵ Na przykład w Liście do Rzymian, rozdziale 14., znajdujemy przestrogę, aby nie dawać słabym powodu do zgorszenia się na tle pokarmów, napojów, bądź czegokolwiek innego. Czy to znaczy, że gdy w jakiejś większej rodzinie jeden członek twierdzi, iż gorszy go picie kawy, wtedy nie powinna ona być podawana? Albo czy ktoś musi nosić czarne buty, ponieważ kogoś innego gorszą brązowe? Czy nie ma jakiegoś czynnika, który by regulował zastosowanie tej rady? Kontekst nawiązuje do spraw wiary: do dni, które niejeden uważał za święte, do mięs uchodzących w oczach pewnych ludzi za splugawione. Rada dotyczy kwestii sumienia i w tej dziedzinie powinniśmy czynić ustępstwa pomocne innym. Nie jest natomiast klauzulą nakazującą spełniać każdą osobistą zachciankę, nawet nie związaną z wiarą.

CZY POTRAFISZ PRZYJĄĆ POTRZEBNĄ CI RADĘ?

26. O czym przypomina nam List do Hebrajczyków 12:11 na wypadek, gdyby nam trudno było się pogodzić ze skarceniem?

²⁶ Jeżeli rada jest podawana życzliwie i na podstawie Pisma Świętego, czy umiemy ją przyjąć z pokorą? Nie przychodzi to łatwo, ale ma dobroczynne skutki. „Wszelkie karcenie nie wydaje się na razie przyjemne — raczej przykre; później jednak przyniesie tym, którzy byli w ten sposób kształceni, plon pokoju i sprawiedliwości” (Hebr. 12:11, Kow). Poprzednio zachęcono nas do sprawdzenia siebie pod kątem swej postawy przy udzielaniu rady. Teraz skontrolujmy swoją gotowość do przyjęcia rady.

27-31. Jakie teksty biblijne i jakie pytania uwydatniają konieczność spokojnego wysłuchania, gdy są nam udzielane rady?

²⁷ Księga Przysłów 17:27: „Rozsądek posiadł, kto w słowach oszczędny, kto spokojnego ducha — roztropny”. Czy potrafimy słuchać nie tracąc spokoju?

²⁸ Księga Przysłów 12:15: „Głupiemu własna jego droga wydaje się słuszna, ale ten, który słucha rad, jest mądry”. Czy słuchamy należycie, czy raczej uważamy, że to wszystko już wiemy?

²⁹ Księga Przysłów 29:20: „Widziałeś człowieka gadatliwego [nierozważnego przez pośpiech w swoich słowach, NP]? Więcej nadziei w głupim niż w takim”. Czy natychmiast próbujemy odeprzeć otrzymaną radę?

³⁰ Księga Koheleta 7:9: „Nie spiesz się w duchu swoim do obrazy, bo właśnie obraza spoczywa w zanadrzu głupich” (NW). Czy nie bywamy przeczuleni, czy nie obrażamy się zbyt łatwo?

³¹ List Jakuba 1:19, 20: „Niech każdy człowiek będzie skory do słuchania, nieskory do mówienia i nieskory do gniewu. Bo w gniewie człowiek nie czyni tego, co w oczach Bożych jest sprawiedliwe” (Kow). Czy umiemy wysłuchać napomnienia bez uniesienia się gniewem?

32. Jak niektórzy ubiegający się o radę zdradzają, iż w rzeczywistości szukają tylko potwierdzenia swego zdania?

³² Zdarza się czasem, że ludzie obrali już określony kierunek działania, a mimo to chodzą od jednego domniemanego doradcy do drugiego, aż znajdą kogoś, kto ich poprze. W starożytnym Izraelu król Roboam zwrócił się po radę do starszyzny, ale orzeczenie nie przypadło mu do gustu. Poszedł z kolei do młodych, którzy mu powiedzieli to, co chciał usłyszeć. Rezultaty były katastrofalne: Dziesięć szczepów odstąpiło od niego i utworzyło własne królestwo! (1 Król. 12:1-20). Apostoł Paweł zapowiedział czasy, kiedy ludzie nie ustaną w poszukiwaniach, aż znajdą doradców, którzy im podszepną słowa miłe dla ich uszu: „Według swoich upodobań nazbierają sobie nauczycieli, żądni tego, co ucho łechce”. — 2 Tym. 4:3, NP.

33. Jakie przykłady ukazują właściwe przyjęcie rady?

³³ My jednak powinniśmy przyjąć radę, która jest poparta Słowem Bożym. Dawid strofowany przez proroka Natana wyznał: „Zgrzeszyłem wobec Jahwe” (2 Sam. 12:13). Zbór w Koryncie zastosował radę Pawła i oczyścił się z wszelkiej winy. Jezus przedstawił, co jest lepsze, gdy opowiedział o ojcu, który dwom swoim synom kazał popracować w winnicy. Jeden zgodził się od razu, ale nie poszedł; drugi odmówił, ale później poszedł i zyskał pochwałę mimo tak początkowo powolnej reakcji (Mat. 21:28-31). Udzielający rady powinni przejawiać cierpliwość, dając napominanemu czas na spokojne przemyślenie.

34. Jakie badawcze pytanie nasuwa Psalm 16:7 tym, którzy udzielają rady?

³⁴ „Błogosławię Jahwe, że był mi doradcą” (Ps. 16:7, Poz). Czy ci, których my wspieramy radą, będą mogli za nią nas błogosławić?

35. Czym różni się pokazany tu sposób posłużenia radą od sposobu uczynienia tego przedstawionego na pierwszej ilustracji niniejszego artykułu?

³⁵ „Jacku, cieszę się, żeś przyszedł. Robisz teraz w zborze dobre postępy. Chciałbym jednak wspomnieć jeszcze raz o twojej słabości: że czasem mówisz coś bez przemyślenia. Oczywiście zdarza się to nam wszystkim; Jakub przecież napisał: gdybyśmy posługiwali się językiem bez uchybień, bylibyśmy doskonali. Paweł udzielał rad starszym w Efezie dniem i nocą przez trzy lata! Dlatego choć znów ci o tym wspominam, mam nadzieję, iż nie bierzesz tego za dokuczanie. Uczyniłeś już pewne postępy, więc pracuj nad tym dalej. Proponuję ci, żebyś jeszcze raz przeczytał trzeci rozdział Listu Jakuba. Jeżeli będziesz potrzebował pomocy, śmiało zwracaj się do mnie”.