Miasta schronienia — miłosierne postanowienie Boże
„Tych sześć miast będzie miejscem schronienia (...), aby mógł tam zbiec każdy, kto zabił człowieka nieumyślnie” (4 MOJŻESZOWA 35:15).
1. Jak Bóg zapatruje się na życie i na winę krwi?
JEHOWA BÓG uważa życie ludzkie za święte. A życie jest we krwi (3 Mojżeszowa 17:11, 14). Gdy zatem Kain, pierwszy człowiek urodzony na ziemi, zamordował swego brata Abla, ściągnął na siebie winę krwi. Dlatego Bóg mu powiedział: „Głos krwi brata twego woła do mnie z ziemi”. Krew, która zbroczyła ziemię w miejscu morderstwa, była niemym, lecz wymownym świadectwem, że brutalnie odebrano komuś życie. Krew Abla wołała o pomstę do Boga (1 Mojżeszowa 4:4-11).
2. W jaki sposób po potopie Jehowa dał wyraz swemu szacunkowi dla życia?
2 Kiedy Noe wraz z rodziną przeżyli powszechny potop i wyszli z arki, Jehowa uprzytomnił im, z jakim szacunkiem odnosi się do życia ludzkiego. Pozwolił wtedy człowiekowi jeść mięso — ale bez krwi. Następnie oświadczył: „Będę też żądał krwi waszej, to jest dusz waszych. Będę jej żądał od każdego zwierzęcia. A od człowieka będę żądał duszy człowieka, za życie brata jego. Kto przelewa krew człowieka, tego krew przez człowieka będzie przelana, bo na obraz Boży uczynił człowieka” (1 Mojżeszowa 9:5, 6). Jehowa orzekł, iż najbliższy krewny ofiary może zabić mordercę, gdy tylko go napotka (4 Mojżeszowa 35:19).
3. Jak Prawo Mojżeszowe podkreślało świętość życia?
3 W Prawie nadanym Izraelowi za pośrednictwem proroka Mojżesza wielokrotnie podkreślono świętość życia. Na przykład Bóg przykazał: „Nie będziesz mordować” (Wyjścia [2 Mojżeszowa] 20:13, NW). Poszanowanie dla życia uwidoczniło się też w przepisach Prawa Mojżeszowego dotyczących wypadku śmiertelnego, w którym uczestniczyła kobieta ciężarna. Prawo wyraźnie mówiło, że jeśli ona lub jej nie narodzone dziecko straci życie wskutek bójki dwóch mężczyzn, sędziowie muszą zbadać zaistniałe okoliczności oraz ustalić, czy było to rozmyślne morderstwo, przy czym niekiedy byli obowiązani wymierzyć karę w myśl zasady „dusza za duszę”, czyli życie za życie (2 Mojżeszowa 21:22-25, Biblia gdańska). A czy w Izraelu morderca mógł w jakiś sposób uniknąć następstw swego zbrodniczego czynu?
Azyl dla morderców?
4. Jakie miejsca schronienia istniały w przeszłości w różnych narodach?
4 Różne narody zapewniały mordercom oraz innym przestępcom prawo skorzystania z azylu. Schronieniem takim była chociażby świątynia bogini Artemidy w starożytnym Efezie. Na temat podobnych sanktuariów powiedziano: „Niektóre miejsca święte stawały się wylęgarniami przestępców i często trzeba było ograniczać liczbę takich azylów. W Atenach na udzielanie schronienia prawo zezwalało tylko określonym świątyniom (na przykład niewolnikom wyznaczono świątynię Tezeusza). Za czasów Tyberiusza zgrupowania rzezimieszków w przybytkach stały się tak niebezpieczne, że prawo udzielania azylu ograniczono do kilku miast (w roku 22)” (The Jewish Encyclopedia, 1909, tom II, strona 256). Później schronieniem służyły kościoły chrześcijaństwa, ale zazwyczaj doprowadzało to do przenoszenia kompetencji władz świeckich na duchowieństwo i nie sprzyjało należytemu wymierzaniu sprawiedliwości. Wskutek nadużyć w tej dziedzinie w końcu odstąpiono od owego zwyczaju.
5. Co dowodzi, że Prawo nie przewidywało ułaskawienia, gdy śmierć nastąpiła wskutek zaniedbania?
5 W Izraelu rozmyślnym zabójcom nie przysługiwało prawo azylu. Nawet kapłan lewicki usługujący przy ołtarzu Bożym musiał ponieść śmierć, jeśli popełnił morderstwo z premedytacją (2 Mojżeszowa 21:12-14). Co więcej, jeżeli przyczyną utraty życia było zaniedbanie, Prawo nie uznawało tego za powód do ułaskawienia. Na przykład właściciel nowego domu miał obowiązek na obrzeżu płaskiego dachu postawić poręcz. Gdyby tego nie zrobił, a ktoś by stamtąd spadł i się zabił, gospodarz ściągnąłby na swój dom winę krwi (5 Mojżeszowa 22:8). Ponadto jeśli jakiś człowiek został ostrzeżony, że jego byk bodzie, ale go nie pilnował, wskutek czego zwierzę pozbawiło kogoś życia, to właściciel był obciążony winą krwi i mógł zostać ukarany śmiercią (Wyjścia 21:28-32, NW). Kolejnym dowodem wielkiego szacunku Boga dla życia jest postanowienie, że winą krwi obciążał się ten, kto zabił złodzieja za dnia, gdy mógł go wyraźnie zobaczyć i rozpoznać (2 Mojżeszowa 22:2, 3). Nie ulega więc wątpliwości, iż doskonale zrównoważone zasady Boże nie pozwalały rozmyślnym zabójcom uniknąć kary śmierci.
6. Jak w starożytnym Izraelu egzekwowano prawo „życie za życie”?
6 Jeżeli w starożytnym Izraelu popełniono morderstwo, to krew ofiary musiała zostać pomszczona. Prawu „życie za życie” stawało się zadość, gdy „mściciel krwi” uśmiercił zabójcę (4 Mojżeszowa 35:19). Mścicielem był mężczyzna najbliżej spokrewniony z zamordowanym. Ale jak się rzecz miała z nieumyślnymi zabójcami?
Miłosierne postanowienie Jehowy
7. Jakie postanowienie powziął Jehowa z myślą o osobach, które zabiły kogoś nieumyślnie?
7 Mając na uwadze tych, którzy zabili kogoś nieumyślnie, Bóg życzliwie nakazał ustanowić miasta schronienia. W związku z tym powiedział Mojżeszowi: „Przemów do synów izraelskich i powiedz im: Gdy przekroczycie Jordan i wejdziecie do ziemi kananejskiej, wyznaczcie sobie niektóre miasta, aby były dla was miastami schronienia, dokąd będzie mógł schronić się zabójca, który zabił człowieka nieumyślnie. I będą one dla was miastami schronienia przed mścicielem, aby zabójca nie zginął, dopóki nie stanie przed zborem na sąd. Z miast, które oddacie, sześć będzie dla was miejscem schronienia; z nich trzy miasta dacie za Jordanem, a trzy miasta dacie w ziemi kananejskiej. Będą one miastami schronienia (...), aby mógł tam zbiec każdy, kto zabił człowieka nieumyślnie” (4 Mojżeszowa 35:9-15).
8. Gdzie znajdowały się miasta schronienia i co ułatwiało nieumyślnym zabójcom dotarcie do któregoś z nich?
8 Kiedy Izraelici weszli do Ziemi Obiecanej, posłusznie wyznaczyli sześć miast schronienia. Trzy z nich — Kedesz, Sychem i Hebron — leżały na zachód od Jordanu. Po wschodniej stronie rzeki wybrano Golan, Ramot i Beser. Owych sześć miast miało dogodne położenie, a prowadzące do nich drogi utrzymywano w dobrym stanie. W odpowiednich miejscach wzdłuż tych dróg ustawiono tablice z napisem „schronienie”. Kierowały one do miast schronienia, toteż nieumyślny zabójca mógł uciec do najbliższego z nich i uratować życie. Mściciel krwi nie mógł go tam dosięgnąć (Jozuego 20:2-9).
9. Dlaczego Jehowa zadbał o wyznaczenie miast schronienia i kto mógł z tego korzystać?
9 Dlaczego Bóg polecił wyznaczyć miasta schronienia? Chodziło o to, żeby ziemia nie została splamiona niewinną krwią i żeby Izraelici nie obciążyli się z tego powodu winą (5 Mojżeszowa 19:10). A kto mógł korzystać z ochrony tych miast? Prawo objaśniało: „Tych sześć miast będzie miejscem schronienia dla synów izraelskich, dla obcych przybyszów i dla osadników pośród was, aby mógł tam zbiec każdy, kto zabił człowieka nieumyślnie” (4 Mojżeszowa 35:15). A zatem żeby miłosierdzie okazywano bezstronnie i zgodnie z wymogami sprawiedliwości, Jehowa nakazał ustanowić miasta schronienia dla nieumyślnych zabójców będących 1) rodowitymi Izraelitami, 2) obcymi przybyszami lub 3) osiedleńcami z innych krajów.
10. Dlaczego można powiedzieć, że ustanowienie miast schronienia było przejawem miłosierdzia Bożego?
10 Warto zauważyć, że według prawa Bożego, które mówiło: „Kto przelewa krew człowieka, tego krew przez człowieka będzie przelana”, nawet nieumyślny zabójca podlegał karze śmierci. Umożliwienie mu schronienia w jednym z wyznaczonych miast było więc przejawem miłosierdzia Bożego. Ogół Izraelitów najwyraźniej współczuł każdemu, kto uciekał przed mścicielem krwi, ponieważ wszyscy zdawali sobie sprawę, że i oni mogą mimowolnie popełnić podobny występek i potrzebować schronienia oraz miłosierdzia.
Ucieczka do miejsca schronienia
11. Co w starożytnym Izraelu mógł zrobić człowiek, który przypadkowo zabił swego współpracownika?
11 Nasze docenianie dla miłosierdzia Bożego widocznego w ustanowieniu miejsc schronienia może pogłębić pewien przykład. Wyobraź sobie, że jesteś w starożytnym Izraelu i właśnie rąbiesz drewno. Nagle ostrze siekiery spada z trzonka i śmiertelnie rani twego współpracownika. Co teraz zrobisz? Otóż Prawo uwzględniało taką sytuację. Niewątpliwie zechcesz skorzystać z następującego postanowienia Bożego: „Tak ma się rzecz z zabójcą, który tam [w mieście schronienia] się chroniąc zachowa życie: Kto zabił swego bliźniego nieumyślnie, a nie miał go przedtem w nienawiści, albo ten, kto pójdzie ze swoim bliźnim do lasu, aby rąbać drzewo, i jego ręka machnie siekierą, aby ściąć drzewo, a siekiera spadnie z toporzyska i trafi w bliźniego, i ten umrze; taki może się schronić do jednego z tych miast i zachować życie” (5 Mojżeszowa 19:4, 5). Ale nawet jeśli dotarłeś do miasta schronienia, nie jesteś zwolniony od wszelkiej odpowiedzialności za to, co się stało.
12. Jakie postępowanie wszczynano, gdy nieumyślny zabójca przybywał do miasta schronienia?
12 Chociaż zostałeś serdecznie powitany, musisz przedstawić swą sprawę starszym zasiadającym w bramie miasta schronienia. Wpuszczą cię do środka, ale potem odeślą na rozprawę do starszych reprezentujących zbór izraelski w bramach miasta sprawującego władzę sądowniczą nad terenem, na którym doszło do zabójstwa. Tam będziesz mógł dowieść swej niewinności.
Rozprawa o zabójstwo
13, 14. Co między innymi pragnęli ustalić starsi podczas rozprawy o zabójstwo?
13 Bez wątpienia jesteś wdzięczny, iż starsi zasiadający podczas rozprawy w bramie miasta, którego jurysdykcji podlegasz, biorą pod uwagę twe dotychczasowe postępowanie. Dokładnie ustalają, jak układały się twoje stosunki z ofiarą. A może powodowany nienawiścią czyhałeś na tego człowieka i rozmyślnie go zabiłeś? Jeśliby tak było, starsi mieliby obowiązek oddać cię w ręce mściciela krwi i musiałbyś umrzeć. Ci odpowiedzialni mężczyźni znają wymóg Prawa, że ‛wina przelania krwi niewinnej ma być starta z Izraela’ (5 Mojżeszowa 19:11-13). Podobnie dzisiaj nadzorcy, którzy rozpatrują sprawę sądowniczą, muszą dobrze znać zasady wyłuszczone w Piśmie Świętym i zgodnie z nimi działać oraz brać pod uwagę wcześniejsze nastawienie i postępowanie winowajcy.
14 Starsi miasta postarają się delikatnie wybadać, czy śledziłeś tę osobę (2 Mojżeszowa 21:12, 13). Może zaatakowałeś ją z ukrycia? (5 Mojżeszowa 27:24). Czy nie pałałeś do niej tak wielką nienawiścią, że uknułeś podstępny plan morderstwa? Jeżeli tak było, to zasługujesz na śmierć (2 Mojżeszowa 21:14). Starszym przede wszystkim zależy na ustaleniu, czy nie żywiłeś do ofiary nienawiści, czy nie byłeś jej wrogiem (5 Mojżeszowa 19:4, 6, 7; Jozuego 20:5). Przypuśćmy, że uznali cię za niewinnego i odsyłają z powrotem do miasta schronienia. Czyż nie jesteś wdzięczny za okazane ci miłosierdzie?
Życie w mieście schronienia
15. Do czego był obowiązany nieumyślny zabójca?
15 Nieumyślny zabójca miał obowiązek przebywać w samym mieście schronienia lub w obrębie 1000 łokci (około 450 metrów) od jego murów (4 Mojżeszowa 35:2-4). Poza tą granicą mógłby natknąć się na mściciela krwi, który miałby wówczas prawo pozbawić go życia. Jednakże zabójca nie był zakuwany w kajdany ani więziony. Jako mieszkaniec miasta ucieczki, miał się nauczyć jakiegoś zawodu, podjąć pracę i być użytecznym członkiem społeczeństwa.
16. (a) Jak długo mimowolny zabójca musiał pozostawać w mieście schronienia? (b) Dlaczego zabójca mógł opuścić miasto schronienia po śmierci arcykapłana?
16 Jak długo mimowolny zabójca musiał pozostawać w mieście schronienia? Niekiedy do końca życia. W każdym razie Prawo mówiło: „Zabójca miał przebywać w mieście swojego schronienia aż do śmierci najwyższego kapłana, a dopiero po śmierci najwyższego kapłana mógł zabójca powrócić do swojego miejsca zamieszkania” (4 Mojżeszowa 35:26-28). Dlaczego nieumyślny zabójca mógł opuścić miasto schronienia po śmierci arcykapłana? Otóż arcykapłan zaliczał się do najznamienitszych ludzi w kraju. A zatem jego śmierć była tak ważnym wydarzeniem, iż wieść o niej dochodziła do członków każdego plemienia izraelskiego. Wszyscy, którzy ukryli się w miastach schronienia, mogli wtedy powrócić do swych domów, gdyż nie groziło im już niebezpieczeństwo ze strony mścicieli krwi. Dlaczego? Ponieważ prawo Boże oznajmiało, iż możliwość wywarcia zemsty na zabójcy wygasa wraz ze śmiercią arcykapłana, i każdy o tym wiedział. Gdyby najbliższy krewny ofiary mimo to pomścił przelaną krew, stałby się mordercą i poniósłby stosowną karę.
Trwałe rezultaty
17. Jakie zapewne były rezultaty ograniczeń nakładanych na nieumyślnego zabójcę?
17 Jakie zapewne były rezultaty ograniczeń nakładanych na mimowolnego zabójcę? Miały mu one przypominać, że spowodował czyjąś śmierć. Dzięki temu prawdopodobnie już zawsze uważał życie ludzkie za święte. Co więcej, chyba nigdy nie zapomniał, jak łaskawie go potraktowano. A skoro sam zaznał miłosierdzia, z pewnością pragnął okazywać je drugim. Ponadto ustanowienie miast schronienia i związanych z tym ograniczeń służyło dobru wszystkich Izraelitów. W jaki sposób? Niewątpliwie jasno im uświadamiało, że nie mogą lekceważąco ani obojętnie odnosić się do życia ludzkiego. Również chrześcijanom przypomina to o potrzebie unikania niefrasobliwości, która mogłaby doprowadzić do przypadkowej śmierci. Poza tym podyktowane miłosierdziem prawo Boże dotyczące owych miast powinno pobudzać nas do okazywania miłosierdzia zawsze, gdy jest to stosowne (Jakuba 2:13).
18. Jakie korzyści przynosiło rozporządzenie Boże co do miast schronienia?
18 Rozporządzenie Jehowy Boga co do miast ucieczki przynosiło korzyści jeszcze pod innymi względami. Ludzie nie organizowali oddziałów straży obywatelskiej, które by ścigały sprawcę zabójstwa, uznając go winnym, zanim został osądzony. Zakładali, że nie był rozmyślnym mordercą, i nawet pomagali mu dotrzeć w bezpieczne miejsce. Co więcej, postanowienie to w niczym nie przypominało dzisiejszego umieszczania morderców w więzieniach, gdzie są utrzymywani ze środków publicznych, a w towarzystwie innych przestępców nierzadko stają się jeszcze gorsi. Kiedy istniały miasta schronienia, nie trzeba było budować, strzec ani ponosić wysokich kosztów utrzymania zakładów karnych, które zabezpiecza się murami i kratami i z których skazani tak często usiłują uciec. W gruncie rzeczy to zabójca starał się dostać do „więzienia” i pozostawał w nim przez określony czas. Poza tym musiał pracować i w ten sposób robił coś na rzecz drugich.
19. Jakie pytania nasuwają się w związku z miastami schronienia?
19 Nakaz Jehowy, by wyznaczyć w Izraelu miasta schronienia dla nieumyślnych zabójców, rzeczywiście był przejawem miłosierdzia. Niewątpliwie przyczyniało się do większego poszanowania dla daru życia. Ale czy to rozporządzenie sprzed wieków ma znaczenie dla ludzi żyjących w XX stuleciu? Czy to możliwe, by w oczach Jehowy ciążyła na nas wina krwi, nawet jeśli nie zdajemy sobie sprawy, że potrzebujemy Jego miłosierdzia? Czy izraelskie miasta schronienia mają jakiś współczesny odpowiednik?
Jak byś odpowiedział?
◻ Jak Jehowa zapatruje się na życie ludzkie?
◻ Jakie miłosierne postanowienie powziął Bóg wobec nieumyślnych zabójców?
◻ W jaki sposób zabójca zyskiwał prawo pobytu w mieście schronienia i jak długo miał tam pozostawać?
◻ Jakie zapewne były rezultaty ograniczeń nakładanych na przypadkowego zabójcę?
[Mapa na stronie 12]
Izraelskie miasta schronienia były dogodnie położone
[Patrz publikacja]
KEDESZ Jordan GOLAN
SYCHEM RAMOT
HEBRON BESER