EZECHIELA, KSIĘGA
Ta niezwykła księga jest nazwana od imienia proroka, który ją spisał. Kapłan Ezechiel, syn Buziego, przypuszczalnie ukończył swe dzieło w Babilonii ok. r. 591 p.n.e. Obejmuje ono w przybliżeniu 22 lata — od r. 613 do 591 (Eze 1:1-3; 29:17).
Cechą wyróżniającą Księgę Ezechiela są wizje, porównania i przypowieści, a zwłaszcza odgrywanie symbolicznych scen — np. gdy Bóg kazał Ezechielowi wyryć na cegle wizerunek Jerozolimy i odegrać oblężenie miasta jako znak dla Izraela (Eze 4:1-17). Innym symbolicznym czynem było połączenie dwóch lasek, wyobrażających oba domy Izraela (37:15-23), czy wybicie dziury w murze, przez którą prorok przeszedł wraz z tobołami, zapowiadając niewolę Jerozolimy (12:3-13). Jedną z wymownych przenośni użytych w tej księdze stanowi przypowieść o Oholi i Oholibie (rozdz. 23). Ważnym wyróżnikiem jest też skrupulatne datowanie przez Ezechiela poszczególnych proroctw — podaje on nie tylko rok niewoli króla Jehojachina, ale także miesiąc i dzień (1:1, 2; 29:1; 30:20; 31:1; 32:1; 40:1).
Autentyczność. Dowodem autentyczności tej księgi jest spełnienie się zawartych w niej proroctw (zob. np. AMMONICI; EDOM, EDOMICI; TYR). Na jej korzyść przemawia też archeologia. Znany uczony amerykański W. F. Albright pisał: „Dane archeologiczne ponad wszelką wątpliwość dowiodły więc całkowitej wiarogodności ksiąg Jeremiasza i Ezechiela, Ezdrasza i Nehemiasza; potwierdziły tradycyjny obraz wydarzeń oraz ich kolejność” (The Bible After Twenty Years of Archeology [1932-1952], 1954, s. 547).
O autentyczności Księgi Ezechiela świadczy też jej zgodność z innymi księgami biblijnymi. Chociaż pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich jej nie cytują ani się na nią wprost nie powołują, to często nawiązują do jej wypowiedzi i używają podobnych sformułowań. Ezechiel i Jezus mówią o uschnięciu wilgotnego drzewa (Eze 17:24; Łk 23:31), a także o sądzeniu ludzi wyobrażonych przez owce i kozy (Eze 34:17; Mt 25:32, 33). Wiele przykładów podobnych do użytych przez Ezechiela można znaleźć w Księdze Objawienia (por. Eze 1:28 z Obj 4:3; Eze 10:3, 4 z Obj 15:8; Eze 12:25 z Obj 10:6; Eze 37:10 z Obj 11:11).
Warto zauważyć, że wśród greckich papirusów biblijnych Chestera Beatty’ego znajduje się kodeks zawierający m.in. księgi Ezechiela, Daniela i Estery. Stanowią one część jednego kodeksu, przypuszczalnie składającego się pierwotnie z 118 kart. Sporządziło go dwóch kopistów, zapewne w pierwszej połowie III w. n.e., a tekst Księgi Ezechiela w zasadzie pokrywa się z tym, którym dysponujemy obecnie.
Ponieważ Ezechiel żył w tym samym okresie co Jeremiasz, ich proroctwa mają wiele wspólnego (por. Eze 18:2 z Jer 31:29; Eze 24:3 z Jer 1:13; Eze 34:2 z Jer 23:1). Podobieństwo w wyrażaniu myśli można też zaobserwować u innego współczesnego mu proroka — u Daniela. Kiedy związany powrozami Ezechiel prorokował o królestwie Judy, wyznaczono mu „dzień za rok” — każdemu dniowi proroczej sceny odpowiadał w rzeczywistości jeden rok (Eze 4:4-8). Daniel w proroctwie dotyczącym Królestwa opisał pień opasany obręczami i podał, ile czasu upłynie, zanim zostaną zdjęte (Dn 4:23). Inne jego proroctwo chronologiczne, związane z pojawieniem się Mesjasza Wodza, mówiło o 70 tygodniach, a jeden dzień także symbolizował jeden rok (Dn 9:24-27).
Układ księgi. Większość proroctw i wizji Ezechiela została uporządkowana chronologicznie i tematycznie. Z układu chronologicznego wyłamują się cztery wersety z Ezechiela 29:17-20 (por. Eze 29:1; 30:20), lecz ich treść harmonizuje właśnie z proroctwem przeciw Egiptowi. Proroctwa Ezechiela przekazywane do dziesiątego miesiąca dziewiątego roku pierwszego wygnania koncentrują się na upadku i spustoszeniu Jerozolimy i jedynie krótko wspominają o odrodzeniu. Dotyczy to rozdz. 1-24. Podczas oblężenia Jerozolimy prorok poświęcił uwagę głównie zwiastowaniu nieszczęść narodom pogańskim, które jak przewidywał Jehowa, będą się radować z jej klęski. Po otrzymaniu wiadomości o zdobyciu Jerozolimy prorok zaczyna rozgłaszać wspaniałą nowinę o odrodzeniu, stanowiącą dominujący temat pozostałej części jego księgi (33:20, 21).
Księga Ezechiela wyjawia, że na teren świątyni Jehowy została wprowadzona fałszywa religia babilońska, zwłaszcza jako kult boga Tammuza (Eze 8:13, 14). Odstępczy Żydzi nie tylko uprawiali odrażające praktyki religijne w świątyni Bożej, ale też napełnili przemocą ziemię judzką. Nic więc dziwnego, że w pewnej wizji Ezechiel słyszy, jak Jehowa wzywa wykonawców wyroku z niszczycielską bronią, aby stanęli obok ołtarza na wewnętrznym dziedzińcu świątyni. Następnie Bóg rozkazuje im przejść przez środek niewiernej Jerozolimy i uśmiercić każdego, kto nie został opatrzony znakiem wyróżniającym czcicieli Jehowy: „Starca, młodzieńca i dziewicę oraz małe dziecko i niewiasty macie pozabijać — aż do wytracenia. Ale do nikogo, na kim jest znak, nie podchodźcie, a zacznijcie od mego sanktuarium” (9:6). Jak donosi prorok, wykonawcy wyroków Jehowy rozpoczęli od zabicia 70 starców, którzy czcili bałwochwalcze wizerunki wyryte na ścianie komnaty dziedzińca wewnętrznego. Ten sam los spotkał wszystkie kobiety, które siedziały przy bramie i opłakiwały babilońskiego boga Tammuza, oraz odstępców oddających cześć słońcu obok portyku świątynnego (8:7 do 9:8). Wizja Ezechiela była tylko zapowiedzią tego, co miało spotkać Jerozolimę, gdy Jehowa — za pośrednictwem Nebukadneccara (Nebukadreccara) i jego wojsk, występujących w roli wykonawców wyroku Bożego — da jej wypić kielich wina Jego złości (Jer 25:9, 15-18).
Ezechielowe proroctwa o odrodzeniu na pewno podnosiły na duchu wygnańców żydowskich. W 25 roku swej niewoli (593 p.n.e.) Ezechiel miał fascynującą wizję nowej świątyni Jehowy, której plan pochodził od samego Boga, oraz przylegającego do niej miasta nazwanego Jehowa-Szamma, czyli „Jest tam Jehowa” (Eze 40:1 do 48:35). Skruszeni Żydzi, przebywający na wygnaniu w kraju pełnym pogańskiego bałwochwalstwa, mogli z niej czerpać nadzieję na wznowienie wielbienia prawdziwego Boga, Jehowy, w Jego świątyni.
Proroctwo Ezechiela uwypukla myśl przewodnią Biblii — wykazanie słuszności zwierzchnictwa Jehowy oraz uświęcenie Jego imienia poprzez mesjańskie Królestwo. Podkreśla, że choć Bóg dopuścił, by tron Dawida opustoszał na długi czas, to nie zapomniał o zawartym z nim przymierzu co do Królestwa. Zostanie ono dane temu, do którego należy tytuł prawny. W ten sposób Ezechiel, podobnie jak Daniel, ukazał Żydom nadzieję na nadejście Mesjasza (Eze 21:27; 37:22, 24, 25). Pod kierownictwem Jehowy prorok przeszło 60 razy oznajmia, iż ludzie „będą musieli poznać, że ja jestem Jehowa”. Wywyższa też pamiętne imię Boże, używając 217 razy wyrażenia „Wszechwładny Pan, Jehowa” (Eze 2:4, przyp. w NW).
[Ramka na stronie 629]
GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI EZECHIELA
Proroctwa dotyczące zagłady Jerozolimy przez Babilończyków oraz odrodzenia wiernego ostatka. Główny wątek brzmi: ‛ludzie będą musieli poznać, że ja jestem Jehowa’
Napisana w Babilonie — większa część w ciągu sześciu lat poprzedzających zburzenie Jerozolimy w 607 r. p.n.e., niektóre fragmenty dopiero ok. r. 591
Ezechiel, przebywający na wygnaniu w Babilonii, zostaje wyznaczony przez Jehowę na strażnika (1:1 do 3:27)
Otrzymuje zachwycającą wizję chwały Jehowy, ogląda m.in. cheruby mające cztery oblicza oraz koła, których obręcze były pełne oczu
Z rolą strażnika wiąże się wielka odpowiedzialność
Ostrzegawcze proroctwa przeciw niewiernej Judzie i Jerozolimie (4:1 do 24:27)
Ezechielowi polecono unaocznić nadchodzące oblężenie Jerozolimy: ma leżeć przed cegłą z wyrytym obrazem — 390 dni na lewym boku i 40 dni na prawym, poprzestając na skromnych racjach pożywienia i wody
Kraj razem z miejscami kultu bałwochwalczego zostanie spustoszony, niewierni mieszkańcy będą unicestwieni, a przeżyje tylko ostatek; ani złoto, ani srebro nie zdołają zapewnić ratunku
Ponieważ na terenie świątyni uprawiano bałwochwalstwo, Jehowa postanawia wylać swój gniew i nie okazać współczucia; oszczędzi jedynie tych, którzy otrzymają znak od sekretarza odzianego w lnianą szatę
Ezechiel ilustruje ucieczkę króla Sedekiasza i reszty ludu, wynosząc toboły przez dziurę przebitą w murze
Wyroki Jehowy na fałszywych proroków i prorokinie
Zagadka o orłach i winorośli ukazuje gorzkie następstwa szukania pomocy w Egipcie
Jehowa osądzi postępowanie poszczególnych osób, a nie — jak się błędnie mniema — jedynie grzechy ojców
Korona niegodziwego Sedekiasza zostanie usunięta, a królewska dynastia Dawida przerwana, dopóki nie przyjdzie ten, do którego należy tytuł prawny
Dwie nierządnice — Ohola i Oholiba — wyobrażają niewierną Samarię i Jerozolimę; dawni kochankowie surowo potraktują Jerozolimę
Oblężona Jerozolima przyrównana do rozgrzanego kotła, a jej mieszkańcy do znajdującego się w nim mięsa
Proroctwa przeciw okolicznym narodom, które jak przewiduje Jehowa, będą się radować z upadku Jerozolimy (25:1 do 32:32)
Ammon, Moab, Edom i Filistea zostaną spustoszone
Tyr będzie oblegany przez Nebukadneccara, a z czasem stanie się pustkowiem; jego zagładę przyrównano do zatonięcia pięknego statku wraz z ładunkiem; buta i zdradzieckie postępowanie doprowadzą do wygaśnięcia dynastii władców Tyru
Nebukadneccar złupi Egipt, otrzymując w ten sposób zapłatę za wykonanie wyroku Bożego na Tyrze; faraona i jego rzeszę przyrównano do cedru, który zostanie ścięty
Proroctwa o wyzwoleniu i odrodzeniu ludu Bożego (33:1 do 48:35)
Jehowa ponownie zgromadzi swój lud, swe owce, a na pasterza nad nimi powoła swego sługę Dawida
Edom będzie spustoszony, ale ziemia izraelska zakwitnie jak ogród Eden
Wygnańcy izraelscy w Babilonie przypominają suche, martwe kości, zostaną jednak przywróceni do życia
Połączenie dwóch lasek, wyobrażających Józefa i Judę, unaocznia ponowne zjednoczenie wygnańców pod rządami Dawida, sługi Bożego
Odrodzony lud Jehowy zostanie zaatakowany przez Goga, ale Bóg obiecuje chronić swych sług i zgładzić jego wojska
Ezechiel otrzymuje szczegółową wizję świątyni; wypływa z niej potok, który wpada do Morza Martwego i uzdrawia jego wody, dzięki czemu łowi się w nich ryby; drzewa porastające brzegi tego strumienia wydają jadalne owoce i liście służące do uzdrawiania
Opisanie przydziałów ziemi oraz miasta noszącego nazwę „Jest tam Jehowa”