ARKA PRZYMIERZA

Święta skrzynia stojąca w Miejscu Najświętszym przybytku, a potem świątyni zbudowanej przez Salomona. Została wykonana na polecenie Jehowy i według Jego wskazówek.

W odniesieniu do Arki Przymierza użyto w Biblii ponad 20 określeń. Najczęściej nazywano ją „Arką Przymierza [hebr. ʼaròn habberít; gr. kibotòs tes diathékes]” (Joz 3:6; Heb 9:4) i „Arką Świadectwa” (Wj 25:22). Określeń tych używali różni pisarze i czynili to zamiennie.

Rozmiary i wygląd. Gdy Jehowa podawał Mojżeszowi wskazówki dotyczące budowy przybytku, najpierw przekazał mu projekt Arki, stanowiącej najważniejszy element przybytku i całego obozu izraelskiego. Skrzynia ta miała 2,5 łokcia długości, 1,5 łokcia szerokości i 1,5 łokcia wysokości (ok. 111 × 67 × 67 cm). Była wykonana z drewna akacjowego, a wewnątrz oraz na zewnątrz została pokryta szczerym złotem. Miała też wieńczące ją „wokoło złote obramowanie”. Jej pokrywa była zrobiona ze szczerego złota, a nie tylko z drewna pokrytego złotem, i miała taką długość i szerokość jak Arka. Na obu końcach pokrywy umieszczono dwa wykute w złocie cheruby; były zwrócone do siebie twarzami, a ich skrzydła rozpościerały się w górę i osłaniały Arkę (Wj 25:10, 11, 17-22; 37:6-9). Pokrywę tę nazywano również „pokrywą przebłagalną” (NŚ) lub „przebłagalnią” (BT) (Heb 9:5; por. przyp. w NW; Wj 25:17; zob. POKRYWA PRZEBŁAGALNA).

Do przenoszenia Arki służyły długie drążki. Wykonano je również z drewna akacjowego i pokryto złotem; każdy z nich był umieszczony w dwóch złotych pierścieniach znajdujących się po bokach Arki. Drążków nie wyjmowano z pierścieni, toteż noszący Arkę nie musieli jej dotykać. Arka stała na czterech nogach („chodzące nogi; nogi ułożone jak do chodzenia”), umiejscowionych w jej rogach, ale nie wiadomo, jaką miały wysokość (C. F. Keil, Biblischer Commentar über das Alte Testament: Genesis und Exodus, Lipsk 1878, s. 551). Być może pierścienie były umocowane tuż nad nogami lub nawet na samych nogach (Wj 25:12-16; Lb 4:5, 15; 1Kl 8:8; 1Kn 15:15).

Poświęcenie i zastosowanie. Korzystając z materiałów ofiarowanych przez lud, Becalel i jego pomocnicy, obdarzeni mądrym sercem, wykonali Arkę dokładnie według wskazówek (Wj 35:5, 7, 10, 12; 37:1-9). Kiedy w rok po wyjściu Izraelitów z Egiptu ukończono i ustawiono przybytek, Mojżesz wziął dwie kamienne tablice z Prawem i umieścił je w Arce (z Pwt 10:1-5 wynika, że od chwili otrzymania ich na górze do czasu przeniesienia do Arki wykonanej przez Becalela przechowywano je kilka miesięcy w tymczasowej Arce z drewna akacjowego). Następnie Mojżesz założył drążki do Arki, przykrył ją pokrywą, wniósł do przybytku i zawiesił zasłonę oddzielającą Miejsce Święte od Miejsca Najświętszego. Później w trakcie ceremonii poświęcenia namaścił olejkiem Arkę i całe pozostałe wyposażenie przybytku. Od tej pory ilekroć kapłani rozbierali przybytek przy przenoszeniu obozu, ta oddzielająca zasłona razem ze skórami foczymi i niebieską tkaniną służyła do przykrywania Arki; inni „ani na chwilę” nie mogli jej zobaczyć, „żeby nie musieli umrzeć” (Wj 40:3, 9, 20, 21; Lb 3:30, 31; 4:5, 6, 19, 20; 7:9; Pwt 10:8; 31:9; zob. PRZYBYTEK).

W Arce przechowywano Świadectwo, czyli święte przypomnienia; główną jej zawartość stanowiły dwie tablice z Dziesięciorgiem Przykazań (Wj 25:16). Znajdowały się w niej też „złoty dzban z manną i laska Aarona, która wypuściła pąki”, ale później, jakiś czas przed wzniesieniem świątyni Salomona, usunięto je z Arki (Heb 9:4; Wj 16:32-34; Lb 17:10; 1Kl 8:9; 2Kn 5:10). Krótko przed śmiercią Mojżesz wręczył kapłanom odpis „księgi prawa” i polecił umieścić go nie w samej Arce, ale obok niej, mówiąc: „Będzie tam świadkiem przeciw tobie” (Pwt 31:24-26).

Związek z obecnością Boga. Przez cały czas swego istnienia Arka miała związek z obecnością Boga. Jehowa obiecał: „Tam będę do ciebie przybywał i będę z tobą rozmawiał znad pokrywy, spomiędzy dwóch cherubów, które są na Arce Świadectwa”. „W obłoku bowiem będę się ukazywał nad pokrywą” (Wj 25:22; Kpł 16:2). Samuel nazwał Jehowę „siedzącym na cherubach” (1Sm 4:4); cheruby stanowiły „wyobrażenie rydwanu” Jehowy (1Kn 28:18). Dlatego „ilekroć Mojżesz wchodził do namiotu spotkania, by z Nim mówić, słyszał głos rozmawiający z nim znad pokrywy, która była na Arce Świadectwa, spomiędzy dwóch cherubów; i mówił do niego” (Lb 7:89). Później Jozue i arcykapłan Pinechas również zwracali się do Jehowy przed Arką (Joz 7:6-10; Sdz 20:27, 28). Ale tylko arcykapłan jednego dnia w roku wchodził do Miejsca Najświętszego i widział Arkę; robił to nie po to, żeby rozmawiać z Jehową, lecz w ramach czynności związanych z Dniem Przebłagania (Kpł 16:2, 3, 13, 15, 17; Heb 9:7).

Obecność Jehowy, symbolizowana przez Arkę, zapewniała Izraelitom jeszcze inne błogosławieństwa. Gdy przenosili obóz, zazwyczaj podążali za Arką i pozostającym nad nią obłokiem (Lb 10:33, 34). Kiedy podczas przekraczania Jordanu kapłani niosący Arkę weszli do wody, Jehowa wstrzymał bieg rzeki, dzięki czemu Izraelici mogli ją przejść (Joz 3:1 do 4:18). W czasie okrążania Jerycha uzbrojeni wojownicy szli z przodu, za nimi siedmiu kapłanów, którzy dęli w rogi, następnie niesiono Arkę, a za nią podążała straż tylna (Joz 6:3-13). Przeciwieństwem zwycięstwa nad Jerychem była klęska, jaką ponieśli zuchwali buntownicy próbujący zająć Ziemię Obiecaną wbrew Bożym wskazówkom, gdy „Arka Przymierza Jehowy i Mojżesz nie przenieśli się ze środka obozu” (Lb 14:44, 45). Nawet Filistyni rozumieli, że przyniesiona na pole bitwy Arka wskazuje na obecność Jehowy. Przerażeni krzyczeli: „Bóg przybył do obozu [izraelskiego]!” „Biada nam, bo coś takiego jeszcze nigdy się nie zdarzyło! Biada nam! Kto nas wybawi z ręki tego majestatycznego Boga? To Bóg, który pobił Egipt, sprawiając na pustkowiu wszelkiego rodzaju rzeź” (1Sm 4:6-8).

Jehowa dawał dowody swej obecności nawet wtedy, gdy Filistyni zabrali Arkę i umieścili ją w Aszdodzie obok wizerunku Dagona. Tej samej nocy Dagon runął na twarz; następnej nocy ponownie leżał przed Arką Jehowy, a jego głowa i dłonie obu rąk były odcięte. Przez kolejnych siedem miesięcy Arka krążyła między filistyńskimi miastami, których mieszkańców dotykała plaga guzków krwawniczych, a w mieście Ekron zapanowało „śmiertelne zamieszanie”. W końcu Arkę z odpowiednim darem ofiarnym zwrócono Izraelitom (1Sm 5:1 do 6:12).

Ponieważ Arka miała związek z obecnością Jehowy, należało ją traktować z wielkim poważaniem i stosownym szacunkiem. Dlatego gdy Arka wyruszała lub się zatrzymywała, Mojżesz wysławiał Jehowę (Lb 10:35, 36). Arcykapłan Heli był tak wstrząśnięty wiadomością o uprowadzeniu Arki przez Filistynów, że stracił równowagę, spadł z krzesła do tyłu i złamał sobie kark. Również jego umierająca synowa rozpaczała: „Chwała odeszła od Izraela na wygnanie, gdyż Arka prawdziwego Boga została zdobyta” (1Sm 4:18-22). Król Salomon przyznał, że „miejsca, do których przyszła Arka Jehowy, są czymś świętym” (2Kn 8:11).

Nie była magiczną skrzynią. Arka nie była jednak magiczną skrzynią. Sama jej obecność nie stanowiła gwarancji powodzenia; błogosławieństwo Jehowy było uzależnione od stanu duchowego i wiernego posłuszeństwa tych, którzy ją posiadali. Dlatego pomimo obecności Arki w obozie Izraelici pod wodzą Jozuego ponieśli porażkę pod Aj, gdyż okazali się niewierni (Joz 7:1-6). Podobnie ufność wojsk izraelskich w moc Arki nie zapobiegła zwycięstwu Filistynów, którzy zabili 30 000 Izraelitów i uprowadzili Arkę (1Sm 4:1-11). Odzyskanie Arki od Filistynów było okazją do wielkiej radości, dziękczynienia i składania ofiar, ale Jehowa „pobił lud w wielkim pogromie”. Dlaczego tak się stało? „Gdyż popatrzyli na Arkę Jehowy”, czego On zabronił (1Sm 6:11-21; Lb 4:6, 20). Nie ma pewności, ile osób wtedy zginęło. Tekst masorecki brzmi następująco: „Zabił więc wśród ludu siedemdziesięciu mężów — pięćdziesiąt tysięcy mężów”. Ta dwuznaczna wypowiedź może sugerować, że „pięćdziesiąt tysięcy mężów” to interpolacja, czyli późniejsza wstawka. Według syryjskiej Peszitty i przekładu na język arabski zginęło wtedy „pięć tysięcy i siedemdziesięciu mężów”. W Targumie Jonatana powiedziano: „I zabił siedemdziesięciu mężów spośród starszych ludu i pięćdziesiąt tysięcy spośród zboru”. A według greckiej Septuaginty śmierć poniosło „siedemdziesięciu mężów spośród nich i pięćdziesiąt tysięcy mężów”. Józef Flawiusz mówi tylko o siedemdziesięciu zabitych (Dawne dzieje Izraela, VI, I, 4).

Miejsca, gdzie trzymano Arkę. Do czasu zbudowania przez Salomona świątyni Arka nie stała w jednym miejscu. Po zakończeniu zasadniczej części podboju Ziemi Obiecanej (ok. 1467 p.n.e.) przeniesiono ją do Szilo, gdzie najwyraźniej pozostawała (z wyjątkiem okresu, gdy znajdowała się w Betel) do momentu, gdy zdobyli ją Filistyni (Joz 18:1; Sdz 20:26, 27; 1Sm 3:3; 6:1). Kiedy wróciła na terytorium Izraela, najpierw trzymano ją w Bet-Szemesz, a potem w Kiriat-Jearim; w tym drugim miejscu Arka przebywała ok. 70 lat (1Sm 6:11-14; 7:1, 2; 1Kn 13:5, 6).

Z tekstu masoreckiego 1 Samuela 14:18 wynika, że podczas walk z Filistynami Saul kazał arcykapłanowi Achijaszowi sprowadzić Arkę do obozu króla. Jednak według greckiej Septuaginty Saul powiedział do Achijasza: „‚Przynieś efod!’ (Bo w owym dniu on nosił efod przed Izraelem)”.

Dawid słusznie pragnął sprowadzić Arkę do Jerozolimy, lecz sposób, w jaki za pierwszym razem chciał to zrobić, doprowadził do nieszczęścia. Zamiast polecić Lewitom z rodu Kehata nieść Arkę na drążkach, kazał umieścić ją na wozie. Byki omal nie wywróciły Arki, a Uzza padł martwy, gdyż wbrew Prawu Bożemu wyciągnął rękę i chwycił Arkę (Lb 4:15; 2Sm 6:2-11; 1Kn 13:1-11; 15:13).

Ostatecznie Arkę sprowadzono do Jerozolimy — tym razem zgodnie z wymaganiami nieśli ją Lewici (1Kn 15:2, 15) — i tam znajdowała się w namiocie do końca panowania Dawida (2Sm 6:12-19; 11:11). Kapłani chcieli ją zabrać, gdy Dawid uciekał przed Absalomem, ale on kazał pozostawić ją w Jerozolimie, ufając, że Jehowa pozwoli mu bezpiecznie powrócić do miasta (2Sm 15:24, 25, 29; 1Kl 2:26). Dawid pragnął zbudować dom dla Arki, lecz Jehowa postanowił, że dokona tego Salomon (2Sm 7:2-13; 1Kl 8:20, 21; 1Kn 28:2, 6; 2Kn 1:4). Podczas oddania świątyni do użytku Arkę przeniesiono z namiotu na górze Syjon do Miejsca Najświętszego świątyni na górze Moria i umieszczono ją pod rozpostartymi skrzydłami dwóch wielkich cherubów. Był to jedyny element wyposażenia przybytku przeniesiony do świątyni Salomona (1Kl 6:19; 8:1-11; 1Kn 22:19; 2Kn 5:2-10; 6:10, 11; zob. CHERUBOWIE; ŚWIĄTYNIA [Świątynia Salomona]).

Jedyna wzmianka historyczna o Arce Przymierza po czasach Salomona pojawia się w 2 Kronik 35:3, gdzie powiedziano, że król Jozjasz kazał ponownie ustawić w świątyni Arkę. Było to w 642 r. p.n.e., czyli prawie 900 lat po jej wykonaniu. Nie wiadomo, w jakich okolicznościach Arka została wcześniej wyniesiona ze świątyni. Kilku królów poprzedzających Jozjasza dopuszczało się rażącego odstępstwa. Jeden z nich postawił w domu Jehowy jakiś wizerunek; możliwe, że właśnie któryś z tych niegodziwych królów kazał wynieść Arkę ze świątyni (2Kn 33:1, 2, 7). Ale wiadomo też, że Jozjasz przeprowadził gruntowny remont świątyni i być może tymczasowo przeniesiono Arkę w inne miejsce, by zapobiec jej uszkodzeniu (2Kn 34:8 do 35:19). W Biblii nie ma wzmianki o zabraniu Arki do Babilonu. Nie wymieniono jej wśród sprzętów zrabowanych ze świątyni. Nie ma też doniesień, że ją oddano i umieszczono w świątyni odbudowanej przez Zerubbabela albo że wykonano jakąś inną Arkę. Czas i okoliczności jej zniknięcia są nieznane (2Kl 25:13-17; 2Kn 36:18; Ezd 1:7-11; 7:12-19).

Jeremiasz przepowiedział, że kiedyś już nie będzie Arki Przymierza, ale nie będzie się odczuwać jej braku ani czciciele Jehowy nie będą z tego powodu doświadczać żadnych trudności. Sama Jerozolima miała być wtedy nazywana tronem Jehowy (Jer 3:16, 17).

W pełnej symboli Księdze Objawienia Jan napisał, że „widać było Arkę jego [Boga] przymierza w jego sanktuarium świątyni” w niebie. Ta Arka Przymierza ma związek z nowym przymierzem Boga z ludźmi, a jej obecność świadczy o tym, że Jehowa ponownie panuje za pośrednictwem swego Pomazańca (Obj 11:15, 19).