ZŁO, NIEGODZIWOŚĆ

To, co jest niezgodne z zasadami moralności, co przynosi ból, smutek i nieszczęście. Hebrajski wyraz raʽ jest bardzo pojemny i żeby dobrze oddać jego znaczenie, w zależności od kontekstu tłumaczy się go na „zło”, „posępny”, „brzydki”, „zły”, „złowieszczy”, „złośliwy”, „skąpy” lub „zawistny” (Rdz 2:9; 40:7; 41:3; Wj 33:4; Pwt 6:22; 28:35; Prz 23:6; 28:22). Greckie słowo kakòs („podły; zły; zgubny”) bywa tłumaczone na „zło”, „szkodliwy”, „wyrządzający krzywdę”, „niewłaściwy” (Rz 7:19; 12:17; Kol 3:5; Tyt 1:12; Heb 5:14). Hebrajski czasownik kalál znaczy „złorzeczyć” (zob. ZŁORZECZENIE, PRZEKLINANIE).

Hebrajskie słowo raʽ oznacza przeciwieństwo dobra, o czym świadczy werset, w którym pojawia się ono w Biblii po raz pierwszy (Rdz 2:9). Bóg zabronił Adamowi jedzenia owoców z drzewa poznania dobra i zła (raʽ) i ostrzegł go przed skutkami nieposłuszeństwa. Jasno stąd wynika, że to Bóg ustala mierniki dobra i zła, a człowiek nie ma prawa samowolnie o tym decydować. To nie Jehowa ponosi winę, iż Adam złamał Jego wyraźne prawo, „Bóg bowiem nie może być doświadczany przez coś złego [forma słowa kakòs] ani sam nikogo nie doświadcza. Ale każdy jest doświadczany, gdy go pociąga i nęci jego własne pragnienie” (Jak 1:13, 14; Rdz 2:16, 17; 3:17-19).

W jakim sensie Bóg sprowadza zło. Jehowa miał wszelkie podstawy ku temu, by ukarać Adama za nieposłuszeństwo. Właśnie dlatego w Biblii powiedziano, że ‛stwarza niedolę [raʽ]’ (Iz 45:7; por. Wk). Śmierć, będąca karą za grzech, okazała się dla ludzkości niedolą, nieszczęściem, złem. A zatem hebrajskie raʽ nie zawsze jest synonimem nieetycznego postępowania. Jehowa sprowadził też na ludzi inne zło, np. potop za czasów Noego czy dziesięć plag egipskich. Jednakże w obu wypadkach nie dopuścił się żadnego występku, lecz wymierzył złoczyńcom sprawiedliwą karę. Jeśli ludzie okazywali szczerą skruchę, Jehowa nieraz miłosiernie odstępował od wykonania słusznego wyroku i sprowadzenia na nich nieszczęścia (Jon 3:10). W swej niezasłużonej życzliwości udzielał niegodziwym ostrzeżenia, dając im możliwość zmiany postępowania i ocalenia życia (Eze 33:11).

Wystrzeganie się tego, co złe. Ponieważ to Jehowa ustala, co jest dobre, a co złe, ludzie powinni dokładnie poznać Jego mierniki, by umieć wybrać właściwy sposób postępowania (Heb 5:14). Do złych, szkodliwych rzeczy, których należy unikać, zalicza się umiłowanie pieniędzy (1Tm 6:10). Niemądrze jest zamartwiać się o sprawy materialne, gdyż jak powiedział Jezus, „każdy dzień ma dosyć własnego zła [kakía]”, czyli związanych z nim zmartwień lub zgryzot (Mt 6:34). Przyoblekając nową osobowość, chrześcijanie muszą odrzucić m.in. „szkodliwe pragnienie [„złą pożądliwość”, Bw]” (Kol 3:5). Podobnie jak Jezus nie dał się skusić Diabłu do zła, tak chrześcijanie powinni natychmiast odpierać wszelkie pokusy i odrzucać złe myśli, żeby nie wpaść w sidło grzechu (Mt 4:1-11; Flp 4:8; Jak 1:13-15). Chociaż wskutek ludzkiej niedoskonałości stale zmagają się z upadłym ciałem i tak jak Paweł wbrew swym chęciom dopuszczają się niekiedy czegoś złego, to nie wolno im poddać się skłonnościom ciała, lecz muszą nieustannie je zwalczać (Rz 7:21; 8:8). Zgubne skutki lekceważenia prawych wymagań Bożych dobrze ilustruje Jezusowa przypowieść o złym niewolniku, który zaniedbywał swe obowiązki, a nawet bił współniewolników. Czekała go za to bardzo surowa kara (Mt 24:48-51).

Cierpienie zła przez chrześcijan. Słowo Boże nie upoważnia chrześcijan do odpłacania drugim za doznane krzywdy. Biblia radzi: „Nikomu nie oddawajcie złem za złe”. „Nie mścijcie się sami (...) ‚Pomsta jest moja; ja odpłacę, mówi Jehowa’”. „Nie dawaj się zwyciężyć złu, lecz zło dobrem zwyciężaj” (Rz 12:17, 19, 21). Ponadto chrześcijanie, okazując względne podporządkowanie władzom zwierzchnim, nigdy nie powinni dopuszczać się tego, co złe w świetle prawa obowiązującego w ich kraju. Na jego straży stoją świeccy władcy, którzy w jakiejś mierze kierują się sumieniem otrzymanym od Boga i są upoważnieni do wymierzania kary złoczyńcom (Rz 13:3, 4). Za wszelkie nadużycia swych uprawnień zostaną pociągnięci do odpowiedzialności przez Najwyższego Sędziego. Jeżeli chrześcijanin cierpi zło z powodu prawości, ma zaszczyt przysparzać chwały świętemu imieniu Bożemu (1Pt 4:16).

Niegodziwość. W Biblii pojawia się też wyraz „niegodziwość”, który dotyczy tego, co niezgodne z Bożymi zasadami moralnymi, nikczemne, złe, bezwartościowe. „Niegodziwość” i pochodne słowa są tłumaczeniem hebrajskich wyrazów pochodzących od czasownika raszáʽ (Rdz 18:23; 2Sm 22:22; 2Kn 20:35; Hi 34:8; Ps 37:10; Iz 26:10) oraz greckiego rzeczownika ponería (Mt 22:18; Mk 7:22; Łk 11:39; Dz 3:26; Rz 1:29; 1Ko 5:8; Ef 6:12). Również słowo poneròs (spokrewnione z ponería) często oznacza to, co niegodziwe (Łk 6:45), ale może się też odnosić do czegoś pozbawionego wartości materialnej, jak w przykładzie Jezusa Chrystusa o drzewie wydającym „owoc bezwartościowy” (Mt 7:17, 18). Może także oznaczać coś przykrego i dlatego w Objawieniu 16:2 przetłumaczono je na „bolesny” (Bp, BT) lub „złośliwy” (NŚ).

Dlaczego Bóg dopuszcza zło?

Szatan Diabeł, który podburzył przeciw Bogu pierwszą parę ludzką, Adama i Ewę, nie uznaje prawych mierników Bożych i dlatego słusznie nazwano go „niegodziwcem” (Mt 6:13; 13:19, 38; 1Jn 2:13, 14; 5:19). Zainicjował bunt, sugerując, że Bóg nie sprawuje władzy nad swymi stworzeniami w sposób dla nich korzystny i sprawiedliwy, i tym samym zakwestionował prawość Jehowy i prawowitość Jego zwierzchnictwa. Nieposłuszeństwo Adama i Ewy zrodziło jeszcze jedno pytanie: Czy inne stworzenia rozumne okażą się wierne i lojalne wobec Boga, jeśli nie będą mieć z tego materialnych korzyści? Taki właśnie zarzut wysunął Szatan w odniesieniu do wiernego Hioba. Zuchwale rzekł do Boga: „Skórę za skórę — i wszystko, co człowiek ma, da za swą duszę. Dla odmiany wyciągnij, proszę, swą rękę i dotknij jego kości i jego ciała, i zobacz, czy nie będzie cię przeklinał prosto w twarz” (Hi 2:4, 5; zob. ZWIERZCHNICTWO).

Rozstrzygnięcie tych kwestii spornych wymagało czasu. Dzięki zachowaniu niegodziwców przy życiu Jehowa pozwolił, by wielu ludzi, służąc Mu wiernie pomimo różnych prób i trudności, zadało kłam twierdzeniom Szatana. Dopuszczenie przez Jehowę zła dało też niejednemu szansę na porzucenie błędnej drogi i dobrowolne podporządkowanie się Jego prawom (Iz 55:7; Eze 33:11). A zatem powstrzymując się przejściowo od zgładzenia niegodziwców, Jehowa umożliwił prawym ocalenie życia, gdyż dał im czas na udowodnienie swego oddania i miłości do Stwórcy (Rz 9:17-26).

Poza tym Jehowa Bóg tak kieruje biegiem wydarzeń, że nawet niegodziwi bezwiednie wykonują Jego wolę. Choć Mu się sprzeciwiają, On potrafi w razie potrzeby ich powstrzymać, by umożliwić swym sługom dochowanie Mu wierności. Potrafi też wykorzystać poczynania takich ludzi, by wykazać swoją prawość (Ps 76:10; Rz 3:3-5, 23-26; 8:35-39). Właśnie taką myśl wyrażono w Przysłów 16:4: „Jehowa uczynił wszystko z myślą o swoim celu — nawet niegodziwca na dzień zły”.

Sens tego wersetu można zilustrować przykładem faraona, którego Jehowa poprzez Mojżesza i Aarona wezwał do uwolnienia Izraelitów z niewoli. Bóg nie uczynił go niegodziwym, lecz po prostu pozwolił mu żyć i tak pokierował wydarzeniami, że władca ten sam udowodnił, iż jest złym człowiekiem, zasługującym na śmierć. W Wyjścia 9:16 Jehowa wyjaśnił, co przez to osiągnął: „Właśnie w tym celu zostawiłem cię przy życiu, by ci pokazać swoją moc i by moje imię oznajmiano po całej ziemi”.

Zesłanie dziesięciu plag na Egipt oraz zagłada faraona i jego wojsk w Morzu Czerwonym były niezwykłym przejawem mocy Jehowy (Wj 7:14 do 12:30; Ps 78:43-51; 136:15). Sąsiednie narody przez wiele lat wspominały te wydarzenia, dzięki czemu imię Boże oznajmiano po całej ziemi (Joz 2:10, 11; 1Sm 4:8). Jehowa w imponujący sposób dowiódł swej potęgi, co przysporzyło Mu chwały i przyniosło wyzwolenie Jego ludowi. Gdyby od razu zgładził faraona, nie byłoby to możliwe.

Biblia zapewnia, że Bóg przestanie dopuszczać zło, gdy tylko zostanie osiągnięty cel, dla którego teraz je toleruje. Stwórca zgładzi wszystkich swych przeciwników, a wtedy zło zniknie raz na zawsze (2Pt 3:9-13; Obj 18:20-24; 19:11 do 20:3, 7-10).