JEROBOAM

Imię dwóch królów Izraela, którzy rządzili w odstępie ok. 130 lat.

1. Pierwszy król dziesięcioplemiennego królestwa Izraela, syn Nebata; był Efraimitą z wioski Cereda i jednym z urzędników Salomona. Jeroboam najprawdopodobniej w młodym wieku stracił ojca i był wychowywany przez owdowiałą matkę, Ceruę (1Kl 11:26).

Kiedy Salomon zauważył, że Jeroboam jest nie tylko dzielnym mocarzem, lecz także pilnym pracownikiem, powierzył mu nadzór nad służbą przymusową domu Józefa (1Kl 11:28). Wkrótce potem prorok Boży Achijasz przyniósł Jeroboamowi zdumiewającą wiadomość. Rozerwał swoją nową szatę na 12 kawałków, po czym kazał Jeroboamowi wziąć 10 z nich na znak, że Jehowa podzieli królestwo Salomona na dwie części i uczyni Jeroboama władcą dziesięciu plemion. Jednakże chodziło tylko o utworzenie osobnego państwa, nie zaś o oderwanie od czystego wielbienia, którego ośrodkiem była świątynia w Jerozolimie, stolicy południowego królestwa. Dlatego Jeroboam otrzymał zapewnienie, że jeśli będzie przestrzegał praw i przykazań Bożych, Jehowa pobłogosławi jego rządom i zbuduje mu „trwały dom”, czyli zapewni ciągłość jego dynastii (1Kl 11:29-38).

Prawdopodobnie na wieść o tym wydarzeniu Salomon zaczął dążyć do uśmiercenia Jeroboama. Ten jednak uciekł do Egiptu, gdzie aż do śmierci swego prześladowcy korzystał z ochrony faraona Sziszaka (1Kl 11:40).

Kiedy ok. 998 r. p.n.e. Salomon umarł, a tron przejął jego syn Rechoboam, Jeroboam natychmiast wrócił do ojczyzny i wraz ze swym ludem domagał się od nowego króla, żeby w zamian za poparcie dla jego władzy ulżył ich jarzmu. Rechoboam odrzucił jednak dobre sugestie starszych wiekiem doradców i posłuchał młodszych, swych rówieśników, którzy poradzili mu zwiększyć ciężary nakładane na lud. Taka surowość skłoniła dziesięć plemion do obwołania królem Jeroboama. W gruncie rzeczy „stało się tak za sprawą Jehowy, by mógł On spełnić swoje słowo, które Jehowa wyrzekł przez Achijasza” (1Kl 12:1-20; 2Kn 10:1-19).

Zaraz po objęciu władzy królewskiej Jeroboam przystąpił do budowania swej stolicy w Szechem, a na wsch. od niej, po drugiej stronie Jordanu, umocnił osiedle Penuel (Peniel), gdzie kiedyś Jakub zmagał się z aniołem (Rdz 32:30, 31; 1Kl 12:25). Ale gdy jego poddani dalej chodzili wielbić Boga do świątyni jerozolimskiej, Jeroboam przestraszył się, że kiedyś mogą zechcieć wrócić pod władzę Rechoboama, a wtedy go zabiją. Postanowił temu zapobiec i utworzył religię opartą na kulcie dwóch złotych cielców, z których jednego umieścił na pd. w Betel, a drugiego na pn. w Dan. Ustanowił też własnych kapłanów, którzy nie wywodzili się od Aarona, lecz spośród ogółu ludzi, a swój urząd nabyli za ofiarę z byka i siedmiu baranów. Służyli oni jako kapłani „dla wyżyn i dla kozłokształtnych demonów, i dla cielców, które uczynił”. Prócz tego Jeroboam wymyślił specjalne święta i osobiście przewodził ludowi podczas składania ofiar dla nowo stworzonych bogów (2Kn 11:13-17; 13:9; 1Kl 12:26-33; 2Kl 23:15).

Któregoś razu, gdy Jeroboam miał właśnie „zamieniać ofiary w dym” na ołtarzu w Betel, pewien mąż Boży pod wpływem ducha Jehowy napomniał króla za rażące bałwochwalstwo, a kiedy ten kazał go pojmać, ołtarz się rozpadł, popioły z niego się rozsypały, a Jeroboamowi uschła ręka. Wróciła do dawnego stanu dopiero wtedy, gdy ów mąż Boży ułagodził gniew Jehowy, ale nawet po tym zdarzeniu Jeroboam dalej bluźnierczo Mu się sprzeciwiał (1Kl 13:1-6, 33, 34). Wprowadzenie kultu cielca nazwano „grzechami Jeroboama”, którymi obciążyli się też inni królowie izraelscy, kontynuujący owe odstępcze praktyki (1Kl 14:16; 15:30, 34; 16:2, 19, 26, 31; 22:52; 2Kl 3:3; 10:29, 31; 13:2, 6, 11; 14:24; 15:9, 18, 24, 28; 17:21-23).

W 18 roku panowania Jeroboama umarł Rechoboam, ale podczas trzech lat rządów jego syna i następcy, Abijama (Abijasza), oba państwa dalej toczyły ze sobą wojny (1Kl 15:1, 2, 6; 2Kn 12:15). Przed pewną bitwą Abijasz zebrał 400 000 wojowników, a Jeroboam dwukrotnie więcej. Jednak mimo takiej przewagi i sprytnej zasadzki król Izraela doznał sromotnej klęski. Stracił 500 000 ludzi oraz wiele miast na terytorium Efraima, przez co został dotkliwie upokorzony. Juda zawdzięczała swe zwycięstwo temu, że Abijasz i jego żołnierze ufali Jehowie i wołali do Niego o pomoc (2Kn 13:3-20).

Na domiar złego syn Jeroboama imieniem Abijasz zapadł na śmiertelną chorobę, toteż król kazał swej żonie przebrać się dla niepoznaki, udać się z podarunkiem do sędziwego i ślepego już proroka Achijasza i zapytać, czy dziecko wyzdrowieje. Odpowiedź była negatywna. Prócz tego przepowiedziano, że wszyscy męscy dziedzice Jeroboama zostaną zgładzeni i nie będą mieli przyzwoitego pogrzebu, a ich zwłoki zostaną zjedzone przez psy albo przez ptactwo; jedynym wyjątkiem miał być ów syn Jeroboama, gdyż Jehowa znalazł w nim coś dobrego (1Kl 14:1-18).

Wkrótce potem, ok. 977 r. p.n.e., „Jehowa zadał mu [Jeroboamowi] cios, tak iż umarł” po 22 latach rządów (2Kn 13:20; 1Kl 14:20). Jego syn Nadab panował dwa lata, po czym został zamordowany przez Baaszę, który z domu Jeroboama nie pozostawił przy życiu „nikogo mającego tchnienie”. W ten sposób „z powodu grzechów Jeroboama” raptownie skończyła się jego dynastia — „zgodnie ze słowem, które wyrzekł Jehowa” (1Kl 15:25-30).

2. Król Izraela, syn i następca Jehoasza, prawnuk Jehu. Jeroboam II, 14 z kolei władca królestwa północnego, panował 41 lat, począwszy od ok. 844 r. p.n.e. (2Kl 14:16, 23). Podobnie jak wielu jego poprzedników czynił to, co złe w oczach Jehowy, popierając kult cielca wprowadzony przez Jeroboama I (2Kl 14:24).

Najwyraźniej to rządów Jeroboama II dotyczy wzmianka o przeprowadzeniu specjalnego wpisu do rodowodów (1Kn 5:17). Jednakże największym osiągnięciem tego władcy było odzyskanie ziem, które niegdyś odebrano królestwu północnemu. Zgodnie z zapowiedzią proroka Jonasza Jeroboam „przywrócił granicę Izraela od wejścia do Chamatu aż po morze Araby [Morze Martwe]”. Napisano też o nim, że „w Izraelu przywrócił Judzie Damaszek i Chamat” (2Kl 14:25-28). Może to oznaczać, że zmusił królestwa Damaszku i Chamatu, by składały mu daninę, tak jak za panowania Salomona płaciły ją Judzie (por. 1Kl 4:21; 2Kn 8:4).

Tego rodzaju sukcesy niewątpliwie zapewniały królestwu północnemu dobrobyt materialny. Zarazem jednak naród stale staczał się pod względem duchowym. Prorocy Ozeasz i Amos ostro krytykowali buntowniczego Jeroboama i jego popleczników zarówno za jawne odstępstwo, jak i za niemoralne postępki — oszustwo, złodziejstwo, rozpustę, morderstwo, ucisk, bałwochwalstwo i inne praktyki zniesławiające Boga (Oz 1:2, 4; 4:1, 2, 12-17; 5:1-7; 6:10; Am 2:6-8; 3:9, 12-15; 4:1). Szczególnie dobitne było ostrzeżenie Jehowy udzielone poprzez proroka Amosa: „Powstanę z mieczem przeciwko domowi Jeroboama” (Am 7:9).

Kiedy Jeroboam umarł, na tron wstąpił jego syn Zachariasz (2Kl 14:29). Panowanie tego ostatniego króla z dynastii Jehu trwało sześć miesięcy, lecz rozpoczęło się 11 lat po śmierci Jeroboama. Być może z powodu bardzo młodego wieku lub z jakichś innych względów Zachariasz objął pełnię władzy dopiero w 792 r. p.n.e.