KANIA

(hebr. ʼajjáh: kania czarna; daʼáh: kania ruda; dajjáh: przypuszczalnie jakiś inny gatunek kani).

Kanie są drapieżnikami, a zarazem padlinożercami. Popularne w Palestynie kania czarna i kania ruda zostały zaliczone w Prawie Mojżeszowym do ptaków nieczystych (Kpł 11:13, 14; Pwt 14:12, 13). W Księdze Powtórzonego Prawa zamiast słowa daʼáh (występującego w Księdze Kapłańskiej) pojawia się raʼáh, ale może to być wynikiem błędu kopisty, ponieważ hebrajskie litery ר („r”) i ד („d”) są do siebie bardzo podobne.

Przyjmuje się, że hebrajski wyraz ʼajjáh przypomina brzmieniem przeszywający krzyk kani czarnej (Milvus migrans).

Jeśli chodzi o nazwę daʼáh, to nie wiadomo, co pierwotne oznaczała, ale przypuszczalnie wskazuje na „szybki lot nurkowy”, tak jak w zdaniu „przybył, mknąc [od hebr. daʼáh] na skrzydłach ducha” (Ps 18:10) czy we wzmiankach o nagle atakującym orle (Pwt 28:49; Jer 48:40; 49:22). Nazwa ta sugeruje więc ptaka drapieżnego, a według leksykografów L. Koehlera i W. Baumgartnera może odnosić się do kani rudej (Milvus milvus) (Lexicon in Veteris Testamenti Libros, Lejda 1958, s. 198).

Hiob wspomniał o niezwykle ostrym wzroku kani czarnej, gdy mówił, że człowiek, szukając bogactw, pomysłowo drąży podziemne „ścieżki”, których nie mogą dojrzeć nawet bystrookie ptaki drapieżne (Hi 28:7).

Większość kań czarnych tylko przelatuje przez Palestynę w drodze na zimowiska w Afryce, ale coraz więcej zaczyna już tam zimować. Ptaki te budują gniazda w koronach wysokich drzew i zanim zaczną składać jaja, przygotowują zapas żywności. Kania ruda, z rzadka odwiedzająca zimą Palestynę, ma upierzenie rdzawobrunatne w czarne pręgi i jasnoszarą głowę.

Ptak nazywany po hebrajsku dajjáh znajduje się na liście ptaków nieczystych w Powtórzonego Prawa 14:13, ale nie występuje w analogicznym miejscu w Kapłańskiej 11:14. Cztery hebrajskie manuskrypty, a także Pięcioksiąg samarytański i grecka Septuaginta pomijają ten wyraz również w Powtórzonego Prawa 14:13. Zdaniem niektórych biblistów mogła to być zmiana dokonana przez kopistę, początkowo umieszczona na marginesie, a z czasem wprowadzona do samego tekstu. Tak czy inaczej, słowo to w lm. (dajjòt) pojawia się w Izajasza 34:15 jako nazwa ptaków, które miały się zebrać w ruinach spustoszonego Edomu.

Nie wiadomo dokładnie, do jakiego ptaka odnosi się nazwa dajjáh. Przypuszczalnie pochodzi ona od czasownika oznaczającego „rzucić się na” lub „chwycić w szpony”. „Kania” jest trafnym tłumaczeniem, bo — choć za najbardziej typowego przedstawiciela tego rodzaju uznaje się kanię rudą — mianem tym określa się kilka gatunków ptaków drapieżnych. Ponieważ w Palestynie można spotkać parę gatunków kań, większość współczesnych uczonych łączy dajjáh właśnie z tym ptakiem.

[Ilustracja na stronie 1065]

Kania czarna; Prawo Mojżeszowe zabraniało spożywania tego ptaka