Czy archeologia potwierdza wiarygodność Biblii?

OSOBY studiujące Biblię interesują się odkryciami archeologicznymi, gdyż często pomagają one lepiej poznać warunki życia, zwyczaje i języki z czasów biblijnych. Poza tym archeologia dostarcza cennych informacji dotyczących spełnienia się proroctw biblijnych, na przykład zapowiadających upadek starożytnego Babilonu, Niniwy czy Tyru (Jeremiasza 51:37; Ezechiela 26:4, 12; Sofoniasza 2:13-15). Oczywiście nauka ta ma swoje ograniczenia: znaleziska muszą zostać zinterpretowane przez człowieka, a ten może popełnić błąd lub coś zafałszować.

Wiara chrześcijanina nie opiera się na rozbitych wazach, rozsypujących się cegłach czy zmurszałych murach, lecz na harmonijnej prawdzie duchowej zawartej w Biblii (2 Koryntian 5:7; Hebrajczyków 11:1). Wewnętrzna spójność tej Księgi, szczerość pisarzy, spełnione proroctwa i inne jej cechy bez wątpienia stanowią przekonujący dowód, że „całe Pismo jest natchnione przez Boga” (2 Tymoteusza 3:16). Warto jednak rozważyć choćby kilka interesujących odkryć archeologicznych, które poświadczają prawdziwość doniesień biblijnych.

W roku 1970 podczas wykopalisk na terenie Jerozolimy odkryto osmalone ruiny. „Dla wprawnego oka sprawa była oczywista” — napisał Nahman Avigad, kierujący pracami. „Budynek został zniszczony przez ogień, a ściany i dach się zawaliły”. W jednym z pomieszczeń znaleziono kości (1) ręki z rozczapierzonymi palcami sięgającymi w kierunku schodka.

Na podłodze leżały rozsypane monety (2); najpóźniejsze pochodziły z czwartego roku żydowskiego powstania przeciw Rzymowi, czyli z 69 roku n.e. Zanim budynek się zawalił, zostały w nim porozrzucane różne przedmioty. Archeolog Avigad wspomniał: „Patrząc na to, przypomnieliśmy sobie relację Flawiusza, jak po wtargnięciu do miasta rzymscy żołnierze plądrowali domy”. Historycy datują zdobycie Jerozolimy przez Rzymian na 70 rok n.e.

Badania wykazały, że kości należały do dwudziestokilkuletniej kobiety. W czasopiśmie Biblical Archaeology Review wyjaśniono: „Podczas ataku Rzymian ta młoda kobieta, uwięziona przez pożar w kuchni Spalonego Domu, upadła na podłogę i próbowała się chwycić stopnia przy drzwiach, gdy dosięgła ją śmierć. Ogień rozprzestrzeniał się tak szybko (...), że nie zdołała uciec i została przysypana walącym się gruzem”.

Scena ta przywodzi na myśl proroctwo dotyczące Jerozolimy, które 40 lat wcześniej wypowiedział Jezus: „Twoi nieprzyjaciele (...) ciebie oraz twoje dzieci w tobie powalą na ziemię i nie pozostawią w tobie kamienia na kamieniu” (Łukasza 19:43, 44).

W trakcie różnych wykopalisk archeologicznych znaleziono też inskrypcje z imionami osób wspomnianych w Piśmie Świętym. Niektóre z tych odkryć obaliły zarzuty krytyków, że pisarze biblijni wymyślili pewne postacie lub wyolbrzymili ich pozycję.

Inskrypcje zawierające imiona biblijne

Swego czasu znamienici uczeni twierdzili, że asyryjski król Sargon II — którego imię występuje w biblijnej Księdze Izajasza 20:1 — nigdy nie istniał. Tymczasem w 1843 roku niedaleko Chorsabadu (teren Iraku), nad jednym z dopływów Tygrysu, odkryto pałac Sargona (3), zajmujący powierzchnię blisko 10 hektarów. Wydobyty po wiekach z otchłani zapomnienia Sargon II należy dziś do najlepiej znanych królów asyryjskich. W jednym ze swych roczników (4) chełpi się, że zdobył izraelskie miasto Samarię. Według chronologii biblijnej Samaria została zajęta przez Asyryjczyków w 740 roku p.n.e. Sargon odnotowuje też zdobycie Aszdodu, co również koresponduje z Księgą Izajasza 20:1.

Podczas wykopalisk w ruinach starożytnego Babilonu (teren Iraku) archeolodzy znaleźli niedaleko Bramy Isztar jakieś 300 tabliczek z pismem klinowym. Inskrypcje te nawiązują do panowania babilońskiego króla Nebukadneccara (Nabuchodonozora) i zawierają listy imion, wśród których wymieniono „Jaukina, króla kraju Jahud”. Chodzi tu o judzkiego króla Jehojachina (Jehoniasza), który został wzięty do niewoli w 617 roku p.n.e., w czasie pierwszego zdobycia Jerozolimy przez Nebukadneccara (2 Królów 24:11-15). Na tabliczkach wymieniono też pięciu synów Jehojachina (1 Kronik 3:17, 18).

W roku 2005 archeolodzy prowadzili badania w miejscu, w którym spodziewali się odkryć pozostałości pałacu króla Dawida. Natrafili tam na ruiny dużej budowli kamiennej, która ich zdaniem uległa zniszczeniu przeszło 2600 lat temu, gdy w czasach proroka Jeremiasza Babilończycy zdobyli Jerozolimę. Nie ustalono, czy faktycznie był to pałac Dawida. Jednakże archeolog Eilat Mazar zidentyfikowała ciekawy przedmiot: jednocentymetrowy gliniany odcisk pieczęci (5) z napisem: „Własność Jehuchala, syna Szelemijahu, syna Szowi”. Najwyraźniej odcisk ten wykonano pieczęcią należącą do Jehuchala (Juchala), żydowskiego urzędnika, który według relacji biblijnej był wrogi Jeremiaszowi (Jeremiasza 37:3; 38:1-6).

Wspomniana archeolog napisała, że Jehuchal jest już „drugim królewskim dworzaninem” — po Gemariaszu, synu Szafana — którego imię pojawia się na odciskach pieczęci znalezionych w Mieście Dawidowym. Biblia zalicza Jehuchala, syna Szelemiasza (Szelemijahu), do książąt Judy. Przed omawianym odkryciem to doniesienie biblijne było jedynym świadectwem istnienia tego człowieka.

Czy Izraelici potrafili czytać i pisać?

Z Biblii wynika, że starożytni Izraelici byli narodem piśmiennym (Liczb 5:23; Jozuego 24:26; Izajasza 10:19). Ale krytycy temu zaprzeczali, utrzymując, iż historia biblijna opiera się głównie na niemiarodajnych przekazach ustnych. W roku 2005 teoria ta została zachwiana, gdy archeolodzy prowadzący poszukiwania w Tel Zajit (między Jerozolimą a Morzem Śródziemnym) znaleźli wapienny kamień z wyrytym archaicznym alfabetem, prawdopodobnie najstarszym znanym alfabetem hebrajskim (6).

Odkrycie to, datowane na X wiek p.n.e., zdaniem uczonych wskazuje na „zorganizowane szkolenie pisarzy”, „wysoki poziom kultury” i „szybki rozwój izraelskiej administracji państwowej w Jerozolimie”. A zatem wbrew twierdzeniom krytyków najpóźniej w X wieku p.n.e. Izraelici byli piśmienni i mogli spisać swe dzieje.

Dalsze dowody z kronik asyryjskich

Asyria, niegdyś potężne imperium, jest bardzo często wspominana w Biblii i wiele odkryć archeologicznych potwierdza, że wzmianki te są ścisłe. Na przykład podczas prac w ruinach starożytnej Niniwy, stolicy Asyrii, odkryto płaskorzeźbę (7) z pałacu króla Sancheriba, która przedstawia asyryjskich wojowników prowadzących do niewoli żydowskich jeńców po zdobyciu Lachisz w roku 732 p.n.e. Do tego wydarzenia nawiązuje biblijna Księga 2 Królów 18:13-15.

Znalezione w Niniwie roczniki Sancheriba (8) opisują jego kampanię wojenną za panowania judzkiego króla Ezechiasza, którego wymieniają imiennie. Klinowe dokumenty innych monarchów wzmiankują o królach judzkich Achazie i Manassesie, a także izraelskich: Omrim, Jehu, Jehoaszu, Menachemie i Hoszei.

W inskrypcjach Sancherib chełpi się swymi podbojami, ale co ciekawe, nie wspomina o zdobyciu Jerozolimy. To frapujące przemilczenie potwierdza wiarygodność relacji biblijnej, według której król ten nigdy nie przystąpił do oblężenia Jerozolimy, gdyż za sprawą Boga stracił armię. Upokorzony, wrócił do Niniwy, gdzie został zabity przez własnych synów (Izajasza 37:33-38). O tym zamachu wspomniano też w dwóch asyryjskich inskrypcjach.

Ze względu na niegodziwość mieszkańców Niniwy prorocy Jehowy Nahum i Sofoniasz zapowiedzieli całkowitą zagładę tego miasta (Nahuma 1:1; 2:8 do 3:19; Sofoniasza 2:13-15). Ich proroctwa się spełniły w 632 roku p.n.e., gdy połączone wojska Nabopolasara, króla Babilonu, i Meda Kyaksaresa obległy i zdobyły Niniwę. Znalezienie oraz odkopanie ruin tego miasta po raz kolejny potwierdziło prawdziwość zapisów biblijnych.

W latach 1925-1931 prowadzono prace wykopaliskowe w ruinach starożytnego miasta Nuzi, leżącego na wschód od Tygrysu i na południowy wschód od Niniwy. Znaleziono tam między innymi 20 000 glinianych tabliczek zapisanych w języku babilońskim. Zawierają one wiele cennych informacji dotyczących uregulowań prawnych przypominających zwyczaje z czasów patriarchów wspomniane w Księdze Rodzaju. Z tekstów tych wynika na przykład, że bożki domowe (często były to małe gliniane figurki) uważano za coś w rodzaju tytułu własności, a ich posiadaczowi przysługiwało prawo do dziedzictwa. Wyjaśniałoby to, dlaczego Rachela, żona Jakuba, opuszczając dom swego ojca Labana, zabrała należące do niego bożki rodzinne, tak zwane terafim. Nic też dziwnego, że Laban starał się je odzyskać (Rodzaju 31:14-16, 19, 25-35).

Proroctwo Izajasza a Cylinder Cyrusa

Inne sprawozdanie biblijne zostało potwierdzone przez klinową inskrypcję znajdującą się na glinianym walcu. Dokument ten, znany jako Cylinder Cyrusa (9), znaleziono w ruinach starożytnego miasta Sippar nad Eufratem, około 30 kilometrów od Bagdadu. Opisuje zdobycie Babilonu przez Cyrusa Wielkiego, twórcę imperium perskiego. Niezwykłe jest to, że z 200-letnim wyprzedzeniem Jehowa za pośrednictwem swego proroka Izajasza wyjawił imię wodza wojsk medo-perskich i oświadczył: „‚On jest moim pasterzem i wszystko, w czym mam upodobanie, całkowicie wykona’ — to, co powiedziałem o Jerozolimie: ‚Zostanie odbudowana’” (Izajasza 13:1, 17-19; 44:26 do 45:3).

Co ciekawe, Cylinder Cyrusa informuje, że władca ten — w przeciwieństwie do innych starożytnych zdobywców — pozwolił wrócić w ojczyste strony jeńcom uprowadzonym przez poprzednie mocarstwo. Zarówno historia biblijna, jak i świecka potwierdza, iż Cyrus uwolnił Żydów, którzy następnie odbudowali Jerozolimę (2 Kronik 36:23; Ezdrasza 1:1-4).

Archeologia biblijna jest stosunkowo nową dziedziną nauki, ale w ostatnich czasach bardzo się rozwinęła i dostarczyła wielu cennych informacji. Jak się przekonaliśmy, sporo odkryć poświadcza autentyczność i dokładność Biblii, niekiedy w najdrobniejszych szczegółach.

DODATKOWE INFORMACJE

Czy Biblia może pomóc ci prowadzić szczęśliwe i sensowne życie? Dwugodzinna płyta DVD Biblia — Księga faktów i proroctw omawia między innymi ten ważny temat, a także zawiera interesujące wywiady. (Dostępna w 32 językach).

[Prawa własności do ilustracji, strona 15]

Monety: Generously Donated by Company for Reconstruction & Development of Jewish Quarter, Jerusalem Old City

[Prawa własności do ilustracji, strona 15]

Society for Exploration of Land of Israel and its Antiquities

[Prawa własności do ilustracji, strona 16]

3: Musée du Louvre, Paryż; 4: Zdjęcie wykonane dzięki uprzejmości British Museum; 5: Gabi Laron/​Institute of Archaeology/​Hebrew University © Eilat Mazar

[Prawa własności do ilustracji, strona 17]

6: AP Photo/​Keith Srakocic; 7, 8: Zdjęcia wykonane dzięki uprzejmości British Museum

[Prawa własności do ilustracji, strona 18]

Zdjęcie wykonane dzięki uprzejmości British Museum