SZARAŃCZA

Owad z nadrodziny szarańczaków, mający krótkie czułki. Może formować wielkie wędrowne stada. Z kilku hebrajskich słów tłumaczonych na „szarańcza” najczęściej pojawia się ʼarbéh i jak się uważa, oznacza ono dorosłą, uskrzydloną postać szarańczy wędrownej (Kpł 11:22, przyp. w NW). Hebrajskie słowo jélek odnosi się do postaci pełzającej, bezskrzydłej, czyli larwy (Ps 105:34, przyp. w NW; Jl 1:4). Z kolei hebrajski termin solʽám określa szarańczę jadalną (Kpł 11:22). Chmarę szarańczy nazywano po hebrajsku gowáj (Am 7:1). Po grecku owada tego określano słowem akrís (Mt 3:4; Obj 9:7).

Szarańcza może osiągnąć ok. 5 cm długości. Ma dwie pary skrzydeł, cztery nogi kroczne i dwie znacznie dłuższe nogi skoczne o masywnych udach. Potrafi skoczyć na odległość wielokrotnie przekraczającą długość jej ciała (zob. Hi 39:20). W stanie spoczynku szerokie, przezroczyste tylne skrzydła owada są złożone pod grubymi, skórzastymi skrzydłami przednimi. W Piśmie Świętym szarańcza oznacza niekiedy niezliczone mnóstwo (Sdz 6:5; 7:12; Jer 46:23; Nah 3:15, 17).

„Czysty” pokarm. Prawo Mojżeszowe zaliczało szarańczę do stworzeń ceremonialnie czystych, nadających się do jedzenia (Kpł 11:21, 22). Szarańczą i miodem żywił się Jan Chrzciciel (Mt 3:4). Owad ten przypomina w smaku krewetki lub kraby i jest bogatym źródłem białka; według pewnych badań przeprowadzonych w Jerozolimie ciało szarańczy pustynnej zawiera 75 procent protein. Obecnie szarańczę spożywa się gotowaną lub na surowo — po usunięciu głowy, nóg, skrzydeł oraz odwłoka.

Plagi szarańczy. W czasach biblijnych inwazja szarańczy była wielkim nieszczęściem, a niekiedy stanowiła karę od Jehowy, jak to było w wypadku ósmej plagi egipskiej (Wj 10:4-6, 12-19; Pwt 28:38; 1Kl 8:37; 2Kn 6:28; Ps 78:46; 105:34). Szarańcze niesione przez wiatr pojawiają się nagle, ale podobno słychać je już z odległości 10 km; wywoływany przez nie szum przyrównano w Piśmie Świętym do głosu rydwanów i ognia trawiącego ściernisko (Jl 1:4; 2:5, 25). Ich lot w znacznej mierze jest uzależniony od wiatru — w sprzyjających warunkach mogą przebyć wiele kilometrów. Roje szarańczy widywano nad powierzchnią morza nawet w odległości przeszło 1600 km od lądu. Jednakże niekorzystny wiatr może im przynieść zagładę, wrzucając je do wody (Wj 10:13, 19). Lecąca ogromna chmara (osiągająca wysokość półtora kilometra) niczym obłok przysłania światło słoneczne (Jl 2:10).

Szarańcze mają nienasycony apetyt i potrafią przeobrazić rajską krainę w pustkowie (Jl 2:3). Jedna szarańcza wędrowna zjada dziennie tyle pokarmu, ile sama waży, czyli proporcjonalnie 60 do 100 razy więcej niż człowiek. Szarańcze pożerają nie tylko roślinność, ale też len, wełnę, jedwab i skórę, a gdy wedrą się do domu, nie oszczędzają nawet politury na meblach. Obliczono, że wielka chmara szarańczy może jednego dnia zjeść tyle, ile półtora miliona ludzi.

Chmara szarańczy — mimo iż nie ma króla ani przywódcy — porusza się jak dobrze zorganizowana, zdyscyplinowana armia, co świadczy o instynktownej mądrości tych stworzeń (Prz 30:24, 27). Chociaż wiele z nich ginie, pozostałe się nie wycofują. Ich pochodu nie zatrzymują nawet ogniska, gdyż gaszą je ciała ginących osobników. Przeszkody nie stanowią też zalane wodą rowy, zostają bowiem zapełnione przez padłe sztuki (Jl 2:7-9). „Nie jest znany żaden naturalny wróg [szarańczy], który mógłby powstrzymać jej niszczycielskie wędrówki” — napisał pewien profesor zoologii (The New York Times Magazine, „The Locust War”, 22 maja 1960, s. 96).

Na temat bardziej współczesnych plag szarańczy w dziele Grzimek’s Animal Life Encyclopedia (1975, t. 2, ss. 109, 110) powiedziano: „Również obecnie szarańczaki dokonują spustoszeń w Afryce i w innych częściach świata. Co jakiś czas pojawiają się w ogromnych ilościach i rozpoczynają dalekie wędrówki, niszcząc plony. W latach 1873-1875 w Europie i 1874-1877 w USA ich naloty były szczególnie dotkliwe. (...) W roku 1955 chmara szarańczy wędrownej mająca 250 km długości i 20 km szerokości zaatakowała południowe Maroko. Kolejna plaga, której nie można było skutecznie zaradzić, nastąpiła w latach 1961-1962 (...) W ciągu pięciu dni na obszarze przeszło 5000 kilometrów kwadratowych szarańcze wyrządziły szkody oceniane na ponad miliard franków. (...) Przez te pięć dni zjadły 7000 t pomarańczy, czyli 60 000 kg na godzinę. To więcej niż roczne spożycie w całej Francji”.

Znaczenie przenośne. Zaobserwowano, że szarańcze żyją od czterech do sześciu miesięcy. Słusznie więc o symbolicznych szarańczach z Objawienia 9:5 powiedziano, że dręczyły ludzi przez pięć miesięcy — czyli tyle, ile przeciętnie żyją.

W proroctwie Nahuma 3:16, gdzie opisano wojowników asyryjskich, wspomniano o linieniu szarańczy. I rzeczywiście, larwy szarańczy, zanim osiągną postać dorosłą, pięciokrotnie linieją. W Nahuma 3:17 asyryjscy stróże i werbownicy zostali przyrównani do szarańczy, która w zimny dzień obozuje w kamiennych zagrodach, a gdy zaświeci słońce — ucieka. Być może jest to nawiązanie do tego, że w chłodzie owady te drętwieją i chowają się w szczelinach skalnych, skąd odlatują dopiero wtedy, gdy ogrzeją się w promieniach słonecznych. Podobno szarańcze nie są w stanie latać, dopóki ich ciało nie osiągnie temperatury ok. 21°C.

[Ilustracja na stronie 837]

Samica szarańczy składająca jaja; szarańcza zjada proporcjonalnie 60 do 100 razy więcej niż człowiek