WOREK, WÓR

W czasach starożytnych worki wykonywano z różnych skór lub tkanin; używano ich do przechowywania ziarna i żywności. W mniejszych woreczkach (sakiewkach, trzosach, mieszkach) trzymano kamienne odważniki, kosztowności, bryłki złota i srebra, a w późniejszym okresie także monety. Wodę i wino zwykle przechowywano w bukłakach z wyprawionych skór zwierzęcych (Joz 9:4; Mt 9:17).

Polskie słowo „sakwa” wywodzi się od hebrajskiego określenia sak, które może oznaczać „wór”, np. na zboże (Rdz 42:25, 27, 35; Joz 9:4), lub szorstką tkaninę, z której robiono takie wory. Zazwyczaj była ona tkana z koziej sierści i miała ciemny kolor (Iz 50:3; Obj 6:12). W relacji o wizycie braci Józefa w Egipcie występuje hebrajskie słowo ʼamtáchat („wór”), pochodzące od czasownika „rozpinać” (Iz 40:22) i będące w zasadzie synonimem sak, wskazującym jednak bardziej na kształt worka niż na rodzaj materiału, z jakiego go wykonano (Rdz 42:27, 28; 43:18-23).

W Biblii słowo sak przede wszystkim oznacza wór pokutny (Kpł 11:32), stanowiący tradycyjną szatę żałobną. Po raz pierwszy wspomniano o nim, gdy Jakub opłakiwał domniemaną śmierć swego syna Józefa (Rdz 37:34; 2Sm 3:31). Niekiedy osoby pogrążone w żałobie przesiadywały lub spały na worze (2Sm 21:10; Iz 58:5; Jl 1:13). Gdy słudzy Ben-Hadada przyszli do króla Achaba błagać o darowanie życia ich panu, mieli wory na swych lędźwiach i powrozy na głowach (1Kl 20:31, 32). Czasami wór noszono bezpośrednio na ciele, pod innymi szatami (1Kl 21:27; 2Kl 6:30; Hi 16:15; Iz 32:11), a kiedy indziej prawdopodobnie ‛przepasywano’ nim szaty spodnie (Jl 1:8; Eze 7:18).

Wysłuchawszy orędzia głoszonego przez Jonasza, król Niniwy wydał nakaz, by nie tylko wszyscy ludzie w mieście za jego przykładem założyli wory, ale nawet by okryli worami zwierzęta domowe (Jon 3:6-8).

W wory czasami ubierali się hebrajscy prorocy — gdy głosili ostrzegawcze orędzia i wzywali do skruchy lub gdy sami ze skruchą modlili się w imieniu ludu (Iz 20:2; Dn 9:3; por. Obj 11:3). Król i zwykli ludzie nakładali wory w okresach wielkiego nieszczęścia albo po otrzymaniu niepomyślnych wiadomości (2Kl 19:1; Iz 15:3; 22:12).

Gdy Dawid przygotowywał się do pojedynku z Goliatem, włożył pięć kamieni do swej „torby” (hebr. kelí) pasterskiej; prawdopodobnie była to torba z niewyprawionych skór noszona przez ramię (1Sm 17:40, 49). Użyte tu słowo hebrajskie ma bardzo szerokie znaczenie i najczęściej odnosi się po prostu do jakiegoś pojemnika lub naczynia zrobionego z gliny, drewna, metalu bądź skóry (Kpł 6:28; 11:32, 33; Lb 31:20; 1Kl 10:21).

Syryjski wódz Naaman podarował chciwemu Gechaziemu „w dwóch workach [hebr. charitím] dwa talenty srebra, a także dwie szaty na zmianę, i dał je dwom swoim sługom, żeby je nieśli przed nim”. Talent ważył ok. 34 kg, więc taki worek (charít) musiał być odpowiednio duży i wytrzymały, żeby pomieścić tyle srebra i jeszcze szatę na zmianę. Mniej więcej taki właśnie ciężar może unieść jeden mężczyzna (2Kl 5:23). Ale tego samego słowa użyto też w odniesieniu do „sakiewek” stanowiących zbytkowną ozdobę wyniosłych córek Syjonu (Iz 3:16, 22).

Mieszki (hebr. kis) noszone przez kupców niewątpliwie przypominały te, które jeszcze do niedawna były popularne na Wschodzie. Te starożytne mieszki, podobnie jak późniejsze, były zapewne wykonane z tkaniny bawełnianej, giętkiego sitowia lub skóry. Kupcy trzymali w nich odważniki potrzebne do ważenia zboża, metali szlachetnych czy innych towarów. W Prawie Mojżeszowym nawiązano do mieszka (kis), ostrzegając przed uciekaniem się w interesach do nieuczciwych praktyk: „Nie wolno ci mieć w mieszku dwojakich odważników” (Pwt 25:13). Prorok Jehowy zapisał następujące pytanie: „Czy mogę być moralnie czysty, mając niegodziwą wagę i mieszek z oszukańczymi kamiennymi odważnikami?” (Mi 6:11; Prz 16:11). Słowo kis mogło też oznaczać „mieszek” lub „sakiewkę” na pieniądze bądź kosztowności (Prz 1:13, 14; Iz 46:6).

Hebrajski wyraz ceròr pochodzi od czasownika „zawijać” (Wj 12:34) i odnosi się do zwykłego pakunku związanego sznurkiem; miał on formę „zawiniątka” (Rdz 42:35) albo „worka” lub „woreczka”, którego jeden koniec ściągano i zawiązywano (Prz 7:20; PnP 1:13). Najprawdopodobniej w takie właśnie paczuszki, zapewne o ustalonej wartości, zawiązywano pieniądze ze świątynnej skrzyni na datki (2Kl 12:10). W starożytności przy zawieraniu transakcji wymagających zapłacenia dużych sum czasami odważano i pakowano pieniądze w zawiniątka lub woreczki, które potem wiązano i pieczętowano. Taki pakunek można było potem przekazać innej osobie jako określoną kwotę. Nienaruszona pieczęć stanowiła gwarancję, że w środku jest ustalona ilość złota, srebra czy innego metalu. Chyba właśnie do tego nawiązał Hiob, gdy powiedział Bogu: „Bunt mój jest zapieczętowany w woreczku, a ty zaklejasz moje przewinienie” (Hi 14:17). Abigail wyraziła ufność w opiekę Jehowy nad Dawidem, mówiąc, że gdy wrogowie będą go ścigać, jego dusza „z pewnością będzie zawinięta w woreczku życia u Jehowy” (1Sm 25:29).

W Chrześcijańskich Pismach Greckich wspomniano o „torbie” (NŚ) lub „torbie podróżnej” (Bp, Bw) (Mt 10:10; Łk 9:3). Dzieło Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words (1981, t. 4, s. 196) tak definiuje użyte tu greckie słowo péra: „Skórzana torba podróżna albo sakwa na żywność” (zob. TORBA).

W Jana 12:6 i 13:29 w niektórych przekładach powiedziano, że Judasz miał „mieszek” (Bg), „trzos” (BT, BWP) lub „sakiewkę” (Bw), ale inne współczesne przekłady tłumaczą greckie glossòkomon na „szkatułka” (NŚ) albo „skarbona” (Br). Wyrazem tym pierwotnie określano futerał na ustnik instrumentu dętego, później zaś — wszelkie małe pudełka o różnych zastosowaniach, m.in. przeznaczone na pieniądze. Tłumacze greckiej Septuaginty użyli tego słowa w odniesieniu do skrzyni wspomnianej w 2 Kronik 24:8, 10. Terminy „sakiewka” (Łk 10:4) i „trzos” (Mt 10:9) omówiono pod hasłem SAKIEWKA, TRZOS.