MASSA

1. Potomek Abrahama poprzez Ismaela (Rdz 25:12-14; 1Kn 1:29, 30). Potomkowie Massy prawdopodobnie osiedlili się w pn. części Arabii. W kronikach Tiglat-Pilesera III Masʼa (od biblijnego Massy?) pojawia się obok Temy i innych miejsc w pn. Arabii (Ancient Near Eastern Texts, red. J. Pritchard, 1974, s. 283). Massę łączy się też z Masanoi, które według greckiego geografa Ptolemeusza (II w. n.e.) leżało na pn. wsch. od „Dumy” (okolice Dumat al-Dżandal na pn. Półwyspu Arabskiego?).

Hebrajskie słowo massáʼ występuje również w Przysłów 30:1 (z przedimkiem ha) oraz w Przysłów 31:1 (bez przedimka). Dlatego pojawiły się takie tłumaczenia, jak „Agur, syn Jake z Massy” oraz „Lemuel, król Massy” (por. Bp, BT, Bw, BWP). Jednakże Agur i Lemuel najwyraźniej byli Izraelitami, toteż w innych przekładach słowo massáʼ słusznie oddano przez „zebranie mów” (Bg), „wyrocznia” (AS) lub „ważkie orędzie” (NŚ; por. Prz 30:5, 9; 31:30 z Ps 12:6; Rz 3:1, 2).

2. („Próba; wypróbowanie”). Jedna z nazw miejsca w pobliżu Refidim, gdzie Izraelici w cudowny sposób otrzymali wodę. Zgodnie z poleceniem Jehowy Mojżesz i kilku starszych Izraela poszli do skały w Horebie. Tam Mojżesz uderzył w nią, a woda, która z niej wytrysnęła, popłynęła przez pustkowie jak rzeka. Wtedy nadał temu miejscu nazwę Massa („próba; wypróbowanie”) — gdyż swym brakiem wiary i szemraniem Izraelici wystawili Jehowę na próbę — oraz Meriba („kłótnia”), ponieważ tam kłócili się z Mojżeszem (Wj 17:1-7; Ps 105:41).

Krótko przed śmiercią Mojżesz ostrzegł Izraelitów, by nie wystawiali Jehowy na próbę, jak to zrobili w Massa (Pwt 6:16; zob. też Pwt 9:22). Następnie podczas błogosławienia synów Izraela ponownie zwrócił uwagę na to wydarzenie, wskazując, iż przyczyniło się ono do wypróbowania Lewiego (Pwt 33:8). W tym wypadku Lewi może oznaczać naczelników tego plemienia, czyli Mojżesza i Aarona.

W późniejszym okresie psalmista nawoływał Izraelitów, by nie zatwardzali swych serc jak pokolenie wędrujące po pustkowiu. Wspominając o Meriba i Massa, zapewne nawiązał do sytuacji w Refidim, gdzie Izraelici narzekali i dopominali się o wodę, co odzwierciedlało ich brak wiary widoczny w ciągu całych 40 lat (Ps 95:8-11). Właśnie taką myśl prawdopodobnie wyraża pisarz Listu do Hebrajczyków, cytując w 3 rozdz. słowa psalmisty (za grecką Septuagintą): „Nie zatwardzajcie swych serc jak wtedy, gdy dano powód do gorzkiego gniewu [Meriba], jak w dniu wypróbowania [Massa] na pustkowiu, gdzie wasi praojcowie wystawili mnie na próbę, doświadczając mnie, a przecież widzieli moje dzieła przez czterdzieści lat [dosł. „i widzieli moje dzieła czterdzieści lat”]” (Heb 3:8, 9). Wypowiedzi z Psalmu 95:8 i Hebrajczyków 3:8 mogą też odnosić się do późniejszego narzekania Izraelitów na brak wody w innym miejscu — w Meriba niedaleko Kadesz (Lb 20:1-13).