BETANIA

1. Wioska „w odległości około trzech kilometrów” od Jerozolimy; pisarz Ewangelii posłużył się w oryginale rzymską miarą długości „piętnaście stadiów”, czyli ok. 2,8 km (Jn 11:18, przyp. w NW; por. BT, Bw). Betania leżała na wsch. stoku Góry Oliwnej przy starożytnej drodze prowadzącej z Jerycha i znad Jordanu do Jerozolimy (Mk 10:46; 11:1; Łk 19:29). Dziś w tym miejscu, 2,5 km na wsch. pd. wsch. od Wzgórza Świątynnego, znajduje się niewielka wioska Al-ʽAzarija, której arabska nazwa znaczy „miejsce Łazarza” (ILUSTRACJA, t. 2, s. 950).

Tak jak Kafarnaum było domem Jezusa w Galilei (Mk 2:1), tak Betanię można nazwać jego siedzibą w Judei. Była to „pewna wioska”, którą odwiedził podczas swej późniejszej działalności w Judei (mniej więcej od października do grudnia 32 n.e.) i w której znajdował się dom jego serdecznych przyjaciół: Marty, Marii i Łazarza (Łk 10:38). Tam też dokonał cudu wskrzeszenia Łazarza (Jn 11:1, 38-44).

Sześć dni przed swą ostatnią Paschą (gdy zaczynał się cotygodniowy sabat, 8 Nisan 33 n.e.) Jezus przybył do Betanii (Jn 12:1). Po sabacie (czyli na początku 9 Nisan) spożywał w domu Szymona trędowatego wieczerzę, na której byli też Marta, Maria i Łazarz. To wtedy Maria namaściła go kosztownym olejkiem, co wywołało obłudny sprzeciw Judasza, skarconego następnie przez Jezusa (Mt 26:6-13; Mk 14:3-9; Jn 12:2-8). Do Jerozolimy dotarła już wiadomość, że Jezus znajduje się w pobliżu, więc po sabacie wielu Żydów przyszło zobaczyć jego oraz wskrzeszonego Łazarza (Jn 12:9). Nazajutrz (wciąż jeszcze 9 Nisan) Jezus tryumfalnie wjechał do Jerozolimy, najwyraźniej drogą prowadzącą z Betanii przez Górę Oliwną (Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Łk 19:29-38). Dnia 10 Nisan w drodze z Betanii do Jerozolimy Jezus przeklął nieowocujące drzewo figowe, które zupełnie uschło do następnego dnia (11 Nisan), gdy wraz z uczniami znowu tamtędy przechodził (Mk 11:12-14, 19, 20).

Podczas czterech ostatnich dni swego ziemskiego życia Jezus w ciągu dnia przebywał w Jerozolimie, ale na noc razem z uczniami opuszczał to wielkie miasto i udawał się do skromnej wioski, jaką była Betania, na wsch. stoku Góry Oliwnej, gdzie zapewne zatrzymywał się w domu Marty, Marii i Łazarza (Mt 21:17; Mk 11:11; Łk 21:37).

Czterdzieści dni po zmartwychwstaniu, gdy nadeszła pora rozstania z uczniami, Jezus zaprowadził ich nie do świątyni, którą Bóg już odrzucił, ale „aż do Betanii” na Górze Oliwnej, skąd następnie został uniesiony w górę (Łk 24:50-53; Dz 1:9-12).

Na ogół uważa się, że w miejscu, gdzie za czasów Jezusa znajdowała się Betania, wcześniej leżało miasto Anania, należące do plemienia Beniamina (Neh 11:32).

2. Jeden raz wspomniano w Biblii o Betanii za Jordanem (Jn 1:28); właśnie tam chrzcił Jan i tam też zapewne przedstawił swym uczniom Jezusa jako „Baranka Bożego” (Jn 1:35, 36). W III w. Orygenes zastąpił w tej relacji Betanię nazwą Betabara, która zachowała się w Biblii gdańskiej, jednak najbardziej wiarogodne rękopisy mówią o Betanii. Położenie tej Betanii po wsch. stronie Jordanu jest nieznane. Zwolennicy tradycyjnej lokalizacji miejsca chrztu Jezusa uważają, że było to naprzeciwko Jerycha. Wydaje się jednak, że wersety z Jana 1:29, 35, 43 oraz 2:1 wskazują, iż miejsce to było oddalone nie więcej niż dzień drogi od Kany Galilejskiej, z kolei fragmenty z Jana 10:40 i 11:3, 6, 17 mogą sugerować odległość ok. dwóch dni drogi od Betanii, w której mieszkał Łazarz. Być może więc było to gdzieś niedaleko na pd. od Morza Galilejskiego, choć trudno to jednoznacznie ustalić.