ISMAEL

(„słyszy [słucha] Bóg”).

1. Syn Abrahama urodzony w 1932 r. p.n.e. przez Egipcjankę Hagar, niewolnicę Sary. Abraham miał wtedy 86 lat (Rdz 16:1-4, 11-16).

Gdy Abraham dowiedział się, że Sara również urodzi syna, od którego będą się wywodzić „królowie ludów”, prosił Boga: „Oby Ismael żył przed obliczem twoim!” Bóg oznajmił mu, że dziedzicem przymierza zostanie jego przyszły syn Izaak, oraz dodał: „A co do Ismaela, wysłuchałem cię. Oto pobłogosławię mu i uczynię go płodnym, i bardzo, bardzo go rozmnożę. Na pewno wyda dwunastu naczelników i rozkrzewię go w wielki naród” (Rdz 17:16, 18-20). Potem 13-letni Ismael został obrzezany razem ze swym ojcem i z jego sługami (Rdz 17:23-27).

Rok później, gdy Ismael miał 14 lat, urodził się Izaak (Rdz 16:16; 21:5). Po upływie kolejnych pięciu lat, w 1913 r. p.n.e., w dniu odstawienia Izaaka od piersi, zauważono, że Ismael „stroi sobie żarty” ze swego młodszego, przyrodniego brata (Rdz 21:8, 9). Nie była to tylko niewinna dziecinna zabawa. Z następnego wersetu wynika, iż mogło chodzić o drwienie z Izaaka w związku z dziedzictwem. Apostoł Paweł napisał, że wydarzenia te stanowiły „symboliczny dramat” i że będący pół-Egipcjaninem Ismael prześladował Izaaka. A zatem był to początek zapowiedzianego 400-letniego okresu gnębienia Izraela, którego końcem było wyzwolenie z niewoli egipskiej w 1513 r. p.n.e. (Gal 4:22-31; Rdz 15:13; Dz 7:6; zob. IZAAK).

Za okazywanie pogardy Izaakowi Abraham odprawił ze swego domu Ismaela, a z nim jego matkę. Zaopatrzył ich jednak na drogę. „Wziął chleb oraz bukłak wody, i dał to Hagar, wkładając to na jej barki, jak również dziecko, a potem ją odprawił” (Rdz 21:14). Zdaniem niektórych ze słów tych wynika, że Ismael, mający już 19 lat, również został włożony na plecy Hagar; tak też oddają to pewne przekłady (Bp, Bw). Inni bibliści uważają jednak, że słowa „wkładając to na jej barki” stanowią dodatkową informację odnoszącą się tylko do chleba i wody, i dlatego umieszczają je w nawiasach lub oddzielają przecinkami, co sprawia, że tekst staje się bardziej jasny. Według profesora C. F. Keila wyrażenie „jak również dziecko” odnosi się do głównego czasownika w zdaniu, czyli do słowa „wziął”, a nie do czasownika „dał” lub słowa „wkładając”. Czasownik „wziął” łączy się ze słowem „dziecko” spójnikiem złożonym „jak również”. A zatem werset ten wyraża następującą myśl: Abraham wziął chleb i wodę i dał to Hagar (wkładając to na jej barki), jak również wziął dziecko i także jej dał (Biblischer Commentar über das Alte Testament: Genesis und Exodus, Lipsk 1878, s. 207).

Hagar najwyraźniej zabłądziła na pustkowiu Beer-Szeby i gdy woda się wyczerpała, a Ismael osłabł, „porzuciła dziecko pod jednym z krzewów” (Rdz 21:14, 15). Wyrażenie „porzuciła dziecko” nie oznacza, że Ismael był małym dzieckiem noszonym na rękach. Hebrajskim słowem jéled (dziecko) określano nie tylko niemowlę, lecz często także nastolatka lub młodego mężczyznę. W związku ze sprzedaniem do niewoli młodego Józefa (który miał wtedy 17 lat) Ruben powiedział: „Nie grzeszcie przeciwko dziecku [wajjéled]”. Podobnie Lamech wspomniał o „młodzieńcu [jéled]”, który go zranił (Rdz 4:23; 42:22; zob. też 2Kn 10:8).

Wzmianka, iż Hagar „porzuciła” dziecko, nie sugeruje, że niosła je na rękach lub na plecach, choć najwyraźniej podtrzymywała zmęczonego syna. Prawdopodobnie nagle przestała go podpierać, tak jak ci, którzy przynosili do Jezusa kulawych i niepełnosprawnych i „wręcz rzucali ich u jego stóp” (Mt 15:30).

Zgodnie ze znaczeniem imienia Ismael „Bóg usłyszał” jego wołanie o pomoc, dostarczył niezbędnej wody i pozwolił mu żyć dalej i zostać łucznikiem. Ismael stał się koczownikiem i zamieszkał na pustkowiu Paran, przez co spełniło się proroctwo: „On zaś stanie się zebrą człowieczą. Jego ręka będzie przeciw każdemu, a ręka każdego będzie przeciw niemu; i przed obliczem wszystkich swych braci będzie obozował” (Rdz 16:12; 21:17-21). Hagar dała mu za żonę Egipcjankę i z czasem Ismael został ojcem 12 synów, naczelników obiecanego „wielkiego narodu” Ismaelitów. Miał też co najmniej jedną córkę, Machalat, którą poślubił Ezaw (Rdz 17:20; 21:21; 25:13-16; 28:9; zob. ISMAELITA).

Gdy Ismael miał 89 lat, razem z Izaakiem pochowali swego ojca Abrahama. Potem przeżył jeszcze 48 lat i zmarł w 1795 r. p.n.e., mając 137 lat (Rdz 25:9, 10, 17). Nie ma wzmianki o tym, by Ismaela pochowano w jaskini Machpela, będącej grobowcem Abrahama i Izaaka oraz ich żon (Rdz 49:29-31).

2. Potomek Saula poprzez Jonatana; syn Acela z plemienia Beniamina (1Kn 8:33-38, 40; 9:44).

3. Ojciec Zebadiasza ustanowionego przez Jehoszafata przedstawicielem króla w sprawach sądowych; pochodził z plemienia Judy (2Kn 19:8, 11).

4. Jeden z „dowódców setek”, którzy zawarli przymierze z arcykapłanem Jehojadą w sprawie obalenia niegodziwej Atalii i osadzenia na tronie Jehoasza; syn Jehochanana (2Kn 23:1, 12-15, 20; 24:1).

5. Przywódca tych, którzy zaledwie trzy miesiące po upadku Jerozolimy w 607 r. p.n.e. zabili namiestnika Gedaliasza; syn Netaniasza z rodu królewskiego. Gdy Nebukadneccar ustanawiał namiestnika, Ismael przebywał w polu, jako jeden z dowódców wojsk. Później przybył do Gedaliasza i na pozór zawarł z nim przymierze pokoju i poparcia. W tajemnicy spiskował jednak z królem Ammonitów Baalisem, żeby zabić Gedaliasza. Inni dowódcy wojskowi, m.in. Jochanan, ostrzegali Gedaliasza przed spiskiem Ismaela, ale namiestnik im nie uwierzył i nie pozwolił zabić Ismaela (2Kl 25:22-24; Jer 40:7-16).

Gdy więc Gedaliasz wyprawił ucztę z udziałem Ismaela i jego dziesięciu ludzi, ci wstali i zabili gospodarza oraz wszystkich Żydów i Chaldejczyków, którzy z nim byli. Następnego dnia zabójcy pojmali 80 mężczyzn z Szechem, Szilo i Samarii i pozabijali wszystkich z wyjątkiem 10, a ich ciała wrzucili do wielkiej cysterny, którą wykonał król Asa. Potem Ismael i jego ludzie uprowadzili ostatek ludu, który był w Micpie, i udali się w kierunku ziemi Ammonitów. W drodze dogonił ich Jochanan ze swym wojskiem i uwolnił jeńców, natomiast Ismael z ośmioma mężczyznami uciekł na terytorium Ammonitów (2Kl 25:25; Jer 41:1-18).

6. Jeden z kapłanów z domu patriarchalnego Paszchura, którzy za czasów Ezdrasza odprawili swe cudzoziemskie żony (Ezd 10:22, 44).