PRZYBYTEK

Przenośny namiot używany przez Izraelitów do wielbienia Boga; nazywany czasem także „namiotem spotkania” (Wj 39:32, 40; zob. NAMIOT SPOTKANIA). Po hebrajsku odnoszą się do niego określenia: miszkán („siedziba; mieszkanie; przybytek”),ʼòhel („namiot”) i mikdász („sanktuarium”). Po grecku nazywany jest skené, co znaczy „namiot; szałas; siedziba; miejsce zamieszkania” (zob. MIEJSCE ŚWIĘTE).

Przybytek był dla narodu izraelskiego ośrodkiem wielbienia Jehowy. Składał się z dwóch pomieszczeń (ILUSTRACJA, t. 1, s. 538). W pierwszym z nich, zwanym Miejscem Świętym, znajdowały się: złoty świecznik, złoty ołtarz kadzielny, stół na chleby pokładne i złote naczynia. Natomiast w najskrytszym pomieszczeniu, Miejscu Najświętszym, stała Arka Przymierza, na której umieszczono dwa złote cheruby (zob. ARKA PRZYMIERZA; MIEJSCE NAJŚWIĘTSZE).

Kiedy oddany do użytku. Przybytek, inaczej „namiot spotkania” (w 1Sm 1:9 nazwany „świątynią Jehowy”, a w 1Sm 1:24 „domem Jehowy”), wzniesiono na pustkowiu przy górze Synaj w 1512 r. p.n.e. Ukończenie budowy, łącznie z wykonaniem i ustawieniem całego wyposażenia, nastąpiło pierwszego dnia pierwszego miesiąca, nazywanego Abib lub Nisan (Wj 40). Tego samego dnia pod kierownictwem Jehowy Mojżesz jako pośrednik wprowadził na urząd kapłanów, przy czym cała uroczystość trwała siedem dni. Ósmego dnia kapłani zaczęli pełnić swe obowiązki (Kpł rozdz. 8, 9; zob. WPROWADZENIE NA URZĄD).

Konstrukcja. Gdy Jehowa rozmawiał z Mojżeszem na górze, podał mu plan całego przybytku i polecił: „Bacz, żebyś uczynił wszystko według wzoru, który ci pokazano na górze”. Przybytek stanowił „cień rzeczy niebiańskich”, musiał więc być wykonany dokładnie, i to w najdrobniejszych szczegółach (Heb 8:5). Jehowa natchnął swym duchem Becalela i Oholiaba, dzięki czemu praca, w której uczestniczyli też inni mężczyźni i kobiety, została wykonana z niezwykłą starannością, zgodnie ze wskazówkami przekazanymi przez Mojżesza. „Synowie Izraela wykonali całe to zadanie zgodnie ze wszystkim, co Jehowa nakazał Mojżeszowi” (Wj 39:42; 35:25, 26; 36:1, 4). Materiały na budowę przybytku złożył lud jako dobrowolną daninę (Wj 36:3, 6, 7). Nie ulega wątpliwości, że złoto, srebro i miedź oraz przędza, tkaniny i skóry w przeważającej części pochodziły z tego, co Izraelici zabrali z Egiptu (Wj 12:34-36; zob. FOCZA SKÓRA). A drewno akacjowe było dostępne na pustkowiu (zob. AKACJA).

Przy wyliczeniach w tym haśle przyjęto, iż łokieć mierzył 44,5 cm. Możliwe jednak, że chodziło o długi łokieć, który miał ok. 51,8 cm długości (por. 2Kn 3:3; Eze 40:5).

Przykrycia i zasłony. Cały szkielet budowli był najpierw przykryty tkaniną lnianą, na której wyhaftowano kolorowe postacie cherubów. Przykrycie to składało się z dwóch dużych części, z których każda miała po pięć płócien. Te dwie części były połączone pętlicami z niebieskiego włókna, spiętymi złotymi haczykami. Płótna miały tylko po 28 łokci (12,5 m) długości, co oznacza, że po obu stronach przybytku kończyły się mniej więcej jeden łokieć (44,5 cm) nad ziemią (Wj 26:1-6).

Na lniane płótna kładziono przykrycie z koziej sierści. Zrobiono je w dwóch częściach: jedna była złożona z sześciu tkanin, a druga z pięciu. Każda z 11 tkanin miała 30 łokci (13,4 m) długości. Następnie przybytek okrywano skórami baranimi farbowanymi na czerwono, a na wierzch kładziono nakrycie ze skór foczych. Nakrycia te przypuszczalnie sięgały do samej ziemi i były przymocowane sznurkami do palików namiotowych wbitych w grunt (Wj 26:7-14).

Wewnątrz przybytku, między Miejscem Świętym a Miejscem Najświętszym, umieszczono zasłonę z wyhaftowanymi cherubami (Wj 36:35), a przy wejściu do namiotu, od strony wsch., wisiała kotara z barwionej wełny i lnu (Wj 36:37).

Wymiary. Biblia podaje, że przybytek miał 30 łokci (13,4 m) długości i 10 łokci (4,5 m) wysokości (zapewne chodzi o wymiary wewnętrzne) (por. Wj 26:16-18). Szerokość najwyraźniej również wynosiła 10 łokci (por. Wj 26:22-24). Można to wyliczyć następująco: Tylna, zach. ściana przybytku była zbudowana z sześciu ram, z których każda miała 1,5 łokcia szerokości (razem 9 łokci), oraz z dwóch ram nazywanych narożnymi podporami, najwidoczniej ustawionych tak, że każda z nich dodawała jeszcze pół łokcia do wewnętrznej szerokości przybytku. Żydowski uczony Raszi (1040-1105 n.e.) w komentarzu do Wyjścia 26:23 napisał: „Wszystkich osiem desek było ustawionych w jednym rzędzie, ale ze środka przybytku nie było widać całej szerokości tych dwóch [narożnych podpór], lecz tylko pół łokcia z jednej strony i pół łokcia z drugiej strony, co w sumie dawało szerokość dziesięciu łokci. Pozostały łokieć jednej deski i pozostały łokieć drugiej deski stykały się z grubymi na łokieć deskami północnej i południowej ściany przybytku, tak że na zewnątrz wszystko było równo” (Pentateuch With Targum Onkelos, Haphtaroth and Rashi’s Commentary, Exodus, tłum. na ang. M. Rosenbaum i A. M. Silbermann, s. 144; kursywa za tłumaczami).

Miejsce Najświętsze prawdopodobnie miało kształt sześcianu o długości, szerokości i wysokości 10 łokci — podobnie jak Miejsce Najświętsze w późniejszej świątyni Salomona, tyle że tam długość każdego boku wynosiła 20 łokci (8,9 m) (1Kl 6:20). Długość Miejsca Świętego była dwukrotnie większa niż jego szerokość. Warto przy tym zwrócić uwagę na to, że obie części lnianej tkaniny okrywającej przybytek miały po 20 łokci szerokości (Wj 26:1-5). A zatem jedna część (20 łokci) okrywała przybytek od wejścia do miejsca, gdzie łączyła się haczykami z drugą częścią. Łączenie to najwyraźniej wypadało nad słupami, na których zawieszono zasłonę oddzielającą Miejsce Najświętsze. Druga część lnianej tkaniny (20 łokci) przykrywała Miejsce Najświętsze (10 łokci) oraz tylną, zach. ścianę przybytku (10 łokci).

Ramy. Ściany były zrobione z drewna akacjowego pokrytego złotem i prawdopodobnie składały się z ram (podobnych do ram okiennych), a nie z pełnych elementów (Wj 26:15-18). Przypuszczenie to wydaje się uzasadnione z dwóch względów: 1) pełne deski tak dużych rozmiarów z drewna akacjowego byłyby niezwykle ciężkie i 2) cheruby wyhaftowane na tkaninie okrywającej deski byłyby widoczne wewnątrz przybytku tylko na suficie (Wj 26:1). Wydaje się więc, że elementy te wykonano tak, by kapłani przebywający w przybytku mogli widzieć cheruby na lnianym pokryciu. Niektórzy współcześni uczeni również uważają, że przybytek był wykonany raczej z ram niż z pełnych elementów. Chociaż więc w starszych i niektórych nowszych przekładach hebrajskie słowo kéresz tłumaczono na „deska” (Bg, Bp, BT, Bw), część współczesnych przekładów oddaje je jako „rama” (Wj 26:15-29, AT, JB, NŚ).

Na pn. i pd. ścianę wykonano po 20 ram (Wj 26:18, 20). Każda rama miała 10 łokci (4,5 m) wysokości i półtora łokcia (67 cm) szerokości; głębokości ram nie podano. Ścianę tylną, czyli zach., tworzyło sześć ram oraz dwie ramy narożne, zwane „narożnymi podporami” (Wj 26:22-24).

W związku z ramami Biblia wspomina o „pierścieniach”. Najwyraźniej umocowano je do ram i przekładano przez nie poprzeczki. Trzy rzędy takich poprzeczek łączyły całą konstrukcję w jedną całość. Prawdopodobnie poprzeczki u góry i na dole składały się z dwóch części, gdyż tylko o środkowej powiedziano, że przechodziła „od końca do końca”. Poprzeczki te były zrobione z drewna i pokryte złotem (Wj 26:26-29).

Słupy i podstawy. Z przodu przybytku, od strony wejścia, stało pięć słupów pokrytych złotem, a cztery takie słupy podtrzymywały zasłonę oddzielającą Miejsce Święte od Miejsca Najświętszego (Wj 26:32, 37). Cała konstrukcja przybytku opierała się na 100 podstawach z gniazdami na czopy znajdujące się od spodu każdej z 48 ram (po dwie podstawy pod każdą z ram i cztery dodatkowe podstawy pod cztery słupy między Miejscem Świętym a Najświętszym). Podstawy te były w całości wykonane ze srebra (Wj 26:19-25, 32), a każda ważyła talent (ok. 34 kg) (Wj 38:27). Poza tym było jeszcze pięć miedzianych podstaw pod słupy przy wejściu do przybytku (Wj 26:37). Ze względu na wagę srebra podstawy te nie mogły być bardzo grube; zapewne przypominały ciężkie płyty.

Dziedziniec. Wokół przybytku był dziedziniec o wymiarach 100 × 50 łokci (44,5 × 22,2 m). Dziedziniec ogrodzono zasłoną o wysokości 5 łokci (2,2 m). Od strony dłuższych boków dziedzińca zasłona była zawieszona na 20 miedzianych słupach, a od strony krótszych boków na 10. Przy wejściu na dziedziniec, od strony wsch., zawieszono kotarę z lnu i barwionej przędzy; miała ona szerokość 20 łokci (8,9 m) (Wj 38:9-20).

Przybliżony koszt. Złoto i srebro użyte do wykonania przybytku miałyby dziś wartość ok. 12 000 000 dolarów, a koszt całego przybytku prawdopodobnie przekroczyłby 13 000 000 dolarów (Wj 38:24-29).

Możliwe dodatkowe pomieszczenia. Wydaje się, że z czasem na użytek kapłanów wybudowano na dziedzińcu dodatkowe pomieszczenia, prawdopodobnie po bokach przybytku (1Sm 3:3). Być może na dziedzińcu ustawiano też szałasy, żeby osoby składające ofiarę współuczestnictwa mogły ją tam spożyć ze swymi rodzinami.

Usytuowanie w obozie (SCHEMAT, t. 1. s. 538). Przybytek stanowił centralny punkt obozu izraelskiego. Najbliżej tej budowli, ale w stosownej odległości — być może 2000 łokci (890 m) — obozowały rodziny Lewitów, którzy opiekowali się przybytkiem (por. Joz 3:4). Od strony wsch. znajdowali się potomkowie Aarona, usługujący jako kapłani, od pd. Kehatyci (z których wywodził się ród Aarona; Wj 6:18-20), od zach. Gerszonici, a od pn. Meraryci (Lb 3:23, 29, 35, 38). Jeszcze dalej obozowało pozostałe 12 plemion: od wsch. Juda, Issachar i Zebulon, od pd. Ruben, Symeon i Gad, od zach. Efraim, Manasses i Beniamin, a od pn. Dan, Aszer i Naftali (Lb 2:1-31). Z każdego miejsca w obozie zawsze można było łatwo ustalić położenie przybytku, gdyż nad Miejscem Najświętszym, gdzie znajdowała się Arka Przymierza, w ciągu dnia unosił się obłok, a w nocy ogień (Wj 40:36-38).

Jak go przenoszono. Gdy przybytek i jego wyposażenie zabierano gdzie indziej, kapłani przykrywali święte sprzęty, a następnie Kehatyci przenosili okrytą Arkę Przymierza, stół na chleby pokładne, świecznik i ołtarze. Szli pieszo i nieśli te przedmioty na ramionach (Lb 4:4-15; 7:9). Gerszonici mieli do dyspozycji dwa wozy i byli odpowiedzialni za transport płócien namiotowych (z wyjątkiem zasłony Miejsca Najświętszego, którą przykrywano Arkę; Lb 4:5), nakryć przybytku, zasłon dziedzińca, kotar, a także ich linek oraz pewnych sprzętów do służby (Lb 4:24-26; 7:7). Meraryci mieli cztery wozy i zajmowali się przewożeniem ciężkich elementów przybytku: ram, słupów, podstaw oraz palików i linek namiotowych (Lb 4:29-32; 7:8).

Historia. Kiedy Izraelici przekroczyli Jordan i weszli do Ziemi Obiecanej, przybytek ustawiono w Gilgal (Joz 4:19). W okresie dokonywania podziału kraju przeniesiono go do Szilo (Joz 18:1), gdzie pozostawał przez szereg lat (1Sm 1:3, 24), a potem zabrano go do Nob (1Sm 21:1-6). Później przybytek stał w Gibeonie (1Kn 21:29). Zanim Dawid przeniósł Arkę Przymierza na Syjon, od wielu lat nie trzymano jej już w przybytku. Ale do momentu, gdy ukończono świątynię Salomona, ofiary składano w przybytku w Gibeonie, a miejsce to nazywano „wielką wyżyną” (1Kl 3:4). Po wybudowaniu świątyni Salomon kazał przenieść przybytek do Jerozolimy i najwyraźniej tam go przechowywano (1Kl 8:4; 2Kn 5:5).

Znaczenie przenośne. Sporo światła na symbolikę przybytku rzucił apostoł Paweł. Omawiając znaczenie przybytku i pełnionej w nim służby, nazwał Jezusa Chrystusa „publicznym sługą miejsca świętego oraz prawdziwego namiotu, który postawił Jehowa, a nie człowiek” (Heb 8:2). Powiedział też, że ‛Chrystus przyszedł jako arcykapłan dóbr, które miały nastać, przez większy i doskonalszy namiot, nie uczyniony rękami, to jest nie z tego stworzenia’ (Heb 9:11). Przybytek na pustkowiu powstał na polecenie Jehowy i umożliwiał Izraelitom przystęp do Niego i oddawanie Mu czci oraz symboliczne usunięcie grzechów. Był przykładem (Heb 9:9) i zapowiedzią ustanowionej przez Boga służby większego Arcykapłana: Jezus Chrystus miał w niebie przedstawić swemu Ojcu wartość złożonej przez siebie ofiary, która naprawdę usuwa grzechy (Heb 9:24-26; zob. ŚWIĄTYNIA). Dzięki temu wierni ludzie mają rzeczywisty przystęp do Boga (Heb 4:16). Apostoł Jan ujrzał w wizji niebiańskie „sanktuarium namiotu świadectwa”, czyli przybytku (Obj 15:5).

Apostoł Piotr, który był zrodzonym z ducha synem Bożym i miał nadzieję na życie w niebie u boku Chrystusa Jezusa, nazwał swe ziemskie ciało „przybytkiem”. Było ono tymczasowym ‛miejscem zamieszkania’, gdyż Piotr wiedział, że zbliża się jego śmierć i że dostąpi zmartwychwstania nie w ciele fizycznym, lecz w duchowym (2Pt 1:13-15; 1Ko 15:35-38, 42-44; 1Jn 3:2).

Znaczenie poszczególnych elementów wyposażenia przybytku omówiono pod odpowiednimi hasłami.