„Okup” to w zasadzie cena, która coś pokrywa (np. rekompensata za szkody lub zapłata podyktowana wymogami sprawiedliwości), a „wykupienie” oznacza uwolnienie po zapłaceniu okupu. Najważniejszym okupem jest przelana krew Jezusa Chrystusa, dzięki której potomstwo Adama może zostać uwolnione od grzechu i śmierci.

Różne hebrajskie i greckie określenia tłumaczone na „okup” i „wykupić” albo „odkupić” kierują uwagę na podobną sprawę — na cenę (lub cenną rzecz), którą się płaci, by dokonać wykupienia. Wszystkie kryją więc w sobie myśl o wymianie, równowartości, odpowiedniku lub zastąpieniu. Dotyczą przekazania czegoś w zamian za coś innego, aby uczynić zadość sprawiedliwości i wyrównać rachunki (zob. POJEDNANIE).

Cena stanowiąca pokrycie. Hebrajski rzeczownik kòfer pochodzi od czasownika kafár, którego podstawowym znaczeniem jest „pokryć; zakryć” — np. o Noem powiedziano, że ‛pokrył’ arkę smołą (Rdz 6:14, BWP). Niemniej słowo kafár prawie zawsze jest używane w odniesieniu do zadośćuczynienia sprawiedliwości przez dokonanie przebłagania za grzechy, czyli ich „zakrycie” (Ps 65:3; 78:38; 79:8, 9). Rzeczownik kòfer oznacza coś, co się w tym celu daje, a więc okup. Pokrycie musi odpowiadać temu, co jest zakrywane — albo swym kształtem (np. literalna „pokrywa [kappòret]” Arki Przymierza; Wj 25:17-22), albo wartością (np. zapłata za wyrządzone szkody).

Aby spełnić wymogi sprawiedliwości i uregulować swe stosunki z narodem izraelskim, Jehowa przewidział w przymierzu Prawa różne ofiary, którymi dokonywano przebłagania za grzechy, czyli ich „zakrycia”. Chodziło o grzechy kapłanów i lewitów (Wj 29:33-37; Kpł 16:6, 11), poszczególnych jednostek oraz całego narodu (Kpł 1:4; 4:20, 26, 31, 35). Owe dary ofiarne służyły też oczyszczeniu ołtarza i przybytku, co było konieczne w związku z grzechami obozujących wokół ludzi (Kpł 16:16-20). Tak więc życie ofiarowanego zwierzęcia niejako zastępowało życie grzesznika, a krew ofiary dokonywała przebłagania na ołtarzu Boga — w takiej mierze, w jakiej było to możliwe (Kpł 17:11; por. Heb 9:13, 14; 10:1-4). „Dzień Przebłagania [jom hakkippurím]” słusznie można by też było nazwać „dniem okupów” (Kpł 23:26-28). Od składania tych ofiar zależało, czy ów naród i jego sposób wielbienia będą się cieszyć uznaniem i aprobatą sprawiedliwego Boga.

Dobrym unaocznieniem tego, jak dzięki pewnej zamianie wyrównywano powstałą szkodę, jest prawo dotyczące bodącego byka. Jeśli takie zwierzę było puszczane wolno i w końcu kogoś zabiło, jego właściciel miał zapłacić za życie ofiary własnym życiem. Ponieważ jednak nie zabił jej rozmyślnie ani osobiście, sędziowie słusznie mogli orzec, że zamiast kary śmierci należy nałożyć na niego „okup [kòfer]”. Uznawano, że ustalona i zapłacona cena wykupu zastępowała życie winowajcy i stanowiła rekompensatę za utracone życie (Wj 21:28-32; por. Pwt 19:21). Jednakże nie wolno było wziąć żadnego okupu za rozmyślnego zabójcę — tylko jego własne życie mogło dokonać zadośćuczynienia za śmierć ofiary (Lb 35:31-33). Ponadto w czasie spisu ludności każdy mężczyzna w wieku od 20 lat wzwyż — biedny czy bogaty — musiał dać Jehowie jako okup (kòfer) za swą duszę pół sykla (1,10 dolara) (Wj 30:11-16).

Ponieważ wszelka niesprawiedliwość budzi oburzenie zarówno Boga, jak i ludzi, więc okup mógł też mieć na celu uśmierzenie gniewu (por. Jer 18:23; zob. też Rdz 32:20, gdzie kafár przetłumaczono na ‛udobruchać’). Ale mąż rozgniewany na człowieka, który popełnił cudzołóstwo z jego żoną, nie przyjmuje żadnego okupu (kòfer) (Prz 6:35). Słowo kòfer jest też tłumaczone na „pieniądze za milczenie” i odnosi się do łapówek lub podarunków wręczanych — w zamian za zakrycie czyjegoś występku — osobom, które powinny wymierzać sprawiedliwość (1Sm 12:3; Am 5:12).

Wykupienie, czyli uwolnienie. Hebrajski czasownik padáh znaczy „wykupić”, a pokrewny rzeczownik pidjòn oznacza „cenę wykupu” (Wj 21:30). Terminy te najwyraźniej kierują uwagę na uwolnienie uzyskane dzięki cenie wykupu, podczas gdy słowo kafár — na to, czym ona jest lub z czego się składa i w jakiej mierze równoważy szale sprawiedliwości.

Jezus Chrystus jako Odkupiciel. Powyższe wyjaśnienia pomagają zrozumieć istotę okupu za ludzkość danego poprzez Syna Bożego, Chrystusa Jezusa. Konieczność złożenia takiego okupu była skutkiem buntu w Edenie. Adam, powodowany samolubnym pragnieniem dalszego cieszenia się towarzystwem żony, już obciążonej grzechem, zaprzedał się czynieniu zła i tak jak ona zasłużył w oczach Bożych na potępienie. W ten sposób sprzedał siebie oraz swoje potomstwo w niewolę grzechu i śmierci — i właśnie śmierć była ceną, której zapłacenia wymagała sprawiedliwość Boża (Rz 5:12-19; por. 7:14-25). Choć Adam został stworzony jako człowiek doskonały, utracił ten cenny dar, a wraz z nim utraciło doskonałość całe jego potomstwo.

Prawo Mojżeszowe, które zawierało „cień mających nadejść dóbr”, wymagało składania ofiar ze zwierząt w celu zakrycia grzechów. Ponieważ jednak zwierzęta nie dorównują wartością człowiekowi, ofiary te miały wartość symboliczną. Dlatego apostoł Paweł powiedział, iż „nie jest możliwe, żeby krew byków i kozłów [naprawdę] usuwała grzechy” (Heb 10:1-4). Zwierzęta składane na ofiarę musiały być doskonałej jakości, bez żadnej skazy (Kpł 22:21). Tak samo doskonała, wolna od wszelkiej skazy musiała być prawdziwa ofiara okupu, która mogłaby rzeczywiście usunąć grzechy. Jeśli miała stanowić cenę wykupu uwalniającą potomków Adama od win i ułomności, a także z niewoli, w jaką zostali zaprzedani przez swego praojca, musiała zostać złożona przez doskonałego człowieka, który byłby jego dokładnym odpowiednikiem (por. Ps 51:5; Rz 7:14). Tylko w ten sposób można było uczynić zadość doskonałej sprawiedliwości Bożej, według której trzeba uiścić tyle, ile zostało utracone — trzeba dać „duszę za duszę” (Wj 21:23-25; Pwt 19:21).

Ludzkość nie była w stanie sama wyłonić wykupiciela, który by spełniał ścisłe wymogi sprawiedliwości Bożej (Ps 49:6-9).