GNIAZDO
Miejsce, które ptak lub inne zwierzę przygotowuje w celu wychowania w nim potomstwa; poza tym w Biblii słowem tym określa się kryjówkę albo wygodne, przytulne miejsce zamieszkania (Prz 27:8; Iz 10:14; 16:2).
Gniazda ptaków ogromnie różnią się od siebie pod względem usytuowania, wielkości i konstrukcji, ale każde z nich najlepiej odpowiada celowi, dla którego zostało zbudowane. Gniazda można spotkać na ziemi i w piasku (również o wężach mówi się, że mają ‛gniazda’ na ziemi lub wśród skał; Iz 34:15), w kępach traw i krzakach, na skałach i drzewach, w dziuplach, urwistych brzegach, górach i szczelinach domów, a nawet zawieszone w trzcinach nad wodą. Budulcem są m.in. gałązki, liście, wodorosty, wełna, bawełna, siano, słoma, mech, sierść (np. końska), pióra, puch roślin czy kawałki tkaniny. Ogólnie rzecz biorąc, gniazda służą za schronienie przed drapieżnikami, wiatrem, gorącem i zimnem.
Kiedy Jehowa chciał uzmysłowić Hiobowi swą mądrość widoczną w dziele stwórczym, zwrócił mu uwagę na orła, który „zakłada wysoko swe gniazdo, na skale przebywa i spędza noc na zębiastej skale oraz w niedostępnym miejscu” (Hi 39:27, 28). Mojżesz zilustrował Bożą troskę o Izraelitów przykładem orła ‛pobudzającego swe gniazdo’; najwyraźniej miał na myśli sposób, w jaki orzeł zachęca pisklę do wyfrunięcia z gniazda, nieraz nawet je stamtąd wypychając, by nauczyło się latać. Podobnie Jehowa wyprowadził Izraelitów z Egiptu. Troskliwie się nimi opiekował, gdy jako młody naród wędrowali przez pustkowie i gdy osiedlali się w Ziemi Obiecanej — przypominał wtedy orła, który obserwuje swe młode i śpieszy im z pomocą, kiedy uczą się latać (Pwt 32:11; zob. ORZEŁ).
Również gołąb skalny buduje gniazda wysoko w górach. Gnieździ się np. w licznych jaskiniach i szczelinach stromych skał niedaleko Morza Martwego. Być może właśnie do tych zacisznych siedlisk nawiązywał Jeremiasz, gdy ogłaszał wyrok na żyjących w tych rejonach Moabitów: „Opuśćcie miasta i przebywajcie na urwistej skale, mieszkańcy Moabu, i stańcie się podobni do gołębia, który wije swe gniazdo w okolicy wlotu do jamy” (Jer 48:28; por. wypowiedź Balaama w Lb 24:21).
Inne ptaki budowały gniazda w bujnych koronach potężnych cedrów Libanu, które przez cały rok zapewniały im bezpieczne schronienie. Psalmista wspomniał o tym, opisując, jak cudownie Bóg troszczy się o swe stworzenia (Ps 104:16, 17).
Prawo Mojżeszowe nie pozwalało, by Izraelita wybierający z gniazda jaja lub pisklęta zabijał przy tym matkę. Tym samym chroniło przed okrutnym zniszczeniem całą ptasią rodzinę. Matkę należało wypuścić, żeby mogła jeszcze mieć młode (Pwt 22:6, 7).
„Ptaki nieba mają miejsca na odpoczynek”. W wielu przekładach słowem „gniazdo” oddano grecki wyraz kataskénosis, który w rzeczywistości oznacza „miejsce na odpoczynek” lub „grzędę”, gdzie ptaki siadają na noc, a nie gniazdo służące do składania jaj i wychowywania piskląt. Gdy pewien uczony w piśmie powiedział do Jezusa: „Nauczycielu, pójdę za tobą, dokądkolwiek byś poszedł”, ten mu odrzekł: „Lisy mają jamy i ptaki nieba mają miejsca na odpoczynek, lecz Syn Człowieczy nie ma gdzie złożyć głowy” (Mt 8:19, 20; Łk 9:57, 58). W ten sposób wskazał, że kto chce być jego naśladowcą, musi porzucić myśl o prowadzeniu wygodnego życia i całkowicie zaufać Jehowie. Tę samą zasadę zawiera modlitwa wzorcowa, której Jezus nauczył swych uczniów: „Daj nam dzisiaj naszego chleba na ten dzień”, oraz wypowiedź: „Możecie więc być pewni, że żaden z was, który się nie pożegna z całym swym mieniem, nie może być moim uczniem” (Mt 6:11; Łk 14:33).
Znaczenie przenośne. W orędziu zwiastującym wyroki Boże na Edom wysoko założone gniazdo orła wyobraża literalne terytorium Edomitów, umiejscowione w wysokich górach, a także ich wyniosłość i zuchwalstwo (Jer 49:15-18; Abd 1-4; por. Bożą wypowiedź przeciw Babilonowi w Hab 1:6; 2:6-11).
Prorokując przeciwko Jerozolimie, Jeremiasz nawiązał do wysokich cedrów Libanu i ich cennego drewna, z którego wznosili swe domy głównie królowie i ludzie bogaci. Drewno cedrowe stanowiło główny budulec pałacu judzkiego władcy i innych jerozolimskich budowli królewskich. Dlatego Jeremiasz powiedział o ludności Jerozolimy, że ‛mieszka na Libanie, gnieżdżąc się w cedrach’. Miała jednak zostać pozbawiona swej wysokiej pozycji (Jer 22:6, 23).
‛Pomieszczenie’. W Rodzaju 6:14 hebrajskie słowo kinním („gniazda”) jest tłumaczone na „przegrody” (BT, BWP), „komory” (Bw) lub „pomieszczenia” (NŚ). Najwyraźniej były to stosunkowo niewielkie pomieszczenia w arce Noego, które — podobnie jak gniazda ptakom — w tym trudnym okresie służyły za schronienie ludziom i zwierzętom.