AMALEK, AMALEKICI

Syn Elifaza, pierworodnego syna Ezawa, i jego nałożnicy Timny (Rdz 36:12, 16). Amalek był zatem wnukiem Ezawa, a także jednym z szejków Edomu (Rdz 36:15, 16). Amalekiem nazywano też wywodzące się od niego plemię (Pwt 25:17; Sdz 7:12; 1Sm 15:2).

Niektórzy uważają, że Amalekici pojawili się jeszcze przed Amalekiem, wnukiem Ezawa, i że wcale nie są jego potomkami, ale pogląd ten nie ma solidnych podstaw. Opiera się na „przypowieści” Balaama: „Amalek był pierwszym z narodów, lecz jego końcem będzie zguba” (Lb 24:20). Niemniej Balaam nie nawiązywał tu do dziejów powszechnych ani do początków narodów sprzed siedmiu czy ośmiu stuleci. Mówił tylko o wydarzeniach z historii Izraelitów, których miał za pieniądze przekląć, a którzy stali u progu Ziemi Obiecanej. Dlatego po wymienieniu Moabu, Edomu i Seiru, wrogów Izraela, stwierdził, że to Amalek jako „pierwszy z narodów” wystąpił przeciwko Izraelitom, gdy ci po wyjściu z Egiptu szli w kierunku Palestyny, i że z tego powodu „jego końcem będzie zguba”.

Podobnie gdy Mojżesz opisywał wydarzenia z czasów Abrahama i wspomniał o „całym polu Amalekitów”, nie sugerował, jakoby Amalekici żyli już przed Amalekiem, lecz najwyraźniej posłużył się nazwą regionu używaną przez współczesnych mu ludzi (Rdz 14:7). Środek terytorium Amalekitów znajdował się na pn. od Kadesz-Barnea na pustyni Negeb, w pd. części Palestyny, ale ich obozowiska można było spotkać od półwyspu Synaj po pn. rejony Półwyspu Arabskiego (1Sm 15:7). W pewnym okresie ich wpływy musiały sięgać wzgórz Efraima (Sdz 12:15).

Amalekici jako ‛pierwsi z narodów’ bez powodu zaatakowali Izraelitów, gdy ci po wyjściu z Egiptu obozowali w Refidim, niedaleko góry Synaj. Jehowa postanowił, że za karę zostaną całkowicie wytraceni (Lb 24:20; Wj 17:8-16; Pwt 25:17-19). Rok później Amalekici pokonali Izraelitów, którzy próbowali wejść do Ziemi Obiecanej wbrew woli Jehowy (Lb 14:41-45). W okresie sędziów ci wrogowie narodu izraelskiego dwukrotnie brali udział w napaściach na jego ziemie. Pierwszy raz uczynili to za panowania Eglona, króla Moabu (Sdz 3:12, 13). Później przez siedem lat pustoszyli ziemię izraelską razem z Midianitami i mieszkańcami Wschodu, aż zostali rozgromieni przez Gedeona i jego 300 wojowników (Sdz 6:1-3, 33; 7:12; 10:12).

Ze względu na tę nieustającą nienawiść Jehowa zażądał od Amalekitów „zdania sprawy” w okresie panowania królów, nakazując Saulowi ich wytracić. Saul pobił Amalekitów „od Chawili aż po Szur, które leży przed Egiptem”, jednakże wbrew rozkazowi Jehowy oszczędził ich króla, Agaga. Ale Boży zamiar nie został udaremniony, gdyż „Samuel posiekał Agaga na kawałki przed obliczem Jehowy w Gilgal” (1Sm 15:2-33). Również Dawid podczas swych wypraw napadał na wioski Amalekitów. Gdy ci w odwecie splądrowali Ciklag i uprowadzili żony Dawida oraz zagrabili dobytek, ruszył za nimi w pościg z 400 mężami i odzyskał wszystko, co zabrali (1Sm 27:8; 30:1-20). Za panowania Ezechiasza niektórzy członkowie plemienia Symeona wybili resztę Amalekitów (1Kn 4:42, 43).

Po tych wydarzeniach ani historia biblijna, ani świecka bezpośrednio nie wspomina już o Amalekitach. Niemniej prawdopodobnie od nich wywodził się „Haman, syn (...) Agagity”, gdyż imię lub tytuł Agag nosili niektórzy królowie amalekiccy (Est 3:1; Lb 24:7; 1Sm 15:8, 9). Amalekitów wymieniono wśród tych, którzy zostali unicestwieni, ‛aby wiedziano, że ten, który ma na imię Jehowa, sam jest Najwyższym nad całą ziemią’ (Ps 83:6-18).