SOWY
(hebr. tachmás; kos: „pójdźka”; janszúf: „sowa uszata”; ʼòach: „puchacz”).
Nocne ptaki drapieżne, wymienione w Biblii kilkakrotnie. Kiedyś sądzono, że są spokrewnione z rodziną jastrzębiowatych, ale obecnie zazwyczaj łączy się je z innymi ptakami nocnymi, lelkami.
Sowy mają krótki, zagięty dziób i silne szpony przypominające szpony jastrzębiowatych; od tych ostatnich różnią się jednak szeroką głową, dużymi oczami i uszami oraz tym, że ich zewnętrzny palec jest zwrotny — mogą go skierować w bok, a nawet w tył, co w połączeniu z przednim ustawieniem pozostałych palców pozwala im się mocno uchwycić różnych przedmiotów. Ich wielkie oczy z rozszerzającymi się źrenicami maksymalnie wykorzystują niewielką ilość światła dostępnego nocą; w przeciwieństwie do oczu innych ptaków są osadzone frontalnie i mogą patrzeć na dany przedmiot jednocześnie. Miękkie upierzenie — o delikatnym, skomplikowanym rysunku w odcieniach brązu, szarości, czerni i bieli — sprawia, że sowa wygląda na pękatą. Jak podano w czasopiśmie Scientific American (kwiecień 1962, s. 78), jej skrzydła pracują bezszelestnie; miękki puch na górnych powierzchniach oraz ząbkowane pióra na przednim i tylnym brzegu skrzydeł najwyraźniej służą zmniejszeniu zawirowań przepływającego powietrza. Dzięki temu sowa bezgłośnie nurkuje w ciemnościach i spada na niepodejrzewającą niczego ofiarę — zazwyczaj jest to jakiś gryzoń, choć niekiedy też mniejszy ptak lub owad. Sowy wydają różne dźwięki: od piskliwego skrzeku po głuche hukanie.
Hebrajskie słowo tachmás, określające jakiś gatunek sowy, występuje na liście ptaków uznanych przez Prawo Mojżeszowe za nieczyste ceremonialnie (Kpł 11:13, 16; Pwt 14:15). Pochodzi od czasownika oznaczającego „zadawać gwałt”, więc pasuje do sowy, która poluje na małe gryzonie i ptaki. Łączone jest z sową znaną jako syczek arabski (Otus brucei).
W spisie ptaków nieczystych ceremonialnie znalazła się również hebrajska nazwa kos, tłumaczona przez niektórych na „pójdźka” (Athene noctua) (Pwt 14:16, KJ, NŚ, RS; zob. też L. Koehler i W. Baumgartner, Lexicon in Veteris Testamenti Libros, Lejda 1958, s. 428). Pójdźka, mająca ok. 25 cm długości, jest w Palestynie jedną z najpopularniejszych sów; zamieszkuje zarośla, gaje oliwne i opuszczone ruiny. Psalmista, osamotniony w swym nieszczęściu, czuł się jak „pójdźka z miejsc spustoszonych” (Ps 102:6). Co ciekawe, arabskie określenie tego gatunku sowy znaczy „matka ruin”.
Jeszcze innym ptakiem zaliczonym przez Prawo do nieczystych ceremonialnie był janszúf. Zdaniem niektórych ta hebrajska nazwa oznacza „prychanie” lub „mocne dęcie” (od hebr. naszáf: „wionąć; dmuchać”). Inni łączą ją z wyrazem „zmierzch” (hebr. nészef), sądząc, że określa po prostu ptaka nocnego (Kpł 11:17; Pwt 14:16). W dziele Lexicon in Veteris Testamenti Libros (s. 386) utożsamiono ją z sową uszatą (Asio otus). Ptak ten, osiągający ok. 40 cm długości, zawdzięcza swą nazwę kępkom piór, które sterczą mu na czubku głowy niczym uszy. Przebywa w zadrzewionych oraz odludnych miejscach i został wymieniony wśród zwierząt, które miały zamieszkiwać ruiny Edomu (Iz 34:11).
W związku z Babilonem zapowiedziano, że tamtejsze opuszczone domy „napełnią się puchaczami” (lm. rzeczownika ʼòach) (Iz 13:21). Opis ten oraz znaczenie hebrajskiej nazwy wskazującej na stworzenie, które żałośnie „zawodzi”, dobrze pasują do puchacza. Niektórzy utożsamiają ʼòach z odmianą Bubo bubo aharonii, puchaczem zamieszkującym pustynne obszary Palestyny. Jednakże lokalizacja z 13 rozdz. Izajasza sugeruje puchacza pustynnego (Bubo bubo ascalaphus), występującego od Maroka po Irak. Puchacz jest największą i najsilniejszą sową żyjącą w tych regionach. Jego zew to donośne, przeciągłe pohukiwanie. Tak jak to jest w wypadku innych sów, nocą jego oczy błyszczą czerwonawożółtym blaskiem odbitego światła, co w połączeniu z posępnymi odgłosami sprawiło, że wśród zabobonnych ludów uchodził za zwiastuna nieszczęścia.
Zdaniem części uczonych do jakiegoś gatunku sowy odnosi się również słowo lilít, występujące w Izajasza 34:14 wraz ze słowami opisującymi inne stworzenia, które miały zamieszkiwać ruiny Edomu. Podobno obecnie używa się go dla określenia „przedstawiciela rodzaju Strix, czyli puszczyka” (The Interpreter’s Dictionary of the Bible, red. G. A. Buttrick, 1962, t. 2, s. 252). Zobacz jednak hasło LELEK.