PODATKI
Świadczenia pieniężne, materialne lub w formie pracy nakładane przez władze na ludzi albo ich dobra. Różne formy podatków od dawna wykorzystywano w celu wspierania działalności władz, urzędników państwowych czy kapłanów. W starożytności pobierano m.in. dziesięcinę, daninę, cło, podatek pogłówny, podatki od towarów, od dóbr sprzedawanych za granicę, od dóbr sprowadzanych z zagranicy i od towarów, które kupcy przewozili przez terytorium danego kraju.
Podatki na utrzymanie sanktuarium Jehowy. Sanktuarium funkcjonowało dzięki podatkom. Głównym źródłem utrzymania kapłanów z linii Aarona oraz innych Lewitów była obowiązkowa dziesięcina; przynajmniej raz otrzymali oni również dział z łupów wojennych jako podatek nałożony przez Jehowę (Lb 18:26-29; 31:26-47; zob. DZIESIĘCINA). Jehowa polecił także Mojżeszowi, by po dokonaniu spisu każda policzona osoba dała pół sykla (1,10 dolara) jako „daninę dla Jehowy” na rzecz namiotu spotkania (Wj 30:12-16). Wydaje się, że Żydzi nabrali zwyczaju corocznego płacenia określonej kwoty, chociaż spisu nie przeprowadzano każdego roku. Na przykład Jehoasz wezwał do płacenia „świętego podatku nałożonego przez Mojżesza” (2Kn 24:6, 9). Żydzi w czasach Nehemiasza zobowiązali się do płacenia co rok trzeciej części sykla (ok. 75 centów) na służbę związaną ze świątynią (Neh 10:32).
W okresie ziemskiej służby Jezusa Żydzi płacili na świątynię po dwie drachmy. Kiedy Piotra zapytano, czy Jezus płaci ten podatek, odpowiedział twierdząco. Później, omawiając tę sprawę, Jezus wykazał, że królowie nie pobierają podatku od swych synów, bo przecież należą oni do rodziny królewskiej, dla której zbiera się podatki. Ale chociaż Jezus był jednorodzonym Synem Tego, któremu oddawano cześć w świątyni, polecił zapłacić za siebie ten podatek, nie chciał bowiem dawać innym powodu do zgorszenia (Mt 17:24-27).
Podatki nakładane przez władców. Po ustanowieniu w Izraelu władzy królewskiej na lud nakładano podatki, by umożliwić utrzymanie króla i jego domu oraz różnych urzędników państwowych i sług. Obejmowały one m.in. dziesięcinę z trzody i z plonów (1Sm 8:11-17; 1Kl 4:6-19). Pod koniec panowania Salomona prace przymusowe i inne zobowiązania wobec władzy stały się tak uciążliwe, że ludzie prosili jego syna i następcę, Rechoboama, by ‛ciężką służbę i ciężkie jarzmo’ uczynił lżejszymi. Odrzucenie tej prośby skłoniło dziesięć plemion do buntu (1Kl 12:3-19; zob. PRACA PRZYMUSOWA; SŁUŻBA PRZYMUSOWA).
Kiedy Izraelici dostawali się pod panowanie obcych narodów, musieli płacić jeszcze inne podatki. Na przykład gdy faraon Necho nałożył na Judę wysoką daninę i osadził na tronie podległego sobie Jehojakima, ten w celu zdobycia niezbędnych środków opodatkował swych poddanych „według stawki podatku wyznaczonej każdemu” (2Kl 23:31-35).
W czasach perskich Żydzi (z wyjątkiem kapłanów i innych usługujących w sanktuarium, którzy zostali zwolnieni przez Artakserksesa I) musieli płacić podatek (aram. middáh lub mindáh), daninę (belò) i cło (halách) (Ezd 4:13, 20; 7:24). Wyraz middáh zapewne oznaczał podatek nakładany na poszczególne osoby, belò — podatek od towarów, a halách — cło płacone przez podróżnych na posterunkach przy drogach czy brodach rzecznych. Podatek określany słowem middáh (w Neh 5:4 przetłumaczono je na „daninę”) był najwyraźniej dość wysoki, gdyż wielu Żydów musiało zaciągać pożyczkę, by go zapłacić. Oprócz uiszczania podatków nałożonych przez Persów Żydzi zazwyczaj musieli też utrzymywać namiestnika (Neh 5:14, 15).
W I w. n.e. Żydzi bardzo niechętnie płacili podatki, nie tylko ze względu na powszechną nieuczciwość poborców podatkowych, lecz także dlatego, że były dowodem podporządkowania Rzymowi (zob. POBORCA PODATKOWY). Mimo to zarówno Jezus Chrystus, jak i apostoł Paweł wykazali, że należy płacić podatki „Cezarowi”, czyli „władzom zwierzchnim” (Mt 22:17-21; Rz 13:1, 7; zob. CEZAR [Bóg i Cezar]). Chrześcijańskie Pisma Greckie wspominają o różnych rodzajach podatków, jeden z nich był określany słowem télos (podatek pośredni — „opłata” lub „danina”; Mt 17:25; Rz 13:7). Inne to kénsos („podatek pogłówny”; Mt 17:25; 22:17, 19; Mk 12:14) i fòros (szerszy termin, prawdopodobnie odnoszący się do podatków nakładanych na domy, ziemię i ludzi; Łk 20:22; 23:2).