Rozdział dwudziesty piąty
Modlitwa wyrażająca skruchę
1, 2. (a) W jakim celu Bóg wymierza skarcenie? (b) Co będą mieć do wyboru Żydzi skarceni przez Jehowę?
ZBURZENIE Jerozolimy wraz ze świątynią w roku 607 p.n.e. było skarceniem od Jehowy, wyrazem Jego najwyższego niezadowolenia. Nieposłuszny naród judzki zasłużył na surową karę. Ale Jehowa nie zamierzał wytępić Żydów. Apostoł Paweł tak oto nawiązał do celu, w jakim Bóg kogoś karci: „Co prawda obecnie żadne karcenie nie wydaje się radosne, lecz zasmucające, potem jednak tym, którzy zostali przez nie wyćwiczeni, rodzi pokojowy owoc, mianowicie prawość” (Hebrajczyków 12:11).
2 Jak Żydzi ustosunkują się do tych ciężkich przeżyć? Czy znienawidzą karcenie wymierzone im przez Jehowę? (Psalm 50:16, 17). A może je przyjmą, okażą skruchę i zostaną ‛uzdrowieni’? (Izajasza 57:18; Ezechiela 18:23). Z proroctwa Izajasza wynika, że przynajmniej niektórzy dawni mieszkańcy Judy zareagują właściwie. W końcowych wersetach rozdziału 63 i dalej, w rozdziale 64, przedstawiono Judejczyków jako przepełniony żalem lud, który z głębi serca zanosi do Jehowy błagalne wołania. W imieniu tych przyszłych skruszonych wygnańców modli się prorok Izajasz. O nadchodzących wydarzeniach wypowiada się tak, jak gdyby rozgrywały się na jego oczach.
Współczujący Ojciec
3. (a) Jak w proroczej modlitwie Izajasz wychwala Jehowę? (b) Jak modlitwa Daniela dowodzi, że prorocza modlitwa Izajasza wyrażała myśli skruszonych Żydów przebywających w Babilonie? (Patrz ramka, strona 362).
3 Izajasz usilnie prosi Jehowę: „Spójrz z nieba i zobacz ze swego wzniosłego miejsca pobytu, świętego i pięknego”. Prorok wspomina tu o duchowym niebie, miejscu zamieszkania Jehowy i Jego niewidzialnych, duchowych stworzeń. Następnie wypowiada myśli żydowskich wygnańców: „Gdzie twa gorliwość i cała twa potęga, poruszenie twego wnętrza i twe zmiłowania? Stały się powściągliwe wobec mnie” (Izajasza 63:15). Jehowa nie użył swej mocy i stłumił głębokie uczucia — ‛poruszenie swego wnętrza i swe zmiłowania’ — wobec własnego ludu. Niemniej jest „Ojcem” narodu żydowskiego. Cielesnymi przodkami tego narodu są Abraham oraz Izrael (Jakub), ale gdyby zmartwychwstali, odrzuciliby chyba swe odstępcze potomstwo. Jehowa żywi większe współczucie (Psalm 27:10). Izajasz z wdzięcznością oświadcza: „Ty, Jehowo, jesteś naszym Ojcem. Nasz Wykupiciel od dawna — to twoje imię” (Izajasza 63:16).
4, 5. (a) W jakim sensie Jehowa sprawia, że Żydzi zbaczają z Jego dróg? (b) Jaki sposób wielbienia Jehowy spełnia Jego oczekiwania?
4 Izajasz dalej mówi z całą szczerością: „Dlaczego, Jehowo, sprawiasz, że zbaczamy z twoich dróg? Dlaczego zatwardzasz nasze serce na bojaźń przed tobą? Wróć ze względu na swoich sług, na plemiona będące twą dziedziczną własnością” (Izajasza 63:17). Błaga Jehowę, by ponownie poświęcił uwagę swym sługom. Ale w jakim sensie Jehowa sprawia, że Żydzi zbaczają z Jego dróg? Czy jest odpowiedzialny za zatwardziałość ich serc, wskutek której nie odczuwają przed Nim bojaźni? Skądże, niemniej dopuszcza do tej sytuacji, a zrozpaczeni Żydzi ubolewają, iż im na coś takiego zezwolił (Wyjścia 4:21; Nehemiasza 9:16). Żałują, iż nie zaingerował i nie uniemożliwił im złego postępowania.
5 Bóg jednak nie traktuje ludzi w taki sposób. Obdarzył ich wolną wolą i pozwala im samodzielnie decydować, czy chcą być Mu posłuszni, czy nie (Powtórzonego Prawa 30:15-19). Pragnie, by do wielbienia Go pobudzała ich szczera miłość przepełniająca serce i umysł. Dlatego pozwolił Żydom robić użytek z wolnej woli, mimo iż doprowadziło to do ich buntu przeciw Niemu. Właśnie w tym znaczeniu ‛zatwardził ich serca’ (2 Kronik 36:14-21).
6, 7. (a) Do czego doprowadza porzucenie dróg Jehowy przez Żydów? (b) Jakie rozpaczliwe wołania zanoszą Żydzi i czego nie mają prawa oczekiwać?
6 Jakie są tego następstwa? Izajasz prorokuje: „Na krótką chwilę twój święty lud miał posiadłość. Nasi wrogowie podeptali twe sanktuarium. Na długo staliśmy się jak ci, nad którymi ty nie sprawowałeś władzy, jak ci, nad którymi nie wzywano twego imienia” (Izajasza 63:18, 19). Lud Jehowy stosunkowo krótko ma Jego sanktuarium. Za zgodą Jehowy zostaje ono zburzone, a naród idzie na wygnanie. Można wtedy odnieść wrażenie, że Bóg nigdy nie zawarł przymierza z potomkami Abrahama i że nie wzywano nad nimi Jego imienia. Jeńcy żydowscy w Babilonie rozpaczliwie wołają: „O, gdybyś to rozdarł niebiosa, żeby zstąpić, by z twego powodu zatrzęsły się góry — tak jak ogień zapala chrust i ogień sprawia, iż wrze woda — byś dał poznać swe imię swoim wrogom, aby z twego powodu zadrżały narody!” (Izajasza 64:1, 2). Jehowa rzeczywiście ma moc wybawiania. Z pewnością mógłby „zstąpić” i stoczyć bój za swych wybranych — ‛rozedrzeć’ systemy władz, przyrównane do niebios, i rozbić imperia, przypominające góry. Mógłby wsławić swe imię, z ognistym zapałem ujmując się za swym ludem.
7 W przeszłości Jehowa istotnie czegoś takiego dokonywał. Izajasz opowiada: „Gdy czyniłeś rzeczy napawające lękiem, których nie mogliśmy się spodziewać, zstąpiłeś. Z twego powodu zatrzęsły się góry” (Izajasza 64:3). Te potężne dzieła były świadectwem mocy i Boskości Jehowy. Ale niewierni Żydzi z czasów Izajasza nie mają prawa oczekiwać, że podejmie On dla nich takie działania.
Tylko Jehowa może wybawić
8. (a) Między innymi pod jakim względem Jehowa różni się od fałszywych bóstw różnych narodów? (b) Dlaczego Jehowa nie zamierza wybawić swego ludu, mimo że jest w stanie to uczynić? (c) Jak Paweł przytacza Księgę Izajasza 64:4 i co ma na myśli? (Patrz ramka, strona 366).
8 Fałszywe bóstwa nie dokonują potężnych czynów w celu wybawienia swych czcicieli. Izajasz pisze: „Od dawna nikt nie słyszał ani nie nadstawił ucha, ani żadne oko nie ujrzało Boga poza tobą, który by działał na rzecz oczekującego nań. Wyszedłeś naprzeciw temu, który się wielce raduje i czyni to, co prawe — tych, którzy pamiętają o tobie na twoich drogach” (Izajasza 64:4, 5a). Jedynie Jehowa „nagradza tych, którzy go pilnie szukają” (Hebrajczyków 11:6). Występuje w obronie każdego, kto czyni to, co prawe, i kto o Nim pamięta (Izajasza 30:18). Czy Żydzi tak postępowali? Bynajmniej. Izajasz pyta Jehowę: „Oto się oburzyłeś, gdyśmy w nich grzeszyli przez długi czas, mielibyśmy więc być wybawieni?” (Izajasza 64:5b). Ponieważ członkowie ludu Bożego od dawna trwają w grzechu, Jehowa nie ma podstaw, aby pohamować swe oburzenie i poczynić kroki w celu ich wybawienia.
9. Na co mogą liczyć skruszeni Żydzi i czego możemy się z tego nauczyć?
9 Żydzi nie cofną już tego, co się stało, ale jeśli okażą skruchę i powrócą do czystego wielbienia Boga, mogą mieć nadzieję na przebaczenie i przyszłe błogosławieństwa. Jehowa w stosownym czasie nagrodzi skruszonych, oswobadzając ich z niewoli babilońskiej. Muszą jednak być cierpliwi. Chociaż żałują swego postępowania, Jehowa nie zmieni ustalonego przez siebie porządku wydarzeń. Niemniej gdy zachowają czujność i będą gotowi wykonywać Jego wolę, na pewno zostaną w końcu wyzwoleni. Podobnie dzisiaj chrześcijanie cierpliwie czekają na Jehowę (2 Piotra 3:11, 12). Biorą sobie do serca następujące słowa Pawła: „Nie ustawajmy w czynieniu tego, co szlachetne, bo w stosownej porze będziemy żąć, jeśli się nie znużymy” (Galatów 6:9).
10. Co szczerze przyznaje Izajasz w modlitwie?
10 Prorocza modlitwa Izajasza nie jest tylko oficjalnym wyznaniem winy. Zawiera też szczere uznanie faktu, że jego naród nie zdoła sam siebie wybawić. Prorok oświadcza: „Stajemy się jak ktoś nieczysty, my wszyscy, a wszystkie nasze prawe uczynki są jak szata na czas miesiączkowania; i zwiędniemy jak liście, my wszyscy, a nasze przewinienia uniosą nas jak wiatr” (Izajasza 64:6). Należy przypuszczać, że do końca wygnania skruszeni Żydzi zrywają z odstępczymi praktykami. Zapewne wracają do Jehowy i postępują w sposób prawy. Ale wciąż są niedoskonali. Gdy chodzi o przebłaganie za grzechy, ich dobre uczynki — choć godne pochwały — nie są warte więcej niż pobrudzone szaty. Przebaczenie Jehowy otrzymuje się niezasłużenie — dzięki Jego miłosierdziu. Jest to dar, na który nie można zapracować (Rzymian 3:23, 24).
11. (a) W jakim stanie duchowym jest większość żydowskich wygnańców i co może być tego powodem? (b) Którzy wygnańcy byli wspaniałymi wzorami wiary?
11 Co widzi Izajasz, gdy spogląda w przyszłość? Mówi w modlitwie: „Nie ma nikogo, kto by wzywał twego imienia, nikogo, kto by się ocknął, żeby się ciebie uchwycić; bo zakryłeś przed nami swoje oblicze i sprawiasz, że topniejemy od mocy naszego przewinienia” (Izajasza 64:7). Naród jest w opłakanym stanie duchowym. Nie wzywa w modlitwach imienia Bożego. Wprawdzie nie popełnia już rażącego grzechu, jakim jest bałwochwalstwo, lecz najwyraźniej zaniedbuje wielbienie Jehowy i nie ma „nikogo, kto by się ocknął, żeby się (...) [Go] uchwycić”. Niewątpliwie lud nie utrzymuje zdrowej więzi ze Stwórcą. Niektórzy może czują się niegodni, aby się do Niego modlić. Inni przypuszczalnie nie poświęcają Mu w ogóle uwagi, bo pochłaniają ich codzienne sprawy. Oczywiście wśród wygnańców są tacy mężowie, jak Daniel, Chananiasz, Miszael, Azariasz i Ezechiel, będący pięknymi wzorami wiary (Hebrajczyków 11:33, 34). A pod koniec 70-letniej niewoli inni mężowie — Aggeusz, Zachariasz, Zerubbabel i arcykapłan Jozue — są gotowi wspaniale przewodzić we wzywaniu imienia Jehowy. Izajasz jednak przedstawia w swej proroczej modlitwie stan większości wygnańców.
„Posłuszeństwo jest lepsze niż ofiara”
12. Jak Izajasz wyraża gotowość skruszonych Żydów do zmiany postępowania?
12 Skruszeni Żydzi pragną się zmienić. Izajasz reprezentuje ich, modląc się do Jehowy: „Teraz, Jehowo, tyś naszym Ojcem. My jesteśmy gliną, a tyś naszym Garncarzem; i wszyscy jesteśmy dziełem twej ręki” (Izajasza 64:8). Słowa te po raz kolejny potwierdzają, że Jehowa dysponuje władzą jako Ojciec, czyli Życiodawca (Hioba 10:9). Żydzi żałujący za grzechy przypominają miękką glinę. Ci, którzy reagują na karcenie wymierzane przez Jehowę, dają się kształtować zgodnie z zasadami Bożymi. Będzie to jednak możliwe tylko wtedy, gdy uzyskają przebaczenie Jehowy — Garncarza. Dlatego Izajasz usilnie Go błaga, aby pamiętał, iż Żydzi są Jego ludem: „Nie oburzaj się, Jehowo, nad miarę i nie pamiętaj na zawsze naszego przewinienia. Zechciej teraz spojrzeć: my wszyscy jesteśmy twoim ludem” (Izajasza 64:9).
13. W jakim stanie znajduje się ziemia izraelska, gdy lud Boży przebywa na wygnaniu?
13 W czasie wygnania Żydzi muszą znosić nie tylko niewolę w pogańskim kraju. Spustoszenie Jerozolimy i świątyni przynosi ujmę im samym oraz ich Bogu. W swej modlitwie Izajasz wymienia pewne czynniki, które się na to składają: „Twoje święte miasta stały się pustkowiem. Syjon stał się istną pustynią, Jerozolima bezludnym pustkowiem. Nasz dom święty i piękny, w którym chwalili cię nasi praojcowie, wydano na pastwę ognia; i zniszczono wszystkie nasze cenne rzeczy” (Izajasza 64:10, 11).
14. (a) Jak Jehowa ostrzegł przed tym, do czego teraz doszło? (b) Co jest ważniejsze od świątyni i składanych tam ofiar, mimo że Jehowa znajdował w nich upodobanie?
14 Rzecz jasna, Jehowa doskonale zna sytuację panującą w ojczyźnie Żydów. Około 420 lat przed klęską Jerozolimy ostrzegł członków swego ludu, że jeśli przestaną przestrzegać Jego przykazań i zaczną służyć innym bogom, będą ‛zgładzeni z powierzchni ziemi’, a ich piękna świątynia „stanie się rumowiskiem” (1 Królów 9:6-9). To prawda, że znajdował upodobanie w ziemi, którą dał swemu ludowi, w imponującej świątyni zbudowanej ku Jego czci i w składanych Mu ofiarach. Ale rzeczy materialne, nawet ofiary, nie są tak ważne jak lojalność i posłuszeństwo. Prorok Samuel słusznie oznajmił królowi Saulowi: „Czy Jehowa ma takie samo upodobanie w całopaleniach i ofiarach, jak w posłuszeństwie wobec głosu Jehowy? Oto posłuszeństwo jest lepsze niż ofiara, zwracanie uwagi — niż tłuszcz baranów” (1 Samuela 15:22).
15. (a) O co Izajasz proroczo błaga Jehowę i jak On na to odpowiada? (b) Jakie wydarzenia doprowadziły do ostatecznego odrzucenia narodu izraelskiego przez Jehowę?
15 Czy jednak Bóg Izraela może patrzeć na udrękę swego skruszonego ludu i nie odczuwać litości? Takim pytaniem Izajasz kończy swą proroczą modlitwę. W imieniu żydowskich wygnańców błaga: „Czy wobec tego będziesz zachowywał powściągliwość, Jehowo? Czy będziesz milczał i dopuścisz, żebyśmy byli utrapieni nad miarę?” (Izajasza 64:12). W końcu Jehowa rzeczywiście przebacza swemu ludowi i w roku 537 p.n.e. przyprowadza go z powrotem do ojczyzny, by mógł tam wznowić czyste wielbienie (Joela 2:13). Niestety, po upływie kilkuset lat Jerozolima wraz ze świątynią ponownie zamienia się w gruzy, a naród sprzymierzony z Bogiem zostaje przez Niego ostatecznie odrzucony. Dlaczego? Ponieważ odszedł od Jego przykazań i odtrącił Mesjasza (Jana 1:11; 3:19, 20). Kiedy to uczynił, Jehowa zastąpił go nowym, duchowym narodem — „Izraelem Bożym” (Galatów 6:16; 1 Piotra 2:9).
Jehowa — ‛Ten, który wysłuchuje modlitwę’
16. Czego Biblia uczy o przebaczaniu Jehowy?
16 Z tego, co spotkało Izrael, możemy wyciągnąć ważne wnioski. Jak widzimy, Jehowa jest „dobry i gotów przebaczać” (Psalm 86:5). Ponieważ jesteśmy niedoskonali, nasze wybawienie zależy od Jego miłosierdzia i przebaczenia. Na błogosławieństwa te nie zdołamy sobie zapracować żadnymi uczynkami. Co więcej, Jehowa nie udziela przebaczenia automatycznie. Mogą na nie liczyć jedynie ci, którzy żałują za grzechy i się nawracają (Dzieje 3:19).
17, 18. (a) Skąd wiemy, że Jehowa szczerze interesuje się naszymi myślami i uczuciami? (b) Dlaczego Jehowa okazuje grzesznej ludzkości cierpliwość?
17 Uświadamiamy też sobie, że Jehowa żywo interesuje się naszymi myślami i uczuciami, którymi się z Nim dzielimy. Wszak jest ‛Tym, który wysłuchuje modlitwę’ (Psalm 65:2, 3). Apostoł Piotr zapewnia nas: „Oczy Jehowy są zwrócone ku ludziom prawym, a jego uszy ku ich błaganiu” (1 Piotra 3:12). Poza tym przekonujemy się, iż modlitwa wyrażająca skruchę musi zawierać pokorne wyznanie grzechów (Przysłów 28:13). Oczywiście nie możemy lekko traktować miłosierdzia Bożego. W Biblii ostrzeżono chrześcijan, aby „nie przyjmowali niezasłużonej życzliwości Bożej, a potem chybiali jej celu” (2 Koryntian 6:1).
18 I wreszcie dowiadujemy się, dlaczego Bóg okazuje grzesznikom cierpliwość. Apostoł Piotr wyjaśnił, że Jehowa jest cierpliwy, „ponieważ nie pragnie, żeby ktokolwiek został zgładzony, ale pragnie, żeby wszyscy doszli do skruchy” (2 Piotra 3:9). Jednakże ci, którzy notorycznie nadużywają Jego cierpliwości, w końcu zostaną ukarani. Jak czytamy w Biblii, Jehowa „odda każdemu stosownie do jego uczynków: życie wieczne tym, którzy przez wytrwałość w dobrym dziele szukają chwały i szacunku, i nieskażoności; natomiast dla tych, którzy są swarliwi i nieposłuszni prawdzie, a posłuszni nieprawości, będzie srogie zagniewanie i gniew” (Rzymian 2:6-8).
19. Jakie przymioty niezmiennie przejawia Jehowa?
19 W taki właśnie sposób Bóg postępował ze starożytnym Izraelem. Obecnie naszymi stosunkami z Jehową rządzą te same zasady, ponieważ On się nie zmienia. Chociaż nie powstrzymuje się od wymierzenia zasłużonej kary, zawsze będzie „Bogiem miłosiernym i łaskawym, nieskorym do gniewu oraz obfitującym w lojalną życzliwość i prawdę, zachowującym lojalną życzliwość dla tysięcy, (...) [przebaczającym] przewinienie i występek, i grzech” (Wyjścia 34:6, 7).
[Ramka i ilustracje na stronie 362]
Daniel wyraża w modlitwie skruchę
Prorok Daniel przeżył w Babilonie całą 70-letnią niewolę Żydów. Mniej więcej w 68 roku jej trwania uświadomił sobie na podstawie proroctwa Jeremiasza, że wygnanie Izraela dobiega kresu (Jeremiasza 25:11; 29:10; Daniela 9:1, 2). Dlatego w modlitwie do Jehowy wyraził skruchę w imieniu całego narodu żydowskiego. Oto, jak o tym opowiedział: „Zwróciłem swe oblicze ku Jehowie, prawdziwemu Bogu, aby go szukać z modlitwą i błaganiami, a także w poście i worze, i popiele. Zacząłem się też modlić do Jehowy, mego Boga, i czynić wyznanie” (Daniela 9:3, 4).
Daniel skierował te słowa do Boga około 200 lat po tym, jak Izajasz zapisał proroczą modlitwę, zawartą w 63 i 64 rozdziale jego księgi. Niewątpliwie w ciągu trudnych lat wygnania wołało do Jehowy wielu szczerych Żydów. W Biblii jednak wyróżniono modlitwę Daniela, która najwyraźniej odzwierciedlała uczucia ich wszystkich. Stanowi ona dowód, że prorocza modlitwa Izajasza rzeczywiście była odbiciem przeżyć wiernych Żydów przebywających w Babilonie.
Warto zwrócić uwagę na niektóre podobieństwa między modlitwą Daniela a modlitwą Izajasza.
Izajasza 64:10, 11 Daniela 9:16-18
[Ramka na stronie 366]
„Oko nie widziało”
Na Księgę Izajasza powołał się apostoł Paweł w liście do Koryntian: „Jak jest napisane: ‚Oko nie widziało i ucho nie słyszało ani się w sercu człowieka nie zrodziło, co Bóg przygotował dla tych, którzy go miłują’” (1 Koryntian 2:9).a Ani słowa Pawła, ani sformułowania użyte przez Izajasza nie dotyczą tego, co Jehowa przygotował dla swego ludu w dziedzictwie niebiańskim lub w przyszłym raju na ziemi. Paweł odnosi proroctwo Izajasza do błogosławieństw, którymi chrześcijanie z I wieku już się cieszyli, takimi jak zrozumienie głębokich spraw Bożych i oświecenie duchowe od Jehowy.
Tego rodzaju głębokie zagadnienia możemy zrozumieć tylko wtedy, gdy nadchodzi wyznaczony przez Jehowę czas na ich wyjawienie — i to pod warunkiem, że jesteśmy duchowo usposobieni i utrzymujemy z Nim bliską więź. Słowa Pawła odnoszą się do ludzi, którzy wcale lub prawie wcale nie zważają na sprawy duchowe. To ich ‛oko nie widzi’ — nie dostrzega prawd Bożych — a ‛ucho nie słyszy’, czyli nie rozumie takich kwestii. Do ich serc nie dociera wiedza o tym, co Bóg przygotował dla osób, które Go miłują. Natomiast ludziom oddanym Bogu, podobnym do Pawła, On wyjawia to wszystko za pośrednictwem swego ducha (1 Koryntian 2:1-16).
[Przypis]
a Pisma Hebrajskie nie zawierają dokładnie takiej wypowiedzi, jaką przytoczył Paweł. Zapewne połączył on myśli z Księgi Izajasza 52:15; 64:4 i 65:17.
[Ilustracja na stronie 367]
Lud Boży posiadał Jerozolimę wraz ze świątynią tylko przez „krótką chwilę”