Księga godna zaufania — część 1

PIERWSZĄ potęgą w historii biblijnej był Egipt, kojarzony z piramidami i rzeką Nil. To właśnie w okresie dominacji tego państwa powstał naród izraelski. Tam urodził się i odebrał wykształcenie Mojżesz, który spisał pierwszych pięć ksiąg Biblii. Czy utrwalone przez niego informacje o tym starożytnym kraju potwierdza świecka historia i archeologia? Rozważmy kilka przykładów.

Tytuły i inne określenia.

O dokładności przekazów historycznych często świadczą podane w nich szczegóły — jak choćby obyczaje, etykieta czy imiona i tytuły urzędników. Co wobec tego można powiedzieć o pierwszych dwóch księgach biblijnych: Rodzaju i Wyjścia? John Garrow Duncan tak się wypowiedział o utrwalonych w Księdze Rodzaju dziejach Józefa, syna patriarchy Jakuba, jak również o Księdze Wyjścia: „[Pisarz] dokładnie znał język, zwyczaje, wierzenia, życie dworskie, etykietę oraz biurokrację Egiptu. (...) Używa właściwego tytułu i posługuje się nim dokładnie tak, jak to czyniono w opisywanych czasach. (...) O szczegółowej znajomości egipskich realiów przebijającej ze Starego Testamentu, a także o wiarygodności pisarzy dobitnie świadczy używanie w różnych okresach słowa faraon”. Ponadto gdy pisarz „wprowadza swe postacie przed oblicze faraona, każe im przestrzegać odpowiedniej etykiety dworskiej i posługiwać się poprawnym językiem” — zauważa dalej Duncan (New Light on Hebrew Origins).

Wyrób cegieł.

Podczas pobytu w niewoli egipskiej Izraelici wytwarzali cegły z gliny, do której dodawali słomę jako materiał wzmacniający (Wyjścia 1:14; 5:6-18)a. Przed laty w pewnej książce napisano: „Mało gdzie wyrabiano więcej cegieł niż w Egipcie. Cegły suszone na słońcu zawsze były tam i są po dziś dzień typowym budulcem” (Ancient Egyptian Materials and Industries). Następnie dodano, że „Egipcjanie mieli zwyczaj robić cegły z domieszką słomy”, co stanowi potwierdzenie kolejnego szczegółu odnotowanego w Biblii.

Golenie się.

Starożytni Hebrajczycy nosili brody. Ale przed audiencją u faraona Józef się ogolił (Rodzaju 41:14). Dlaczego to zrobił? Żeby uszanować egipski obyczaj i etykietę, według których zarost uchodził za oznakę nieczystości. Jak informuje książka Everyday Life in Ancient Egypt (Życie codzienne w starożytnym Egipcie), Egipcjanie „byli dumni ze swej gładko ogolonej skóry”. Kuferki z przyborami toaletowymi — takimi jak brzytwy, pęsety i lusterka — znajdowano również w grobowcach. Mojżesz był więc skrupulatnym kronikarzem. To samo można powiedzieć o innych pisarzach Biblii, którzy utrwalili na piśmie wydarzenia związane ze starożytnym Egiptem.

Interesy.

Jeremiasz — pisarz obu ksiąg Królów — podał konkretne informacje na temat handlu końmi i rydwanami, który Salomon prowadził z Egipcjanami i Hetytami. Jak się dowiadujemy, rydwan kosztował „sześćset srebrników, a koń (...) sto pięćdziesiąt”, czyli jedną czwartą tego, co rydwan (1 Królów 10:29).

To, że za panowania Salomona kwitł handel końmi i rydwanami, poświadczają zapiski greckiego historyka Herodota oraz odkrycia archeologiczne — informuje książka Archaeology and the Religion of Israel (Archeologia a religia Izraela). Według tej publikacji „obowiązywał standardowy przelicznik: cztery (...) konie za jeden egipski rydwan”. Wzmianka ta potwierdza liczby podane w Biblii.

Działania wojenne.

Jeremiasz i Ezdrasz piszą również o podbiciu Judy przez faraona Sziszaka i wydarzenie to dokładnie umiejscawiają w czasie — „w piątym roku [judzkiego] króla Rechoboama”, czyli w 993 roku p.n.e. (1 Królów 14:25-28; 2 Kronik 12:1-12). Zapis biblijny był dość długo jedynym doniesieniem o tym najeździe. Dopiero później na ścianie świątyni w Karnaku (dawniej Teby) odkryto pewną płaskorzeźbę.

Inskrypcja ta przedstawia Sziszaka stojącego przed bogiem Amonem z ręką wyciągniętą w geście triumfu nad uprowadzonymi jeńcami. Ponadto wiele wymienionych tam nazw podbitych miejscowości izraelskich pokrywa się z nazwami występującymi w Biblii. Płaskorzeźba wspomina także o „polu Abrama”, co stanowi najstarszą wzmiankę o biblijnym patriarsze Abrahamie w dokumentach egipskich (Rodzaju 25:7-10).

Pisarze Biblii nie tworzyli fikcji. Zdając sobie sprawę ze swej odpowiedzialności przed Bogiem, pisali prawdę — nawet gdy była ona dla ich rodaków niepochlebna, jak w wypadku najazdu Sziszaka na Judę. Te szczere doniesienia wyraźnie kontrastują z lukrowanymi kronikami sporządzanymi przez starożytnych skrybów egipskich, którzy nie odnotowywali niczego, co ich władców lub naród stawiałoby w niekorzystnym świetle.

Tylko sam Jehowa Bóg, Autor Biblii, potrafi niezawodnie przewidzieć przyszłość. Zwróćmy na przykład uwagę, co za pośrednictwem Jeremiasza zapowiedział w odniesieniu do dwóch egipskich miast — Memfisu i Teb. Memfis (dawniej Nof) był kiedyś ważnym ośrodkiem handlowym, politycznym i religijnym. A jednak Bóg oznajmił: „Nof bowiem stanie się dziwowiskiem i zostanie podpalone, żeby nie miało żadnego mieszkańca” (Jeremiasza 46:19). I tak się stało. W książce In the Steps of Moses the Lawgiver (Śladami Mojżesza prawodawcy) czytamy, że „potężne ruiny Memfisu” plądrowali arabscy zdobywcy, którzy wykorzystywali je jako kamieniołom. Następnie dodano, iż „w promieniu wielu mil od starożytnego miasta z czarnej ziemi nie wystaje ani jeden kamień”.

Podobny los spotkał Teby (nazywane wcześniej No-Amon lub No) oraz ich bezsilne bóstwa. O tej dawnej stolicy Egiptu, będącej głównym ośrodkiem kultu Amona, Jehowa powiedział: „Oto zwracam uwagę na Amona (...) i na faraona, jak również na Egipt i na jego bogów (...). I wydam ich w rękę (...) Nebukadreccara, króla Babilonu” (Jeremiasza 46:25, 26). W myśl tego proroctwa babiloński monarcha podbił Egipt i jego znaczące miasto No-Amon. Kolejny cios otrzymało ono z rąk perskiego władcy Kambyzesa II w roku 525 p.n.e. i zaczęło podupadać, aż w końcu zostało całkowicie zburzone przez Rzymian. Dzięki dokładnym proroctwom Biblia rzeczywiście nie ma sobie równej. Możemy w pełni ufać temu, co mówi ona na temat przyszłości.

W okresie, gdy na arenie światowej dominował Egipt, Mojżesz zapisał pierwsze proroctwo biblijneb. Zapowiadało ono, że Bóg doprowadzi do pojawienia się „potomstwa”, które zmiażdży Szatana i jego „potomstwo”, czyli jego popleczników (Jana 8:44; 1 Jana 3:8). Głównym przedstawicielem potomstwa Bożego okazał się Mesjasz, Jezus Chrystus (Łukasza 2:9-14).

Chrystus obejmie swą władzą całą ziemię. Usunie z niej wszelkie zło oraz ciemięskie rządy ludzkie. Człowiek przestanie ‛panować nad człowiekiem ku jego szkodzie’ (Kaznodziei 8:9). Ponadto jak niegdyś Jozue wprowadził Izraelitów do Ziemi Obiecanej, tak Jezus wprowadzi „wielką rzeszę” bogobojnych ludzi do znacznie wspanialszej „Ziemi Obiecanej” — da im w posiadanie oczyszczoną ziemię, która zostanie przeobrażona w raj (Objawienie 7:9, 10, 14, 17; Łukasza 23:43).

Z tą drogocenną nadzieją wiąże się jeszcze inne proroctwo utrwalone w czasach starożytnego Egiptu. Według tej zapowiedzi, zanotowanej w Księdze Hioba 33:24, 25, Bóg uwolni ludzi z „dołu”, czyli grobu. Dokona tego za sprawą zmartwychwstania. Tak więc oprócz tych, którzy ocaleją z nadchodzącej zagłady niegodziwych, perspektywą życia wiecznego w ziemskim raju będą się cieszyć miliony wskrzeszonych zmarłych (Dzieje 24:15). W Księdze Objawienia 21:3, 4 czytamy: „Namiot Boga jest z ludźmi (...). Otrze z ich oczu wszelką łzę i śmierci już nie będzie ani żałości, ani krzyku, ani bólu już nie będzie. To, co poprzednie, przeminęło”.

W następnym artykule z tej serii omówimy godne zaufania proroctwa oraz wydarzenia historyczne mające związek z mocarstwem światowym, które pojawiło się na arenie dziejów po Egipcie — z Asyrią.