„New World Translation” — fachowy i wierny

„PEŁEN fałszerstw!” Tak w XVI wieku przeciwnicy Marcina Lutra ocenili jego przekład Pisma Świętego. Sądzili, że zdołają mu udowodnić „1400 heretyckich błędów i kłamstw”. Dzisiaj uważa się Biblię Lutra za przekład o epokowym znaczeniu. W książce Translating the Bible (Tłumaczenie Biblii) uznano ją wręcz za „dzieło geniuszu”!

W XX wieku nazwano fałszerstwem inny przekład Biblii — New World Translation (Przekład Nowego Świata). Dlaczego? Zrywa on z tradycyjnym sposobem oddawania wielu wersetów i kładzie nacisk na używanie imienia Bożego — Jehowa. Jest zatem nieszablonowy. Ale czy przez to staje się fałszerstwem? W żadnym wypadku. Został opracowany z wielką starannością i dbałością o szczegóły, a jeśli miejscami zdaje się brzmieć trochę obco, jest to następstwem usilnych starań o wierne wyrażenie subtelności języków oryginalnych. Teolog C. Houtman tak wyjaśnia przyczyny nietypowości New World Translation: „Zrezygnowano w nim z wielu tradycyjnych sposobów tłumaczenia ważnych terminów występujących w tekście oryginalnym, najwidoczniej w celu osiągnięcia jak największej jasności”. Oto kilka przykładów.

Inny, ale nie błędny

Przede wszystkim starano się bliskoznaczne terminy biblijne wyrażać w tłumaczeniu na język angielski odmiennymi słowami, by osobom studiującym Biblię zasygnalizować istnienie różnych odcieni znaczeniowych. Na przykład syn·teʹlei·a oddano słowem „zakończenie”, a teʹlos — słowem „koniec”, chociaż w szeregu innych przekładów oba są tłumaczone na „koniec” (Mateusza 24:3, 13). Słowo koʹsmos oddano przez „świat”, ai·onʹ to „system rzeczy”, a oi·kou·meʹne — „zamieszkana ziemia”. I tym razem w wielu przekładach Biblii jeden tylko wyraz „świat” stanowi odpowiednik tych dwóch lub trzech słów greckich, choć w rzeczywistości zachodzą między nimi różnice (Mateusza 13:38, 39; 24:14).

Równie skrupulatnie New World Translation zaznacza różnicę między wyrazami gnoʹsis („poznanie”) i e·piʹgno·sis (tłumaczonym na „dokładne poznanie”), którą inne przekłady na ogół pomijają (Filipian 1:9; 3:8). Podobnie jest ze słowami taʹfos („grób”, konkretne miejsce pochówku), mneʹma („grobowiec”), mne·meiʹon („grobowiec pamięci”) i haiʹdes („hades”, biblijne określenie powszechnego grobu ludzkości) (Mateusza 27:60, 61; Jana 5:28; Dzieje Apostolskie 2:29, 31). Niektóre przekłady rozróżniają taʹfos i mne·meiʹon w Mateusza 23:29, ale nie czynią tego konsekwentnie w innych miejscach (zob. Mateusza 27:60, 61, BT, Bp).

Wiernie i precyzyjnie oddano formy gramatyczne czasowników. Na przykład według Biblii warszawskiej fragment 1 Jana 2:1 brzmi: „A jeśliby kto zgrzeszył, mamy orędownika u Ojca, Jezusa Chrystusa, który jest sprawiedliwy”. Nieco dalej, w 1 Jana 3:6, czytamy: „Każdy, kto w nim mieszka, nie grzeszy”. Jeśli żaden naśladowca Jezusa nie grzeszy, to jak rozumieć wypowiedź z 1 Jana 2:1?

New World Translation usuwa tę pozorną sprzeczność. List 1 Jana 2:1 oddano następująco: „Dzieciątka moje, piszę to do was, abyście nie zgrzeszyły. Gdyby jednak ktoś zgrzeszył, mamy u Ojca wspomożyciela — Jezusa Chrystusa, sprawiedliwego”. Apostoł Jan użył tu aorystu, czyli czasu przeszłego dokonanego, aby zaznaczyć, że chodzi o sporadyczny grzech, jaki wskutek niedoskonałości zdarza się każdemu z nas. Natomiast w 1 Jana 3:6 czytamy: „Kto z nim jest w jedności, nie uprawia grzechu; żaden z uprawiających grzech nie widział go ani nie poznał”. Tutaj Jan użył czasu teraźniejszego, nasuwającego myśl o ciągłym, notorycznym grzeszeniu, które pozbawia winowajcę prawa do nazywania się chrześcijaninem.

Potwierdzony przez autorytety

Pewne trochę obco brzmiące zwroty, rzekomo wymyślone przez Świadków Jehowy, znajdują potwierdzenie w innych przekładach Biblii i dziełach encyklopedycznych. Wypowiedź Jezusa do straconego z nim złoczyńcy, zapisana w Ewangelii według Łukasza 23:43, brzmi w New World Translation następująco: „Zaprawdę, powiadam ci dzisiaj, będziesz ze mną w raju”. W pierwotnym tekście greckim nie było żadnych znaków interpunkcyjnych, takich jak przecinki, ale tłumacze zazwyczaj je umieszczają, by ułatwić czytanie. Najczęściej jednak nadają temu wersetowi taką wymowę, jak gdyby Jezus i ów przestępca mieli jeszcze tego samego dnia znaleźć się w raju. W Biblii Tysiąclecia czytamy: „Zaprawdę powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju”. Nie wszyscy jednak tak rozumieją tę wypowiedź. Profesor Wilhelm Michaelis tak ją oddał: „Zaprawdę, już dzisiaj daję ci zapewnienie: (kiedyś) będziesz razem ze mną w raju”. Takie tłumaczenie jest o wiele logiczniejsze niż przedstawione w Biblii Tysiąclecia. Umierający złoczyńca nie mógł tego samego dnia pójść z Jezusem do raju. Syn Boży zmartwychwstał dopiero na trzeci dzień. Dopóki to nie nastąpiło, znajdował się w Hadesie, powszechnym grobie ludzkości (Dzieje Apostolskie 2:27, 31; 10:39, 40).

Ustanawiając uroczystość Wieczerzy Pańskiej, Jezus podał uczniom chleb i wypowiedział słowa zapisane w Mateusza 26:26, które według New World Translation brzmią: „To oznacza moje ciało”. W większości innych przekładów czytamy: „To jest ciało moje”. Wersetem tym niektórzy usiłują poprzeć doktrynę, jakoby w czasie Wieczerzy Pańskiej chleb dosłownie stawał się ciałem Chrystusa. Wyraz przetłumaczony w New World Translation na „oznacza” (es·tinʹ, forma czasownika ei·miʹ) pochodzi od greckiego słowa, które znaczy „być”, ale można je też rozumieć jako „oznaczać”. Dlatego Greek-English Lexicon of the New Testament (Grecko-angielski leksykon Nowego Testamentu) Thayera wyjaśnia, iż czasownik ten „często jest odpowiednikiem słów przedstawiać, znaczyć”. Słusznie więc użyto tu słowa „oznacza”. Kiedy Jezus ustanawiał Ostatnią Wieczerzę, wciąż jeszcze miał całe ciało, jakże więc mógłby się nim dosłownie stać chleb?a

Jana 1:1 przetłumaczono w New World Translation następująco: „I bogiem był Słowo”. Werset ten w większości przekładów brzmi: „I Bogiem było Słowo”; często przytacza się go na poparcie doktryny o Trójcy. Nic więc dziwnego, że jej zwolennikom nie podoba się takie oddanie tego tekstu w New World Translation. Ale Świadkowie Jehowy nie dopuścili się w Jana 1:1 żadnego fałszerstwa, żeby dowieść, iż Jezus nie jest Bogiem Wszechmocnym. Podobnie jak wielu innych tłumaczy, zakwestionowali pisanie tu słowa „bóg” dużą literą na długo przed opublikowaniem New World Translation, w którym starali się jak najwierniej trzymać tekstu oryginalnego. Pięciu niemieckich tłumaczy Biblii też użyło w tym wersecie wyrazu „bóg” w funkcji rzeczownika pospolitego.b Co najmniej 13 innych użyło wyrażenia „boskiego rodzaju” lub podobnych. Harmonizują one z innymi wypowiedziami biblijnymi, według których Jezus jest w niebie bogiem, to znaczy bytem boskim. Jednakże Jehowa i Jezus nie są tą samą istotą, tym samym Bogiem (Jana 14:28; 20:17).

Imię własne Boga

Z Łukasza 4:18 w New World Translation wynika, że Jezus odnosząc do siebie proroczą wypowiedź Izajasza oświadczył: „Spoczywa na mnie duch Jehowy” (Izajasza 61:1). Wielu sprzeciwia się użyciu tutaj imienia „Jehowa”. A przecież mowa tylko o jednym z przeszło 200 miejsc, w których według New World Translation występuje ono w Chrześcijańskich Pismach Greckich, tak zwanym Nowym Testamencie. To prawda, że żaden z zachowanych greckich manuskryptów „Nowego Testamentu” nie zawiera imienia własnego Boga. Jednakże w New World Translation umieszczono je nie pod wpływem jakiejś zachcianki, lecz z uzasadnionych powodów. Inni tłumacze postąpili podobnie. W samym tylko języku niemieckim istnieje co najmniej 11 przekładów zawierających w tekście „Nowego Testamentu” imię „Jehowa” (lub „Jahwe”, transliterowane z języka hebrajskiego), a czterech tłumaczy dodało je w nawiasach po wyrazie „Pan”.c W ponad 70 przekładach niemieckich można je znaleźć w przypisach lub komentarzach.

W Izraelu z górą tysiąc lat wymawiano imię Boże bez skrępowania (Rut 2:4, BT). Jest to najczęściej spotykane imię w całych Pismach Hebrajskich („Stary Testament”). Nie ma żadnego przekonywającego dowodu na to, iż w I wieku n.e., gdy chrześcijanie pochodzenia żydowskiego pod natchnieniem Bożym pisali księgi „Nowego Testamentu”, nie było ono powszechnie znane albo zapomniano jego prawidłową wymowę.

Czasopismo jezuickie Entschluss/Offen zamieściło w kwietniu 1985 roku następującą wypowiedź Wolfganga Feneberga: „[Jezus] nie ukrył przed nami imienia Ojca, JHWH, lecz nam je powierzył. W przeciwnym razie nie dałoby się wyjaśnić, dlaczego pierwsza prośba w Modlitwie Pańskiej ma brzmieć: ‛Święć się imię Twoje!’” Dalej Feneberg zaznacza, iż „w manuskryptach przedchrześcijańskich przeznaczonych dla Żydów mówiących po grecku nie zastępowano imienia Bożego słowem kýrios [Pan], lecz pisano je w postaci tetragramu [JHWH] literami hebrajskimi lub starohebrajskimi. (...) Ojcowie Kościoła wspominali w swoich dziełach o tym imieniu, ale nie przykładali do niego zbytniej wagi. Tłumacząc je słowem kýrios (Pan), byli bardziej zainteresowani przypisaniem związanego z nim majestatu Jezusowi Chrystusowi”. W tekście głównym New World Translation przywrócono owo imię wszędzie tam, gdzie uzasadniały to naukowe powody (zob. Appendix 1D w wydaniu z przypisami).

Niektórzy krytykują formę „Jehowa”, którą w New World Translation przyjęto jako brzmienie imienia Bożego. W manuskryptach hebrajskich występuje ono w postaci czterech spółgłosek: JHWH. Obecnie wiele osób twierdzi, że należy je wymawiać „Jahwe”, a nie „Jehowa”. Ich zdaniem posługiwanie się tą ostatnią formą jest błędem. Tymczasem bibliści wcale nie są zgodni co do tego, czy forma „Jahwe” istotnie odpowiada oryginalnej wymowie. Chociaż Bóg zadbał o to, by Jego imię w postaci tetragramu JHWH przetrwało na kartach Biblii w ponad 6000 miejsc, nie zachował jego wymowy w takim brzmieniu, jakie Mojżesz usłyszał na górze Synaj (Wyjścia 20:2). Nie jest to więc dziś sprawa najważniejsza.

Imię „Jehowa” jest w Europie od wieków powszechnie znane i występuje w licznych przekładach Biblii, łącznie z dokonywanymi przez Żydów. Widnieje na wielu budowlach, monetach i innych przedmiotach, można je też znaleźć w dziełach literackich i w licznych pieśniach kościelnych. Zamiast więc próbować podawać oryginalną wymowę hebrajską imienia Bożego, poszczególne wersje językowe New World Translation zawierają je w formie ogólnie znanej. Dokładnie taką samą metodę przyjęto w większości przekładów Pisma Świętego w stosunku do wszystkich innych imion.

Dlaczego tak surowa krytyka?

Biblię Lutra krytykowano dlatego, że opracował ją człowiek demaskujący wady ówczesnej religii, opartej na tradycji. Dzięki jego przekładowi prosty lud mógł dostrzec prawdziwość większości głoszonych przez niego poglądów. Podobnie New World Translation spotyka się z krytyką, gdyż wydali go Świadkowie Jehowy, którzy otwarcie mówią, że wiele doktryn chrześcijaństwa nie pochodzi z Biblii. Przekład ten — podobnie jak każde inne tłumaczenie Pisma Świętego — potwierdza to ponad wszelką wątpliwość.

New World Translation jest naprawdę dziełem fachowym. W roku 1989 profesor Benjamin Kedar z Izraela oświadczył: „W swoich badaniach lingwistycznych nad Biblią hebrajską i jej przekładami często powołuję się na angielskie wydanie znane jako New World Translation. Przy tej okazji raz po raz potwierdza się moje odczucie, że dzieło to jest rezultatem szczerych starań o opracowanie tekstu w sposób jak najwierniejszy. O gruntownej znajomości języka oryginału świadczy fakt, iż przetłumaczono wyrazy na drugi język w sposób zrozumiały, bez niepotrzebnego odchodzenia od specyficznego szyku zdań hebrajskich. (...) Z uwagi na fakt, iż wszystkie zwroty dopuszczają pewną swobodę w interpretowaniu oraz tłumaczeniu, każde przyjęte rozwiązanie językowe można poddać dyskusji. Jednakże w New World Translation nigdy nie zauważyłem, by tendencyjnie próbowano włączyć do tekstu coś, czego on nie zawiera”.

Na całym świecie miliony czytelników Pisma Świętego korzystają z New World Translation, gdyż ten współczesny przekład dokładnie oddaje wyrażenia biblijne. Całość jest dostępna w 9 językach, a same Chrześcijańskie Pisma Greckie — jeszcze w dwóch; obecnie trwają prace nad przygotowaniem dalszych 20 wersji językowych. Dokonanie wiernego przekładu wymaga szeregu lat żmudnej pracy, ale spodziewamy się, że New World Translation w końcu ukaże się we wszystkich tych językach, dzięki czemu jeszcze więcej ludzi posiądzie lepsze zrozumienie „słowa życia” (Filipian 2:16). Pomógł już milionom osób, toteż naprawdę zasługuje na polecenie.

[Przypisy]

[Napis na stronie 28]

New World Translation jest tłumaczony na 20 innych języków

[Ramka na stronie 29]

PRZEKŁAD SAM SIEBIE ZALECA

Pewna Niemka będąca Świadkiem Jehowy w toku rozmowy ze starszą panią odczytała wypowiedź z Księgi Habakuka 1:12: „Czyż nie jesteś odwieczny, Jehowo? Boże mój, Święty mój, Ty nie umierasz”. Rozmówczyni zaprotestowała, ponieważ w jej przekładzie słowa te brzmią: „Nie daj nam umrzeć”. Głosicielka wyjaśniła, iż New World Translation trzyma się ściśle tekstu oryginalnego, zawartego w manuskryptach. Ponieważ owa pani znała język hebrajski, przyniosła swoją hebrajską Biblię i ze zdumieniem stwierdziła, że New World Translation istotnie podaje dokładne tłumaczenie. Dawno temu soferim (żydowscy przepisywacze) zmienili ten werset, gdyż uważali, że jego oryginalne brzmienie uwłacza Bogu. Tłumacze Biblii na język niemiecki, poza nielicznymi wyjątkami, nie korygują tej poprawki. Natomiast w New World Translation przywrócono wersję pierwotną.

[Ilustracja na stronie 26]

Jak dotąd, cały New World Translation jest dostępny w językach: angielskim, duńskim, francuskim, hiszpańskim, holenderskim, japońskim, niemieckim, portugalskim i włoskim