GALILEA

(„region; okręg” [od rdzenia: „toczyć; odtoczyć”]).

Pierwsza biblijna wzmianka o Galilei utożsamia ją z okolicą w górzystym regionie Naftalego, gdzie znajdowało się miasto schronienia Kedesz (Joz 20:7). W czasach Izajasza, jeśli nie wcześniej, Galilea obejmowała też terytorium Zebulona. Na jej terenie prawdopodobnie mieszkało sporo nie-Izraelitów i stąd określenie „Galilea narodów” (Iz 9:1). Jak sądzi część uczonych, 20 miast w Galilei, które król Salomon podarował Chiramowi, królowi Tyru, było zamieszkanych przez pogan (1Kl 9:10-13; zob. KABUL 2). Za panowania izraelskiego króla Pekacha (VIII w. p.n.e.) Galileę podbił król Asyrii Tiglat-Pileser III (2Kl 15:29).

Granice (MAPA, t. 2, s. 738). Granice Galilei zmieniały się z upływem czasu. Gdy miała największy obszar, zajmowała teren długości ok. 100 km i szerokości ok. 50 km; obejmowała wtedy pierwotne terytoria plemion Aszera, Issachara, Naftalego i Zebulona. Jednak w okresie ziemskiej służby Jezusa Chrystusa, gdy władcą Galilei był Herod Antypas (Łk 3:1), region ten miał tylko ok. 40 km ze wsch. na zach. i ok. 60 km z pn. na pd.

Południowa granica Galilei biegła od stóp góry Karmel przez równinę Jizreel (Ezdrelon) do Scytopolis (Bet-Szean) i potem do Jordanu; dalej na pd. leżała Samaria. Według żydowskiego historyka Józefa Flawiusza wsch. granicę Galilei stanowił Jordan, a także Morze Galilejskie i jezioro Chule (obecnie w znacznej części wyschnięte), choć być może była to granica umowna. Od pn. Galilea graniczyła z terytorium należącym do Tyru, które sięgało na pd. do dawnego miasta Kedesz (Kadasa) (Wojna żydowska, III, III, 1 [35-40]; II, XVIII, 1 [459]; IV, II, 3 [104, 105]). Na zach. leżały „ziemia Ptolemais” (Akko) i góra Karmel.

Ten podległy Rzymowi region w pn. Palestynie, po zach. stronie Jordanu, dodatkowo dzielił się na Galileę Górną i Dolną. Granica między nimi biegła od Tyberiady na zach. brzegu Morza Galilejskiego do pewnej miejscowości w pobliżu Ptolemaidy (Wojna żydowska, III, III, 1 [35]).

Warunki naturalne. W I w. n.e. przed wojną z Rzymem Galilea była krainą zamożną i gęsto zaludnioną. Wokół Jeziora Galilejskiego kwitło rybołówstwo. Ludzie zajmowali się też tkactwem, kamieniarstwem, budową łodzi i garncarstwem. Według Flawiusza na terenie Galilei były 204 miasta i wioski, a najmniejsza liczyła ponad 15 000 mieszkańców. Jeśli nie jest to przesada, jak wielu uważa, znaczyłoby to, że w Galilei mieszkało ok. 3 milionów ludzi (Autobiografia, 45 [235]; Wojna żydowska, III, III, 2 [43]).

Galilea była dobrze nawodniona i miała żyzne gleby. Wydaje się więc, że głównym zajęciem ludności było rolnictwo. Obecnie uprawia się tu różne warzywa, jak również pszenicę, jęczmień, ryż i proso, a także indygowce, figi, oliwki, trzcinę cukrową oraz pomarańcze, gruszki i morele. W czasach starożytnych było tam sporo lasów. Do dziś na tych terenach rosną cedry, cyprysy, dęby, jodły, oleandry, orzechy włoskie, palmy, sosny i sykomory.

Zarówno klimat, jak i warunki naturalne Galilei charakteryzują się dużą różnorodnością. W górach jest chłodno, nad jeziorem dość ciepło, a w dolinie Jordanu — gorąco. Teren Dolnej Galilei opada nad Jeziorem Galilejskim do poziomu ok. 210 m p.p.m., a jego najwyższym punktem jest góra Tabor, która ma wysokość 562 m n.p.m. (ILUSTRACJA, t. 1, s. 334). Natomiast góry i wzgórza Górnej Galilei leżą na wysokości od 460 do 1208 m n.p.m.

Ludność Galilei. Żydzi z Galilei różnili się od tych z Judei. Według starożytnych rabinów Galilejczycy bardziej dbali o reputację, natomiast Judejczycy większą wagę przykładali do pieniędzy. Z kolei Galilejczycy nie trzymali się tak ściśle tradycji. Talmud wręcz potępia ich za jej lekceważenie (Megilla 75a). Warto tu zauważyć, że to faryzeusze i uczeni w piśmie z Jerozolimy, a nie z Galilei, zarzucili uczniom Jezusa, iż nie postępują zgodnie z tradycją dotyczącą obmywania rąk (Mk 7:1, 5).

Ponieważ świątynia i Sanhedryn znajdowały się w Jerozolimie, z pewnością było tam więcej nauczycieli Prawa, stąd żydowskie powiedzenie: „Idź na północ [do Galilei] po bogactwo, ale na południe [do Judei] po mądrość”. Nie oznacza to, że Galilejczycy tkwili w mrokach niewiedzy. W miastach i wioskach Galilei też byli nauczyciele Prawa, istniały również synagogi. Te ostatnie stanowiły ośrodki kształcenia (Łk 5:17). Jednak naczelni kapłani i faryzeusze z Jerozolimy patrzyli z góry na zwykłych Galilejczyków i uważali ich za niedouczonych w kwestii Prawa. Na przykład gdy Nikodem stanął w obronie Jezusa, faryzeusze powiedzieli mu: „Czyżbyś i ty był z Galilei? Zbadaj i zobacz, że żaden prorok nie ma być wzbudzony z Galilei” (Jn 7:45-52). W ten sposób zignorowali spełnienie się proroctwa Izajasza dotyczącego działalności Chrystusa (Iz 9:1, 2; Mt 4:13-17).

Galilejczycy mieli charakterystyczny akcent, co niektórzy przypisują wpływom cudzoziemców. Nic dziwnego, że różnili się mową (Mt 26:73), skoro od Judei oddzielała ich Samaria. Również obecnie w wielu częściach świata ludzi z różnych regionów można rozpoznać po lokalnym akcencie. Nawet pomiędzy plemionami izraelskimi już setki lat wcześniej istniały różnice w wymowie. Dobitnym tego przykładem jest okoliczność, iż w czasach Jeftego Efraimici nie potrafili poprawnie wypowiedzieć hasła „Szibbolet” (Sdz 12:5, 6).

Służba Jezusa w Galilei. Na terenie Galilei rozegrało się wiele ważnych wydarzeń podczas ziemskiej służby Jezusa. W związku z nią wymieniono takie galilejskie miasta, jak Betsaida, Chorazyn, Kafarnaum, Kana, Nain i Nazaret oraz rejony Magadanu (Mt 11:20-23; 15:39; Łk 4:16; 7:11; Jn 2:11; zob. BETSAIDA). Większą część swego ziemskiego życia Jezus spędził w galilejskim mieście Nazaret (Mt 2:21-23; Łk 2:51, 52). Na uczcie weselnej w Kanie dokonał swego pierwszego cudu, zamieniając wodę w wyborne wino (Jn 2:1-11). Gdy Jan Chrzciciel został pojmany, Jezus wrócił z Judei do Galilei i zaczął głosić: „Okazujcie skruchę, bo przybliżyło się królestwo niebios” (Mt 4:12-17). Podróżując po Galilei, nauczał w różnych synagogach. Pewnego razu przyszedł do swego rodzinnego Nazaretu i w dniu sabatu przeczytał odnoszący się do niego fragment 61 rozdz. Izajasza. Początkowo słuchacze obecni w synagodze byli pozytywnie nastawieni, ale gdy Jezus przyrównał ich do Izraelitów z czasów Eliasza i Elizeusza, wpadli w gniew i nawet chcieli go zabić (Łk 4:14-30).

Następnie Jezus poszedł do Kafarnaum, „miasta galilejskiego”, które stało się jego domem. Najwyraźniej w pobliżu tego miasta powołał Andrzeja, Piotra, Jakuba i Jana na rybaków ludzi (Łk 4:31; Mt 4:13-22). W towarzystwie tych czterech uczniów rozpoczął kampanię ewangelizacyjną na terenie Galilei. Nauczał i dokonywał potężnych dzieł, a w Kafarnaum wezwał Mateusza, by został jego naśladowcą (Mt 4:23-25; 9:1-9). Później na górze w pobliżu Kafarnaum wybrał 12 apostołów. Wszyscy z nich, prawdopodobnie oprócz Judasza Iskariota, byli Galilejczykami. Również w pobliżu Kafarnaum Jezus wygłosił Kazanie na Górze (Łk 6:12-49; 7:1). W galilejskim mieście Nain wskrzesił jedynego syna pewnej wdowy (Łk 7:11-17). Podczas późniejszej podróży ewangelizacyjnej Jezus ponownie odwiedził Nazaret, ale ludzie znowu go nie przyjęli (Mt 13:54-58). W okresie Paschy 32 r. n.e., najwyraźniej w czasie ostatniej intensywnej kampanii Jezusa na terenie Galilei, wielu uczniów zgorszyło się w Kafarnaum wypowiedzią o ‛jedzeniu jego ciała i piciu jego krwi’ i przestało za nim chodzić (Jn 6:22-71).

Chociaż Ewangelie synoptyczne opisują głównie służbę Jezusa w Galilei, Syn Boży nie zaniedbywał Judei, jak niektórzy niesłusznie uważają. Warto zauważyć, że Galilejczycy początkowo zwrócili uwagę na Jezusa, widząc, czego dokonał w Jerozolimie (Jn 4:45). Być może dlatego poświęcono więcej miejsca działalności Jezusa w Galilei, że jej mieszkańcy reagowali bardziej pozytywnie niż Judejczycy. Potwierdza to okoliczność, iż pierwszymi uczniami, którzy otrzymali ducha świętego, było ok. 120 Galilejczyków (Dz 1:15; 2:1-7). Władza i wpływy żydowskich przywódców religijnych zapewne nie były tak silne wśród Galilejczyków jak w Judei (por. Łk 11:52; Jn 7:47-52; 12:42, 43). Niektórzy sugerują, że tłum żądający śmierci Jezusa był złożony głównie z Judejczyków (Mt 27:20-23), natomiast wśród tych, którzy wcześniej witali Jezusa jako króla, przeważali Galilejczycy (Mt 21:6-11). Obecność w okresie Paschy wielu Galilejczyków i innych ludzi spoza Judei może po części tłumaczyć strach przywódców ludu w Jerozolimie przed aresztowaniem Jezusa w biały dzień, „by nie doszło do rozruchów” (Mt 26:3-5).