PIERWORODNY

W Biblii słowo to odnosi się głównie do najstarszego syna ojca (nie matki), „początku jego siły rozrodczej” (Pwt 21:17), a także do pierwszego męskiego potomka u zwierząt (Rdz 4:4).

Od dawien dawna najstarszy syn w rodzinie cieszył się poważaniem i przejmował po ojcu zwierzchnictwo nad domownikami. Dziedziczył także dwie części jego majątku (Pwt 21:17). Zgodnie z prawem przysługującym pierworodnemu Ruben w czasie uczty u Józefa został posadzony obok niego (Rdz 43:33). Jednakże gdy w Biblii wymieniano czyichś synów, nie zawsze honorowano pierworodnych. Często na pierwszym miejscu podawano najznamienitszego lub najwierniejszego z braci (Rdz 6:10; 1Kn 1:28; por. Rdz 11:26, 32; 12:4; zob. DZIEDZICTWO; PIERWORODZTWA, PRAWO).

Znaczenie pierworodnych wzrosło, gdy Jehowa wyzwalał swój lud z niewoli w Egipcie. Wszyscy pierworodni Egipcjanie byli poświęceni bogu słońca Amonowi-Ra, który rzekomo zapewniał im ochronę. Dziesiąta plaga zesłana przez Jehowę miała upokorzyć to bóstwo i wykazać jego bezsilność. Izraelici usłuchali wskazówek Bożych i krwią zabitych baranków spryskali nadproża oraz węgary domów, dzięki czemu nie stracili swoich pierworodnych. Natomiast wszyscy pierworodni spośród Egipcjan — zarówno ludzie, jak i zwierzęta — ponieśli śmierć (Wj 12:21-23, 28, 29). Najwyraźniej plaga dotykała najstarszego syna w rodzinie, a nie ojca, nawet jeśli też był pierworodnym. Sam faraon zapewne nim był, a mimo to pozostał przy życiu. Według Wyjścia 12:30 „nie było domu, w którym nie byłoby umarłego”. Jednakże nie w każdym domu musiał się znajdować pierworodny syn (np. mógł wcześniej umrzeć albo małżeństwo nie miało dzieci). W takim wypadku śmierć przypuszczalnie dotykała tego, który sprawował w rodzinie zwierzchnictwo i zajmował pozycję pierworodnego.

Pierworodni w Izraelu stawali się głowami rodów, toteż reprezentowali cały naród. Zresztą Jehowa nazywał go swym „pierworodnym” ze względu na przymierze Abrahamowe (Wj 4:22). A ponieważ ocalił pierworodnym życie, polecił, by poświęcono Mu „każdego pierworodnego płci męskiej, który otwiera każde łono wśród synów Izraela, wśród ludzi i zwierząt” (Wj 13:2). Tak więc każdy pierwszy syn w rodzinie należał do Boga.

Później niejako w zamian za wszystkich pierworodnych Jehowa wybrał sobie z plemienia Lewiego osoby płci męskiej w wieku od miesiąca wzwyż — najwyraźniej oprócz 300 pierworodnych (por. Lb 3:21, 22, 27, 28, 33, 34 z 3:39). Liczba pierworodnych Izraelitów przewyższała liczbę Lewitów o 273 osoby, toteż za każdą z nich należało Aaronowi i jego synom zapłacić okup w wysokości pięciu sykli (11 dolarów). Poza tym Jehowa wziął także zwierzęta domowe Lewitów w zamian za pierworodne zwierzęta pozostałych plemion (Lb 3:40-48). Od tego czasu matka po zakończeniu okresu swej ceremonialnej nieczystości musiała przyprowadzić pierworodnego syna przed oblicze Jehowy do przybytku lub świątyni i uiścić okup, którego szacunkowa wartość (w wypadku chłopców w wieku od miesiąca do pięciu lat) wynosiła „pięć srebrnych sykli według sykla świętego miejsca” (Kpł 12:1-3; 27:6; Lb 18:15, 16).

Nie można było jednak wykupić pierworodnego samca zwierząt czystych, takich jak byk, baranek czy kozioł. Izraelici nie mogli zaprzęgać takiego byka do pracy ani strzyc takiego baranka. Ósmego dnia po narodzeniu zwierzęcia musieli je ofiarować Bogu w przybytku lub świątyni (Wj 22:30; Lb 18:17; Pwt 15:19, 20). Ale jeśli zwierzę miało jakąś poważną wadę, nie wolno go było ofiarować Jehowie, lecz należało je spożyć w miejscu zamieszkania (Pwt 15:21-23).

Na ofiarę nie można też było złożyć pierworodnego osła, zwierzęcia nieczystego. Izraelita musiał go wykupić owcą. W przeciwnym razie miał złamać mu kark, gdyż zwierzę należało do Jehowy i nie mogło być wykorzystane przez człowieka (Wj 13:12, 13; 34:19, 20). Tymczasem w Kapłańskiej 27:27 czytamy: „Jeśli jest spośród zwierząt nieczystych i on ma je wykupić według wartości szacunkowej, niech dołoży do niej jedną piątą. Ale gdyby nie zostało wykupione, należy je sprzedać według wartości szacunkowej”. Niektórzy komentatorzy biblijni uważają, że wprowadzono tu zmianę przepisu co do wykupu osła. Najwyraźniej jednak werset ten odnosi się do innej sprawy i nie dotyczy takich zwierząt nieczystych jak osioł. Chodzi tu o zwierzęta nieczyste w tym sensie, że miały jakąś skazę i nie nadawały się na ofiarę.

Dlaczego Jehowa nazywa ‛Dawida, swego sługę’ pierworodnym, skoro nie był on najstarszym synem Jessego?

W Psalmie 89 Jehowa mówi o ‛Dawidzie, swym słudze’ i przypomina o zawartym z nim przymierzu co do Królestwa. Oznajmia również: „Ustanowię go też pierworodnym, najwyższym z królów ziemi” (Ps 89:20, 27). Dawid nie był najstarszym synem Jessego (1Kn 2:13-15). Wydaje się więc, że Jehowa mówił tu proroczo o kimś, kogo Dawid wyobrażał — o swoim „pierworodnym” Synu w niebie, któremu powierzył władzę królewską i którego wywyższył ponad wszystkich władców ludzkich (por. Eze 34:24, gdzie o Mesjaszu Bóg mówi: „mój sługa Dawid”).

Jezus Chrystus został nazwany „pierworodnym wszelkiego stworzenia” oraz „pierworodnym z umarłych”. Nie chodzi tylko o to, że jest najwybitniejszym zarówno spośród wszystkich stworzeń, jak i wszystkich wskrzeszonych z martwych — on rzeczywiście był pierwszą istotą, którą Bóg stworzył, i pierwszą, którą wskrzesił do bezkresnego życia (Kol 1:15, 18; Obj 1:5; 3:14). Na ziemi był pierworodnym dzieckiem Marii, toteż zgodnie z Prawem Mojżeszowym został ‛przedstawiony Jehowie’ w świątyni (Łk 2:7, 22, 23). Apostoł Paweł nazwał ‛zapisanych w niebiosach’ naśladowców Chrystusa „zborem pierworodnych”, ponieważ jako pierwsi zostają uznani za synów Bożych na podstawie wiary w Jezusową ofiarę okupu. Jako pierwsi są też wzbudzani z martwych, by już nigdy więcej nie zaznać śmierci (Heb 12:23).

W Hioba 18:13 wyrażenie „pierworodny śmierci” odnosi się do śmiertelnej choroby.