Rodzice — szkolcie swoje dzieci z miłością
„Niech wszystkie wasze sprawy dzieją się z miłością” (1 KORYNTIAN 16:14).
1. Jakie uczucia towarzyszą rodzicom, którym rodzi się dziecko?
WIĘKSZOŚĆ rodziców przyzna, że przyjście na świat dziecka należy do najradośniejszych chwil w życiu. Matka imieniem Aleah wspomina: „Kiedy po raz pierwszy spojrzałam na moją córeczkę, byłam przeszczęśliwa. Patrzyłam na najpiękniejsze maleństwo na świecie”. Ten radosny moment może też jednak wzbudzać w rodzicach niepokój. Mąż Aleah dodaje: „Martwiłem się, czy zdołam dobrze wychować córeczkę, żeby umiała sobie radzić w życiu”. Rodzice często podzielają takie obawy i zdają sobie sprawę, że muszą szkolić swe dzieci z miłością. Chrześcijańscy rodzice napotykają w tej dziedzinie różne trudności. Co można do nich zaliczyć?
2. Przed jakimi trudnościami stoją rodzice?
2 Obecnie żyjemy w późnym okresie dni ostatnich tego świata. Jak zapowiedziano w Biblii, powszechny jest brak miłości. Widać to nawet w rodzinach: ludzie są „wyzuci z naturalnego uczucia”, stali się „niewdzięczni, nielojalni (...), nie panujący nad sobą, zajadli” (2 Tymoteusza 3:1-5). Codzienny kontakt z takimi osobami może mieć negatywny wpływ na atmosferę w chrześcijańskich rodzinach. Ponadto rodzice sami walczą z odziedziczonymi złymi skłonnościami i niełatwo im panować nad sobą. Nieraz mówią rzeczy, których nie mają na myśli, albo popełniają inne błędy (Rzymian 3:23; Jakuba 3:2, 8, 9).
3. Jak rodzice mogą zadbać o to, by ich dzieci były szczęśliwe?
3 Mimo tych trudności rodzice są w stanie zadbać o szczęście oraz zdrowie duchowe swych dzieci. W jaki sposób? Stosując się do biblijnej zachęty: „Niech wszystkie wasze sprawy dzieją się z miłością” (1 Koryntian 16:14). Miłość jest „doskonałą więzią jedności” (Kolosan 3:14). Przeanalizujmy trzy aspekty tego przymiotu wspomniane przez apostoła Pawła w Liście 1 do Koryntian i zastanówmy się, jak w konkretnych sytuacjach rodzice mogą okazywać miłość, szkoląc swe dzieci (1 Koryntian 13:4-8).
Bądźcie wielkodusznie cierpliwi
4. Dlaczego rodzice muszą być wielkodusznie cierpliwi?
4 Paweł napisał: „Miłość jest wielkodusznie cierpliwa” (1 Koryntian 13:4). Grecki odpowiednik wyrażenia „wielkoduszna cierpliwość” zawiera w sobie myśl o cierpliwości, wyrozumiałości i poskramianiu gniewu. Dlaczego rodzice muszą być wielkodusznie cierpliwi? Na pewno dostrzegają ku temu wiele powodów. Wymieńmy niektóre. Gdy dziecko chce coś otrzymać, rzadko kiedy prosi o to tylko raz. Nawet jeśli ojciec i matka stanowczo odmówią, dziecko może wciąż się naprzykrzać, licząc na to, że w końcu zmienią zdanie. Nastolatki mogą długo nalegać, by rodzice pozwolili im zrobić coś, co w rzeczywistości jest nierozsądne (Przysłów 22:15). I podobnie jak każdy z nas, dzieci również bywają skłonne powtarzać swe błędy (Psalm 130:3).
5. Co pomoże rodzicom przejawiać wielkoduszną cierpliwość?
5 Co może pomóc rodzicom traktować dzieci z wielkoduszną cierpliwością? Król Salomon napisał: „Wnikliwość człowieka powściąga jego gniew” (Przysłów 19:11). Rodzice wnikliwiej ocenią zachowanie dzieci, jeśli nie zapominają, że niegdyś sami ‛mówili jak niemowlę, myśleli jak niemowlę, rozumowali jak niemowlę’ (1 Koryntian 13:11). Rodzice, czy pamiętacie, jak sami upraszaliście mamę lub tatę, by spełnili waszą dziecinną zachciankę? A czy jako nastolatki nie mieliście wrażenia, że rodzice nie rozumieją waszych uczuć i problemów? W takim razie i wy powinniście dobrze rozumieć postępowanie swych dzieci i wciąż cierpliwie przypominać im, czego od nich oczekujecie (Kolosan 4:6). Warto zauważyć, że zgodnie z poleceniem Jehowy izraelscy rodzice mieli „wpajać” swym dzieciom Jego prawa (Powtórzonego Prawa 6:6, 7). Hebrajskie słowo tłumaczone na „wpajać” oznacza „powtarzać”, „mówić raz po raz”. Zanim więc dziecko nauczy się stosować prawa Boże, rodzice muszą o tym wielokrotnie z nim rozmawiać. Szkolenie za pomocą powtarzania jest przydatne także w innych dziedzinach życia.
6. Dlaczego wielkoduszna cierpliwość nie oznacza pobłażliwości?
6 Jednakże wielkodusznej cierpliwości nie należy mylić z pobłażliwością. Słowo Boże ostrzega: „Chłopiec puszczony samopas będzie przynosił wstyd swej matce”. O środkach zapobiegających takiej sytuacji to samo przysłowie mówi: „Rózga i upomnienie udzielają mądrości” (Przysłów 29:15). Dzieci niekiedy kwestionują rodzicielskie prawo do upominania. Ale chrześcijańska rodzina nie może funkcjonować na zasadzie demokracji, jak gdyby ustalanie i egzekwowanie reguł wymagało zgody dzieci. Prawo do ich życzliwego szkolenia i karcenia rodzice otrzymali od Jehowy, Założyciela rodziny (1 Koryntian 11:3; Efezjan 3:15; 6:1-4). W gruncie rzeczy karcenie jest ściśle związane z następnym aspektem miłości wspomnianym przez apostoła Pawła.
Karcenie nacechowane miłością
7. Dlaczego życzliwi rodzice karcą swe dzieci i co obejmuje takie karcenie?
7 Paweł napisał, że „miłość jest (...) życzliwa” (1 Koryntian 13:4). Rodzice kierujący się prawdziwą życzliwością karcą swe dzieci w sposób konsekwentny. Czyniąc tak, naśladują Jehowę. „Kogo Jehowa miłuje, tego karci” — wspomniał apostoł. Zauważmy, że karcenie, o którym mówi Biblia, nie jest równoznaczne z wymierzaniem kary. Zawiera natomiast myśl o szkoleniu i kształceniu. Jaki jest cel takiego karcenia? „Tym, którzy zostali przez nie wyćwiczeni”, wyjaśnił Paweł, „rodzi pokojowy owoc, mianowicie prawość” (Hebrajczyków 12:6, 11). Gdy rodzice życzliwie i zgodnie z wolą Boga kształcą swe dzieci, pomagają im wyrosnąć na prawych, pokojowo usposobionych ludzi. A dzieci przyjmujące „skarcenie od Jehowy” nabywają mądrości, wiedzy i rozeznania — skarbów, które wartością przewyższają srebro i złoto (Przysłów 3:11-18).
8. Do czego zwykle prowadzi zaniedbywanie karcenia?
8 O życzliwości nie świadczy natomiast zaniedbywanie karcenia. Salomon w natchnieniu od Boga napisał: „Kto powstrzymuje swą rózgę, nienawidzi swego syna, ale miłuje go ten, kto go dogląda z karceniem” (Przysłów 13:24). Dzieci pozbawione konsekwentnego karcenia mogą wyrosnąć na ludzi samolubnych i nieszczęśliwych. Tymczasem wychowywane przez współczujących rodziców — którzy jednocześnie zakreślają im wyraźne granice — lepiej sobie radzą w szkole, w kontaktach z innymi i są ogólnie szczęśliwsze. A zatem rodzice zapewniający dzieciom karcenie okazują im prawdziwą miłość.
9. Czego rodzice uczą dzieci i jak należy się zapatrywać na te wymagania?
9 Czego wymaga karcenie nacechowane życzliwością i miłością? Rodzice powinni dokładnie omówić z dziećmi, jakie mają wobec nich oczekiwania. Na przykład od najmłodszych lat uczą je podstawowych zasad biblijnych oraz konieczności uczestniczenia w różnych zajęciach teokratycznych (Wyjścia 20:12-17; Mateusza 22:37-40; 28:19; Hebrajczyków 10:24, 25). Dzieci muszą więc wiedzieć, że te wymagania nie podlegają dyskusji.
10, 11. Dlaczego przy ustalaniu reguł rodzice mogliby brać pod uwagę zdanie dzieci?
10 Niekiedy podczas ustalania reguł obowiązujących w domu rodzice mogą uwzględnić zdanie dzieci. Jeśli mają one okazję wypowiedzieć się w tej sprawie, zapewne chętniej się podporządkują. Na przykład rodzice mogliby sami ustalić godzinę, o której dzieci powinny być już w domu. Ale mogą też poprosić je o podanie własnej propozycji i jej uzasadnienie. Potem wyjaśnią, o której godzinie oni chcieliby je widzieć w domu. Poglądy rodziców i dzieci prawdopodobnie będą się różnić. Jak wtedy postąpić? Jeśli nie naruszałoby to zasad biblijnych, rodzice mogą przychylić się do życzeń dzieci. Czy takim podejściem osłabią swój autorytet?
11 Chcąc odpowiedzieć na to pytanie, zastanówmy się, jak Jehowa życzliwie korzystał ze swej władzy w stosunku do Lota, jego żony i córek. Gdy aniołowie wyprowadzili ich z Sodomy, nakazali Lotowi: „Uchodź w górzystą okolicę, żebyś czasem nie został zmieciony!” Ale on odrzekł: „Nie tak, proszę, Jehowo!” Zaproponował inne rozwiązanie: „Spójrz, proszę, to miasto jest blisko, żeby tam uciec, i jest małe. Niechaj tam ujdę”. Co na to Jehowa? Oznajmił: „Oto okazuję ci względy do tego stopnia” (Rodzaju 19:17-22). Czy w ten sposób naraził na szwank swój autorytet? Skądże! Wziął pod uwagę prośbę Lota i postanowił okazać mu jeszcze więcej życzliwości. Rodzice, czy i wy bylibyście gotowi uwzględniać zdanie dzieci, gdy ustalacie jakieś reguły w domu?
12. Co wzmacnia w dzieciach poczucie bezpieczeństwa?
12 Oczywiście dzieci powinny znać nie tylko reguły, ale też kary grożące za ich łamanie. Gdy już je rozumieją, należy trzymać się powziętych ustaleń. Rodzice wcale nie przejawialiby miłości, gdyby tylko ostrzegali dzieci przed zasłużoną karą, ale jej nie wymierzali. W Biblii czytamy: „Ponieważ wyrok za zły czyn nie jest wykonywany szybko, przeto serce synów ludzkich całkowicie nastawiło się w nich na popełnianie zła” (Kaznodziei 8:11). Rodzice mogą się powstrzymać od ukarania dziecka publicznie lub przy jego rówieśnikach, by oszczędzić mu zakłopotania. Jeśli jednak widzi ono, że „tak” rodziców znaczy „tak”, a „nie” — „nie”, to nawet gdy zostanie skarcone, ma większe poczucie bezpieczeństwa i bardziej ich szanuje (Mateusza 5:37).
13, 14. Jak rodzice mogą naśladować Jehowę, gdy szkolą dzieci?
13 Życzliwość wymaga, by kara i sposób jej wymierzenia były dostosowane do dziecka. Matka o imieniu Pam wspomina: „Każdą z naszych córek musieliśmy karcić inaczej. To, co działało na jedną, nie sprawdzało się w wypadku drugiej”. Larry, jej mąż, wyjaśnia: „Starsza córka była uparta i zdawała się reagować tylko na surowsze metody karcenia. Natomiast młodszej wystarczyły stanowcze słowa albo nawet spojrzenie”. Kochający rodzice muszą zatem dobrze się zastanowić, jakie karcenie będzie odpowiednie dla każdego dziecka.
14 Najlepszy przykład daje rodzicom Jehowa, zna On bowiem mocne i słabe strony wszystkich swych sług (Hebrajczyków 4:13). Ponadto gdy wymierza karę, nie jest ani zbyt surowy, ani zbyt pobłażliwy. Karci swój lud zawsze „w odpowiedniej mierze” (Jeremiasza 30:11). Rodzice, czy znacie zalety i słabości waszych dzieci? Czy umiecie dobrze wykorzystać tę wiedzę do ich życzliwego szkolenia? Jeśli tak, to dowodzicie, że je kochacie.
Dbajcie o otwartą wymianę myśli
15, 16. Jak rodzice mogą zachęcać dzieci do szczerych wypowiedzi i jakie metody stosują niektórzy z nich?
15 Apostoł Paweł napisał dalej, że miłość „nie raduje się z nieprawości, ale się współraduje z prawdą” (1 Koryntian 13:6). Jak rodzice mogą uczyć swe dziecko miłowania tego, co dobre i prawdziwe? Przede wszystkim powinni je zachęcać do otwartego wyjawiania swych uczuć, nawet gdyby jego wypowiedzi miały ich zaboleć. Oczywiście cieszą się, gdy myśli i uczucia dziecka harmonizują z prawymi miernikami. Czasami jednak jego szczere wypowiedzi świadczą o skłonności do zła (Rodzaju 8:21). Jak na to reagować? W pierwszym odruchu rodzice może chcieliby swoje dziecko surowo skarcić. Ale gdyby tak postąpili, szybko doszłoby ono do wniosku, że trzeba im mówić tylko to, co chcą usłyszeć. Rzecz jasna lekceważącą mowę należy od razu korygować. Niemniej istnieje różnica między uczeniem dziecka, jak ma się odzywać, a nakazywaniem mu, co ma mówić.
16 Jak rodzice mogą skłonić dzieci do szczerej wymiany myśli? Wspomniana wcześniej Aleah mówi: „Atmosferę sprzyjającą otwartej wymianie myśli tworzymy w ten sposób, że nie oburzamy się, gdy nasze dzieci powiedzą coś denerwującego”. Ojciec o imieniu Tom wyjaśnia: „Zachęcamy córkę do wypowiadania się, nawet gdy ma inne zdanie. Gdybyśmy ciągle jej przerywali i narzucali własne poglądy, czułaby się sfrustrowana i nauczyłaby się ukrywać, co naprawdę ma w sercu. Poza tym wysłuchując jej opinii, zachęciliśmy ją do wysłuchiwania naszej”. Dzieci oczywiście mają być posłuszne rodzicom (Przysłów 6:20). Jednak dzięki szczerej wymianie myśli rodzice mogą nauczyć dzieci wyciągania przemyślanych wniosków. Vincent, mający cztery córki, opowiada: „Często omawiamy dobre i złe strony danej sytuacji, aby dzieci same mogły się przekonać, jakie jest najlepsze rozwiązanie. Pomogło to im rozwinąć w sobie umiejętność myślenia” (Przysłów 1:1-4).
17. Czego mogą być pewni rodzice?
17 Rzecz jasna niedoskonali rodzice nie potrafią w doskonały sposób stosować się do biblijnych rad dotyczących wychowywania dzieci. Rodzice, bądźcie jednak pewni, że docenią one wasze szczere starania. Będą wam wdzięczne za wielkoduszną cierpliwość, życzliwość i miłość. Jehowa niewątpliwie pobłogosławi waszym wysiłkom (Przysłów 3:33). Wszyscy chrześcijańscy rodzice usilnie pragną, by ich dzieci pokochały Jehowę tak jak oni. Jak mogą osiągnąć ten szlachetny cel? Przydatne wskazówki znajdziemy w następnym artykule.
Czy sobie przypominasz?
• Jak przejawianie wnikliwości pomaga rodzicom okazywać wielkoduszną cierpliwość?
• Jaki związek z karceniem ma życzliwość?
• Dlaczego między rodzicami a dziećmi niezbędna jest szczera wymiana myśli?
[Ilustracje na stronie 23]
Rodzice, czy pamiętacie, że sami byliście dziećmi?
[Ilustracja na stronie 24]
Czy zachęcasz dzieci do szczerej, otwartej wymiany myśli?