DROGA, GOŚCINIEC
Hebrajskie słowa mesilláh („gościniec”) i dérech („droga”) oraz greckie hodòs („droga”) odnoszą się do publicznej drogi, traktu lub ścieżki zazwyczaj między miastami lub osadami.
Od starożytnych czasów na terenie Palestyny istniały drogi, gościńce i ważne szlaki handlowe łączące miasta i królestwa (Lb 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Joz 2:22; Sdz 21:19; 1Sm 6:9, 12; 13:17, 18; zob. KRÓLEWSKA, DROGA). Uważa się, że najważniejsza droga prowadziła z Egiptu do filistyńskich miast Gaza i Aszkelon, a potem nieco skręcała na pn. wsch. w kierunku Megiddo. Dalej biegła do Chacoru, na pn. od Jeziora Galilejskiego, a następnie do Damaszku. Ten szlak przez Filisteę był najkrótszą drogą z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Ale Jehowa życzliwie poprowadził Izraelitów inną drogą, by oszczędzić im walki z Filistynami (Wj 13:17).
W Ziemi Obiecanej utrzymanie dróg w dobrym stanie było ważne dla Izraelitów z jeszcze jednego powodu — w kraju był tylko jeden ośrodek wielbienia Boga. Prawo wymagało, by każdy Izraelita uczestniczył w trzech dorocznych świętach, dlatego wielu mężczyzn co roku musiało pokonywać duże odległości (Pwt 16:16). Poza tym dziesięciny, daniny i dary ofiarne — zarówno dobrowolne, jak i obowiązkowe — należało składać w miejscu wybranym przez Jehowę (Pwt 12:4-7). Po wybudowaniu świątyni Salomona tym miejscem była Jerozolima. Gdy więc Izraelici podróżowali do Jerozolimy i z powrotem, ojcowie mieli wiele dogodnych okazji, by uczyć swych synów Prawa Bożego (Pwt 6:6, 7).
Trzeba też było dbać o drogi prowadzące do sześciu miast schronienia. Musiały one być dobrze oznakowane i wolne od przeszkód, które mogłyby utrudnić ucieczkę nieumyślnemu zabójcy (Pwt 19:3). Według żydowskiej tradycji na każdym skrzyżowaniu znajdował się znak wskazujący kierunek do miasta schronienia (Talmud Babiloński, Makkot 10b).
Chociaż Biblia nie opisuje dokładnie starożytnych dróg, zawiera wzmianki dotyczące ich budowy i utrzymania. Czasami niwelowano różne nierówności, a nawet wzgórza, niektóre drogi trzeba było usypywać, nierzadko też oczyszczano je z kamieni (Iz 40:3, 4; 57:14; 62:10). Historyk Józef Flawiusz donosi, że drogi wiodące do Jerozolimy król Salomon wybrukował czarnym kamieniem (Dawne dzieje Izraela, VIII, VII, 4).
Niewiele jednak wiadomo o starożytnych drogach w czasach poprzedzających cesarstwo rzymskie. Rzymianie byli wybitnymi budowniczymi dróg, które umożliwiały im szybkie przemieszczanie wojsk na terenie ogromnego imperium. Wybudowane przez nich drogi były wybrukowane płaskimi kamieniami, a ich podłoże zazwyczaj składało się z trzech warstw: gruzu (na spodzie), płaskich bloków osadzonych w zaprawie (w środku) oraz betonu i pokruszonych kamieni (na wierzchu). Powierzchnia drogi była wyprofilowana: środek był położony wyżej, a boki niżej; przy drodze znajdowały się kamienie milowe, krawężniki i rowy odprowadzające wodę. W pewnych odstępach przy drodze wykopywano też studnie. Drogi rzymskie wytyczano wzdłuż linii prostych i zwykle prowadzono je przez wzgórza, nie okrążając ich. Słynna rzymska Droga Apijska miała jakieś 5,5 m szerokości i była wybrukowana dużymi blokami lawy. Gdy apostoł Paweł udawał się do Rzymu jako więzień, podróżował tą drogą, której fragmenty są używane do dziś (Dz 28:15, 16; zob. APPIUSZA, RYNEK).
Słowa z Izajasza 19:23 o tym, że powstanie „gościniec z Egiptu do Asyrii”, wskazywały na pokojowe stosunki, jakie pewnego dnia miały zapanować między tymi krajami. Wyzwalając swój lud, Jehowa niejako zbudował dla niego gościńce wiodące z krajów niewoli do ojczyzny (Iz 11:16; 35:8-10; 49:11-13; Jer 31:21).
Przebyta odległość. Słowo „droga” często określa w Biblii przebytą odległość (Rdz 31:23; Wj 3:18; Lb 10:33; 33:8). Dystans, jaki można było pokonać w ciągu dnia, zależał od środka transportu oraz warunków atmosferycznych i ukształtowania terenu. Przeciętnie w ciągu dnia można było na lądzie przebyć ok. 30 km lub więcej. Ale „odległość drogi sabatowej” wynosiła znacznie mniej (Mt 24:20). Z Dziejów 1:12 wynika, że Góra Oliwna leżała w „odległości drogi sabatowej” od Jerozolimy. Józef Flawiusz raz podaje, że Góra Oliwna znajdowała w odległości pięciu stadiów (925 m) od miasta, a innym razem, że było to sześć stadiów (1110 m), co prawdopodobnie wynika z przyjęcia innego punktu wyjścia. Na podstawie Jozuego 3:4 źródła rabiniczne ustalały, że „odległość drogi sabatowej” wynosi 2000 łokci (890 m).
Znaczenie przenośne. Określenie „droga” może też oznaczać sposób postępowania albo ustaloną metodę działania i osiągania czegoś. W Piśmie Świętym często odnosi się do zachowania cieszącego się uznaniem Jehowy Boga lub też przez Niego potępianego (Sdz 2:22; 2Kl 21:22; Ps 27:11; 32:8; 86:11; Iz 30:21; Jer 7:23; 10:23; 21:8). Odkąd na ziemi pojawił się Jezus Chrystus, wyłącznie osoby uznające jego rolę mogą liczyć na dobre stosunki z Bogiem i na to, że będzie On wysłuchiwał ich modlitw. Dlatego Syn Boży oznajmił: „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej, jak tylko przeze mnie” (Jn 14:6; Heb 10:19-22). O uczniach Jezusa Chrystusa mówiono, że należą do „Drogi”, tzn. że ich życie skupiało się na okazywaniu wiary w niego i naśladowaniu go (Dz 9:2; 19:9, 23; 22:4; 24:22).