BRAMA

W Biblii wspomniane są różne rodzaje bram: 1) bramy obozu (Wj 32:26, 27), 2) bramy miasta (Jer 37:13), 3) brama dziedzińca przybytku (Wj 38:18), 4) „bramy Zamku należącego do domu” (Neh 2:8), 5) bramy świątyni (Dz 3:10) oraz 6) brama domu (Dz 12:13, 14).

Konstrukcja. Miasta na ogół miały jak najmniej bram, niektóre nawet tylko jedną, gdyż był to najtrudniejszy do obrony fragment obwarowań. Jeżeli istniał mur wewnętrzny i zewnętrzny, bramy rzecz jasna znajdowały się w każdym z nich. Najstarsze bramy miały kształt litery „L”, co utrudniało wrogowi ich sforsowanie. Później, gdy zaczęto się posługiwać rydwanami (ok. XVIII w. p.n.e.), bramy zapewniały prosty, bezpośredni wjazd do miasta. Odkryto ruiny bram miejskich, których wejście — strzeżone przez kwadratowe baszty — prowadziło do korytarza długości 15—20 m. Jego szerokość ograniczono w trzech miejscach występami muru stojącymi naprzeciw siebie. W owych głębokich bramach osadzano niekiedy dwoje lub troje wrót. W niedużych pomieszczeniach w korytarzu przebywali strażnicy. Takie wartownie były w bramach świątyni z wizji Ezechiela (Eze 40:6, 7, 10, 20, 21, 28, 29, 32-36). Czasami korytarze przykrywał dach, a bywały też bramy mające jedno lub więcej pięter, o czym świadczą znalezione w nich schody (por. 2Sm 18:24, 33).

W niektórych warownych miastach odkryto boczne furtki u dołu umocnień, ułatwiające mieszkańcom dostanie się do środka w okresie pokoju. Podczas oblężenia obrońcy mogli z nich dokonywać wypadów na wroga, osłaniani z murów przez swych towarzyszy.

Wrota bram miejskich wykonywano zwykle z drewna okutego metalem, żeby utrudnić nieprzyjaciołom ich podpalenie. Niekiedy — np. w czasach apostołów — sporządzano je całe z żelaza (Dz 12:10). Babilon miał wrota miedziane z żelaznymi zasuwami (Iz 45:2; por. Ps 107:2, 16). Niektóre bramy najwidoczniej zamykano też zasuwami drewnianymi (Nah 3:13). Za dni Salomona w regionie Argob w Baszanie było „sześćdziesiąt dużych miast z murem i miedzianą zasuwą” (1Kl 4:13). A w pewnych miastach syryjskich odnaleziono masywne wrota kamienne, sporządzone z jednej płyty o wysokości ok. 3 m, osadzone u góry i u dołu na trzpieniach. Biorąc pod uwagę powyższe fakty, trzeba przyznać, iż Samson dokonał nie lada wyczynu, gdy wyrwał wrota bramy miejskiej w Gazie razem z dwoma bocznymi słupami i zasuwą i zaniósł je na szczyt „góry, która jest naprzeciw Hebronu”. Oczywiście było to możliwe wyłącznie dzięki sile zapewnianej przez ducha Jehowy (Sdz 16:3).

Rola bram. „Bramy” oznaczały nieraz samo miasto, gdyż właśnie w nich załatwiano sporo spraw urzędowych i dobijano targu (Pwt 16:11, 14, przyp. w NW; Rut 4:10; Ps 87:2; 122:2), a w stolicy często prowadzono interesy pod bramą pałacu (Est 3:2, 3; 5:9, 13; 6:10, 12). Jeżeli bramy czy wejścia do miasta zostały spustoszone, przemijała też jego chwała (Iz 3:26; 14:31; Jer 14:2; Lam 1:4). Podczas oblężenia główne ataki przypuszczano właśnie na bramy. Po ich opanowaniu wróg zyskiwał dostęp do miasta. A zatem ‛posiąść bramy’ znaczy to samo, co zdobyć miasto (Rdz 22:17; 24:60). Kiedy zrobiono wyłom w murze Jerozolimy, książęta króla babilońskiego zasiedli w jednej z bram miejskich i stamtąd kierowali dalszą akcją swych wojsk (Jer 39:2, 3).

Bramy były ośrodkiem życia publicznego i miejscem organizowania zgromadzeń. W ich pobliżu znajdowały się zwykle duże place, podobne do tego przed Bramą Wodną w Jerozolimie (Neh 8:1). W bramach łatwo było zdobyć najświeższe nowiny, gdyż codziennie przechodzili tamtędy nie tylko podróżni oraz kupcy, lecz także niemal wszyscy robotnicy, zwłaszcza pracujący na polach. Z tego samego powodu można w nich było spotkać szukaną osobę (Rut 4:1; 2Sm 15:2). Obok bram znajdowały się targowiska, a niektóre bramy Jerozolimy najwyraźniej wzięły swoją nazwę od sprzedawanych tam towarów (np. Brama Rybna) (Neh 3:3).

W bramach sprawowali sądy starsi miasta (Pwt 16:18; 21:18-20; 22:15; 25:7). A niekiedy nawet królowie udzielali w nich audiencji lub odbywali sąd (2Sm 19:8; 1Kl 22:10; Jer 38:7). Ponieważ w bramie można było spotkać sędziów, poważanych mieszkańców, kupców, przedsiębiorców i sporo innych ludzi, często zabierali tam głos prorocy. Dzięki temu ich orędzia szybciej się upowszechniały (1Kl 22:10; Jer 17:19). Przed bramami przedstawiano także rozmaite ważne ogłoszenia i urzędowe proklamacje (2Kn 32:6-8). Na placu przed Bramą Wodną Ezdrasz czytał Prawo Mojżeszowe (Neh 8:1-3). O mądrości powiedziano, iż ‛woła u wejścia do bram’, żeby wszyscy ją usłyszeli (Prz 1:20, 21; 8:1-3). A ponieważ w bramach przekazywano sobie najnowsze wiadomości, mówiono tam o dobrych i złych uczynkach mieszkańców miasta (Prz 31:31).

Składanie ofiar u bram miasta było najprawdopodobniej zwyczajem pogańskim (Dz 14:13). Przyjął się on w Judzie, lecz został wykorzeniony przez króla Jozjasza (2Kl 23:8).

Przestępcy skazani przez sędziów na śmierć byli wyprowadzani na egzekucję poza bramy miasta (1Kl 21:10-13; Dz 7:58). Tam też wynoszono i palono szczątki zwierząt składanych w ofierze za grzechy w Dniu Przebłagania (Kpł 16:27, 28). Dlatego Jezus Chrystus, będący ofiarą przebłagalną za ludzkość, również został stracony „za bramą” Jerozolimy (Heb 13:11, 12).

Ze względu na ważną rolę bram miasta zasiadanie w nich razem ze starszymi kraju było wielkim zaszczytem (Hi 29:7; Prz 31:23). Nie udostępniano go głupcom (Prz 24:7). Prześladowany Dawid przejmował się tym, że siedzący w bramie okazują mu zainteresowanie — zapewne niezbyt przychylne (Ps 69:12). ‛Miażdżenie uciśnionego w bramie’, gdzie przeprowadzano rozprawy, oznaczało wydawanie niesprawiedliwych wyroków przez przekupnych sędziów (Hi 5:4; Prz 22:22; Am 5:12). Ten, kto ‛w bramie znienawidził upominającego’, był wrogo nastawiony do sędziego, który go napomniał albo skazał (Am 5:10). ‛Zakładanie przynęty na upominającego w bramie’ może się odnosić do łapówek lub innych form nacisku na sędziów w celu uzyskania przychylnego wyroku — bądź też do prób usidlenia proroka, który stojąc w bramie, karcił naród (Iz 29:19-21).

Bramy obozu na pustkowiu. ‛Bramy’ obozu izraelskiego oznaczały miejsca, przez które się do niego wchodziło. Niewątpliwie były one dobrze strzeżone. W centralnym punkcie obozu stał przybytek, w jego bezpośrednim sąsiedztwie znajdowały się namioty Lewitów, a w nieco dalszej odległości obozowało 12 plemion — po trzy z każdej strony. Taki układ zapewniał obozowi należytą ochronę (Wj 32:26, 27; Lb 3; zob. ODŹWIERNY).

Bramy Jerozolimy. Zapoznając się z bramami Jerozolimy, trzeba pamiętać, że miasto od czasu zdobycia przez Dawida systematycznie się rozrastało, toteż jego mury były dobudowywane i rozbudowywane. Poniżej omówiono głównie bramy wymienione w Księdze Nehemiasza, która zawiera najbardziej szczegółowy ich opis. Bramy te znajdowały się w murze wzniesionym przed VIII w. p.n.e. oraz w murze otaczającym „drugą dzielnicę” (2Kl 22:14; 2Kn 34:22; Sof 1:10). Wspomniana dzielnica, leżąca w pn. części Jerozolimy, była chroniona od zach. i na pewnym odcinku także od pn. przez mur Ezechiasza (2Kn 32:5), do którego dobudowano od strony pn.-wsch. i wsch. mur Manassesa (2Kn 33:14). Leżała na pn. od muru starszej części miasta, ale najwyraźniej nie ciągnęła się równie daleko na zach.

Mur Nehemiasza. Relacjonując odbudowę muru miasta (Neh 3), Nehemiasz rozpoczyna od Bramy Owczej, po czym posuwa się w lewo. Tę samą kolejność zachowano w poniższym opisie, uzupełnionym o bramy niewymienione w sprawozdaniu z odbudowy muru, ale wyliczone w relacji z pochodów podczas jego poświęcenia (Neh 12), oraz o bramy wzmiankowane gdzie indziej w Biblii (nieraz są to tylko inne nazwy tych samych bram).

Brama Owcza. Odbudowana przez arcykapłana Eliasziba i innych kapłanów (Neh 3:1, 32; 12:39). Nasuwa to wniosek, że znajdowała się nieopodal terenu świątynnego, prawdopodobnie w murze drugiej dzielnicy wzniesionym przez Manassesa (zob. śródtytuł „Brama Rybna”) — w pn.-wsch. narożniku miasta lub gdzieś w pobliżu. Jej nazwa mogła nawiązywać do tego, że wprowadzano przez nią owce i kozy przeznaczone na ofiary albo sprzedawane na pobliskim targowisku. Zapewne właśnie z nią (lub odpowiadającą jej późniejszą bramą) tożsama jest „brama owcza” wspomniana w Jana 5:2, stojąca w tej samej okolicy — niedaleko sadzawki Betzata.

Brama Rybna. Przy tej bramie najwyraźniej kończyła się część muru drugiej dzielnicy zbudowana przez Ezechiasza (2Kn 32:5; 33:14). W sprawozdaniu Nehemiasza — zarówno z odbudowy muru, jak i z jego poświęcenia — Brama Rybna jest umiejscowiona na zach. od Bramy Owczej, przypuszczalnie w pobliżu pn. krańca doliny Tyropeon (Neh 3:3; 12:39). W Sofoniasza 1:10 wymieniono ją razem z drugą dzielnicą. Nazwa tej bramy mogła nawiązywać do pobliskiego targu, gdzie Tyryjczycy sprzedawali ryby (Neh 13:16).

Brama Staromiejska. Znajdowała się w pn.-zach. części miasta, między bramami Rybną i Efraima (Neh 3:6; 12:39). Jej hebrajska nazwa brzmi dosłownie „Brama Starego”, lecz bywa też tłumaczona na „Staromiejska”. Przypuszczalnie wzięła się stąd, że było to główne pn. wejście do starego miasta. Brama ta mogła być usytuowana u zbiegu Szerokiego Muru (stanowiącego pn. granicę starej części miasta) oraz pd. krańca zach. muru drugiej dzielnicy. Niektórzy utożsamiają ją z „Bramą Pierwszą”, wymienioną przez Zachariasza. Jego wypowiedź, że miasto będzie zamieszkane „od [1] Bramy Beniamina aż do miejsca [2] Bramy Pierwszej, aż do [3] Bramy Narożnej”, najwyraźniej nawiązuje do wsch. i zach. granicy miasta, a wyrażenie „od Wieży Chananela aż po królewskie kadzie tłoczni” odnosi się do granicy pn. i pd. (Za 14:10). Inni kojarzą Bramę Staromiejską z „Bramą Środkową”, wspomnianą w Jeremiasza 39:3. Jeszcze inni nazywają ją „Bramą Miszne” i lokalizują w zach. murze drugiej dzielnicy.

Brama Efraima. Była umiejscowiona w Szerokim Murze, 400 łokci (178 m) na wsch. od Bramy Narożnej (2Kl 14:13; 2Kn 25:23). Prowadziła na pn., w kierunku terytorium Efraima. Niektórzy uczeni utożsamiają ją z Bramą Środkową (Jer 39:3), inni z Bramą Pierwszą (Za 14:10). Jak się przypuszcza, chodzi o „bramę Gennat” (Ogrodową), wspomnianą przez żydowskiego historyka Józefa Flawiusza (Wojna żydowska, V, IV, 2 [146]). Przy Bramie Efraima znajdował się plac, na którym za dni Nehemiasza ludzie zrobili szałasy z okazji Święta Szałasów (Neh 8:16). W swej relacji z odbudowy muru Nehemiasz nie wymienił tej bramy, więc zapewne nie wymagała gruntownej naprawy.

Brama Narożna. Znajdowała się najprawdopodobniej w pn.-zach. narożniku muru miejskiego, na zach. od Bramy Efraima (2Kl 14:13; 2Kn 25:23). Było to po wsch. stronie Doliny Hinnoma, przypuszczalnie w miejscu, gdzie zach. mur starego miasta łączył się z Szerokim Murem. Przy tej bramie Uzzjasz zbudował wieżę, którą mogła być Wieża Pieców Piekarskich (choć nie jest to pewne) (2Kn 26:9). Zarówno Jeremiasz, jak i Zachariasz zdają się umiejscawiać Bramę Narożną na zach. skraju miasta (Jer 31:38; Za 14:10).

W opisie zach. części muru — między Bramą Narożną i Bramą nad Doliną w murze pd.-zach. — nie wymieniono żadnej innej bramy, zapewne dlatego, że umiejscawianie tam wjazdu do miasta było niepraktyczne (ze względu strome zbocze Doliny Hinnoma). Nehemiasz nie pisze o Bramie Narożnej, bo chyba nie wymagała większego remontu. Donosi natomiast o naprawie Wieży Pieców Piekarskich, która mogła być elementem tej bramy lub stać gdzieś w pobliżu (Neh 3:11).

Brama nad Doliną. Znajdowała się w pd.-zach. odcinku muru miejskiego i prowadziła do Doliny Hinnoma. W tym samym miejscu lub nieco dalej mogła stać „Brama Esseńczyków”, wspomniana przez Flawiusza (Wojna żydowska, V, IV, 2 [145]). Przy Bramie nad Doliną Uzzjasz, umacniając miasto, zbudował wieżę (2Kn 26:9). Właśnie z tej bramy Nehemiasz wyruszył na przegląd zburzonego muru — pojechał na wsch. Doliną Hinnoma, później kawałek w górę doliną Kidron, aż wreszcie wrócił do miasta tą samą bramą (Neh 2:13-15). Chociaż w relacji z poświęcenia muru nie wymieniono Bramy nad Doliną, najprawdopodobniej właśnie stamtąd wyruszyły uroczyste pochody — jeden pomaszerował w prawo, w kierunku Bramy Popielisk, a drugi w lewo — w stronę Bramy Narożnej i Wieży Pieców Piekarskich (Neh 12:31-40).

Brama Popielisk. Znana jest także jako Brama Skorup lub Brama Gnojna (Neh 2:13; 12:31). Z opisu Nehemiasza wynika, że była odległa o 1000 łokci (445 m) na wsch. od Bramy nad Doliną (Neh 3:13, 14). Znajdowała się w pd.-wsch. narożniku muru miejskiego i prowadziła do Doliny Hinnoma, w pobliżu jej zbiegu z doliną Tyropeon (Jer 19:2). Właśnie tą bramą wychodzili do Tofet w Dolinie Hinnoma bałwochwalcy, którzy składali swe dzieci na ofiarę całopalną dla Baala (Jer 19:1-6). Tamtędy też Jeremiasz wyprowadził niektórych starszych i kapłanów izraelskich i obwieściwszy nieszczęście czekające Jerozolimę, stłukł glinianą butlę, żeby unaocznić, jak Bóg rozbije ten naród za służenie innym bogom (Jer 19:1-3, 10, 11).

Nazwa „Brama Skorup” mogła się wywodzić od skorup wyrzucanych tam na śmietnik lub mielonych na proszek, używany do sporządzania zaprawy, którą tynkowano cysterny (w późniejszych czasach sporządzano ją w pobliżu sadzawki leżącej w pd.-zach. narożniku miasta). Niewykluczone, że niedaleko tej bramy wytwarzano ceramikę, gdyż w Dolinie Hinnoma występowała glina, a u wylotu doliny Tyropeon i w źródle En-Rogel można było zaopatrzyć się w wodę (por. Jer 18:2; 19:1, 2). Tradycja sięgająca IV w. n.e. umiejscawia po pd. stronie Doliny Hinnoma „garncarzowe pole” (Mt 27:7, 8).

Brama Źródlana. Swą nazwę zawdzięcza temu, że prowadziła do pobliskiego źródła lub studni — być może do En-Rogel, położonego poniżej zbiegu doliny Kidron i Doliny Hinnoma. Najprawdopodobniej znajdowała się na pd. krańcu „Miasta Dawidowego”, które leżało na wzgórzu stanowiącym wsch. granicę miasta (Neh 2:14; 3:15; 12:37). Brama Źródlana umożliwiała wygodne dojście do En-Rogel mieszkańcom Miasta Dawidowego, a Brama Popielisk, umiejscowiona niedaleko od niej w kierunku pd.-zach., ułatwiała dotarcie do tego źródła mieszkającym w dolinie Tyropeon oraz na wzgórzu leżącym w pd.-zach. części Jerozolimy.

Brama Wodna. Znajdowała się mniej więcej w połowie wsch. muru miasta, a swą nazwę zapewne wzięła od pobliskiego źródła Gichon, do którego umożliwiała dostęp. Była usytuowana niedaleko Ofelu, w sąsiedztwie terenu świątynnego (Neh 3:26). Jeden z pochodów sformowanych podczas uroczystości poświęcenia muru zszedł z niego właśnie przy Bramie Wodnej, a stamtąd udał się do świątyni i dołączył do drugiego pochodu, toteż najwyraźniej żaden z nich nie przeszedł po murze miejskim stojącym na wsch. od świątyni (Neh 12:37-40). Na placu przed tą bramą zebrał się cały lud, żeby wysłuchać Prawa czytanego przez Ezdrasza, tam też postawiono potem szałasy i obchodzono Święto Szałasów (Neh 8:1-3, 16).

Brama Końska. Powyżej tej bramy mur naprawiali kapłani, co sugeruje jej lokalizację w pobliżu świątyni (Neh 3:28). Niektórzy utrzymują, że Brama Końska stanowiła przejście między dwiema częściami dzielnicy pałacowo-świątynnej. Opierają się przy tym na relacji o straceniu Atalii, o której powiedziano, iż pochwycona przez żołnierzy, „doszła do wjazdu do bramy końskiej domu królewskiego” (2Kn 23:15; 2Kl 11:16). Jednakże w tym wypadku chodzi najpewniej o jakieś wejście na teren pałacu królewskiego, nie zaś o Bramę Końską, przez którą konie wjeżdżały do samego miasta. Nehemiasz w swym opisie prac naprawczych jednoznacznie umiejscawia Bramę Końską w murze miejskim. Przypuszczalnie stała ona na pd. wsch. od terenu świątynnego (Neh 3:28; Jer 31:40). Nie wymieniono jej w relacji z poświęcenia muru — najwyraźniej dlatego, że jeden pochód zszedł z niego przy Bramie Wodnej, a drugi przy Bramie Straży, a więc oba pominęły odcinek muru na wsch. od świątyni, gdzie znajdowały się bramy: Końska oraz Inspekcyjna (Neh 12:37-40).

Brama Inspekcyjna. W starszych przekładach Brama Inspekcyjna (hammifkád) jest nazywana „bramą sądową” (Neh 3:31, Bg; por. Wk). W Ezechiela 43:21 to samo hebrajskie słowo, mifkád (bez przedimka ha), zostało przetłumaczone na „wyznaczone miejsce”. Niektórzy uważają, że chodzi o Bramę Straży. Relacjonując odbudowę muru, Nehemiasz podaje, iż Brama Inspekcyjna znajdowała się we wsch. murze miasta, naprzeciw terenu świątyni i na pn. od Bramy Końskiej (Neh 3:27-31). Informuje też, że za Bramą Inspekcyjną znajdował się narożnik w murze, co by sytuowało ją we wsch. części obwarowań, na pd. od miejsca, w którym zmieniały kierunek (najprawdopodobniej na pn.-zach.).

Jak donosi Biblia, napraw dokonywano „przed Bramą Inspekcyjną”, co niektórzy odczytują jako informację o pracach przeprowadzanych na murze miejskim naprzeciw bramy świątynnej o takiej nazwie. Ale chyba nie mają racji, gdyż takiego samego wyrażenia użyto w odniesieniu do Bramy Wodnej, która z całą pewnością znajdowała się w murze miasta (Neh 3:26, 31). W opisie pochodów nie wymieniono Bramy Inspekcyjnej — najwyraźniej dlatego, że żaden z nich nie przeszedł po murze na wsch. od świątyni.

Brama Straży. Przy tej bramie (zwanej też „Bramą Więzienną”, BT, Bw) zszedł z muru jeden z pochodów i skierował się w stronę świątyni (Neh 12:39, 40).

Brama Środkowa. Miejsce, w którym zasiedli dowódcy babilońscy po dokonaniu wyłomu w murach Jerozolimy (Jer 39:3). Najprawdopodobniej chodzi o Bramę Staromiejską, która znajdowała się w centralnym punkcie, dogodnym do wydawania rozkazów — u zbiegu zach. muru drugiej dzielnicy oraz Szerokiego Muru, stanowiącego pn. granicę starego miasta. Inni wskazują na Bramę Efraima lub Bramę Rybną.

Brama Beniamina. Utożsamiana niekiedy z Bramą Owczą. Pokrywałoby się to z opisem nieudanej wyprawy Jeremiasza, który chciał dotrzeć na terytorium Beniamina, przypuszczalnie do Anatot, leżącego na pn. wsch. od Jerozolimy (Jer 37:11-13). W Bramie Beniamina zasiadał Sedekiasz, gdy Ebed-Melech wstawił się u niego za Jeremiaszem (Jer 38:7, 8). Jest bardzo prawdopodobne, że podczas oblężenia król przebywał w pobliżu miejsca najbardziej narażonego na atak, a Babilończycy stworzyli największe zagrożenie właśnie przy Bramie Owczej na pn. miasta. Spotyka się jednak opinie, że Brama Beniamina to inaczej Brama Inspekcyjna.

Inne bramy wymienione w Biblii. Kiedy król Sedekiasz uciekał przed Babilończykami, wydostał się „przez bramę między podwójnym murem stojącym obok ogrodu królewskiego” (Jer 52:7, 8; 39:4). Trudno powiedzieć, czym był ów „podwójny mur”. Jeśli zaś chodzi o bramę, to według dzisiejszego stanu wiedzy faktom przedstawionym w Biblii odpowiada zarówno Brama Popielisk, jak i Brama Źródlana, gdyż obie znajdowały się w pobliżu ogrodu królewskiego (2Kl 25:4, 5).

W 2 Królów 23:8 wymienione są „wyżyny przy bramach u wejścia do bramy Jozuego, naczelnika miasta, po lewej stronie, gdy się wchodzi do bramy miejskiej”. „Brama Jozuego” najwyraźniej nie oznacza tu bramy wiodącej do miasta, lecz bramę w obrębie murów miejskich, prowadzącą do siedziby namiestnika, którą osoba wchodząca przez bramę miejską miała po swej lewej stronie.

Bramy świątyni. Brama Wschodnia. Opisując odbudowę muru, Nehemiasz wspomina, że brał w niej udział strażnik Bramy Wschodniej (Neh 3:29). Wbrew niektórym opiniom Biblia nie umiejscawia jej więc w murze Jerozolimy. Mogła się ona znajdować mniej więcej na tej samej wysokości co Brama Inspekcyjna. Najwyraźniej to o niej jest mowa w 1 Kronik 9:18 jako o „bramie królewskiej po stronie wschodniej” — przez którą król wchodził do świątyni (lub ją opuszczał).

Brama Fundamentowa. Nie wiadomo, w którym miejscu świątyni się znajdowała (2Kl 11:6; 2Kn 23:5).

„Górna brama domu Jehowy”. Mogła prowadzić na dziedziniec wewnętrzny. Niewykluczone, że chodzi o „nową bramę Jehowy”, gdzie sądzono Jeremiasza i gdzie jego sekretarz, Baruch, odczytał ludowi zwój (Jer 26:10; 36:10). Jeremiasz mógł ją nazwać „nową bramą”, gdyż powstała później niż pozostałe; przypuszczalnie była to „górna brama domu Jehowy”, zbudowana przez króla Jotama (2Kl 15:32, 35; 2Kn 27:3).

„Górna Brama Beniamina, która była w domu Jehowy”. Najprawdopodobniej prowadziła na dziedziniec wewnętrzny po pn. stronie świątyni (Jer 20:2; por. Eze 8:3; 9:2).

Brama Piękna. Wejście do świątyni przebudowanej przez Heroda Wielkiego. Właśnie tutaj Piotr uzdrowił człowieka ‛kulawego już od łona swej matki’ (Dz 3:1-10). Tradycyjnie utożsamia się ją ze współczesną Bramą Złotą w murach miasta, lecz jest też możliwe, że prowadziła na teren świątyni i odpowiadała starożytnej Bramie Wschodniej. Zdaniem niektórych mogła to być jedna z bram po wsch. stronie samego budynku świątyni, wychodząca na Dziedziniec Kobiet (ta, która według Flawiusza sięgała na wysokość 50 łokci [22 m] i miała wrota z brązu korynckiego).

Inne bramy to „brama za biegaczami” oraz „brama biegaczy”. Wiodły do świątyni, ale nie wiadomo, gdzie się znajdowały (2Kl 11:6, 19).

Żydowska Miszna (Middot 1:3), opisując świątynię przebudowaną przez Heroda Wielkiego, wspomina tylko o pięciu bramach prowadzących na Wzgórze Świątynne, tzn. umieszczonych w murze okalającym cały teren świątyni. Były to: dwie Bramy Chuldy na pd., Brama Kiponusa na zach., Brama Tadi na pn. oraz Brama Wschodnia, na której przedstawiono pałac w Suzie. Natomiast Józef Flawiusz mówi o czterech bramach po stronie zach. (Dawne dzieje Izraela, XV, XI, 5). Zostały one odnalezione dzięki wykopaliskom archeologicznym. Pierwsza, licząc od pd., prowadziła nad Łukiem Robinsona do schodów opadających ku dolinie Tyropeon; następna to Brama Barclaya, znajdująca się na poziomie ulicy; kolejna brama wiodła nad Łukiem Wilsona, podtrzymującym most nad doliną Tyropeon, i wreszcie Brama Warrena, również na poziomie ulicy. Bramą Kiponusa była albo Brama Barclaya, albo brama, z której wychodziło się nad Łuk Wilsona.

Miszna podaje także, iż kolejnych siedem bram prowadziło na dziedziniec bezpośrednio otaczający świątynię (Middot 1:4; zob. ŚWIĄTYNIA).

Znaczenie przenośne. W Psalmie 118:19, 20 wspomniano o „bramach prawości”, a także o „bramie Jehowy”, w którą wchodzą prawi (por. Mt 7:13, 14).

O zmarłych mówi się, że przekraczają „bramy śmierci” (Ps 9:13; 107:18). Dostają się do wspólnego grobu ludzkości, a zatem przechodzą przez bramy Szeolu (Hadesu) (Iz 38:10; Mt 16:18). Ponieważ Jezus Chrystus otrzymał klucze śmierci i Hadesu (Obj 1:18), członkowie jego zboru zostali zapewnieni, że ani śmierć, ani Hades nie będą ich więzić na wieki. Apostoł Piotr wykazał, że wszyscy oni umierają i odchodzą do Hadesu tak samo jak Jezus, którego jednak Bóg uwolnił od boleści śmierci i nie pozostawił w Hadesie. Dzięki zmartwychwstaniu ani śmierć, ani Hades nie będą na zawsze tryumfować nad zborem Chrystusowym (Dz 2:24, 31; 1Ko 15:29, 36-38, 54-57).

Ponieważ lud Boży po powrocie na Syjon miał tam wznowić czyste wielbienie, bramy Syjonu nazwano Chwałą. Przepowiedziano, iż nie zostaną opanowane przez nieprzyjaciół, choć będą stale otwarte, aby mogły nimi napływać zasoby narodów (Iz 60:11, 18).

Ezechiel otrzymał wizję miasta, które nosiło nazwę „Jest tam Jehowa” i którego 12 bram nazwano od 12 plemion Izraela (Eze 48:30-35). Prorok opisał też szczegółowo wizję świątyni mającej różne bramy (Eze 40-44).

Święte miasto „Nowa Jerozolima” ma 12 bram, z których każda jest perłą, a znajdujący się przy niej anioł najwyraźniej jest jej strażnikiem. Bramy te nie są nigdy zamykane, gdyż nie ma tam nocy, kiedy zwykło się zamykać wejścia do miast. Napływa przez nie chwała i szacunek narodów. Ale chociaż są stale otwarte, w żaden sposób nie wejdą przez nie ludzie trwający w niegodziwych, nieczystych lub obrzydliwych postępkach. Anielscy strażnicy przepuszczają tylko ‛zwyciężających’ — tych, którzy zachowują czystość i mają być królami i kapłanami razem z Chrystusem (Obj 21:2, 12, 21-27; 22:14, 15; 2:7; 20:4, 6). Chodzenie w świetle tego miasta przysparza błogosławieństw ludziom z narodów ziemi.

[Mapa na stronie 269]

[Patrz publikacja]

BRAMY JEROZOLIMY

liczby wyrażają współczesną wysokość n.p.m.

mur Ezechiasza

BRAMA RYBNA 740

DRUGA DZIELNICA

BRAMA STAROMIEJSKA

pierwotny mur północny

mur Manassesa

Wieża Chananela

zamek

Wieża Mea

BRAMA OWCZA

BRAMA STRAŻY

BRAMA INSPEKCYJNA

teren świątyni

BRAMA KOŃSKA 730

OFEL

plac

BRAMA WODNA

źródło Gichon

Tyropeon (Dolina Centralna)

MIASTO DAWIDOWE 750, 730, 710, 690, 670

BRAMA ŹRÓDLANA

Ogród Królewski

dolina potoku Kidron 620, 640, 660, 680, 700, 720, 740

En-Rogel

BRAMA POPIELISK

Dolina Hinnoma 730, 710, 690, 670

BRAMA NAD DOLINĄ 730, 750, 770, 770

BRAMA NAROŻNA

Wieża Pieców Piekarskich

BRAMA EFRAIMA

Szeroki Mur

plac