Rozdział piąty
Ich wiara wytrzymała próbę ogniową
1. Jak niejeden człowiek zapatruje się na oddanie dla Boga i dla ojczyzny?
KOMU powinno się być bez reszty oddanym — Bogu czy swemu krajowi? Wiele osób odpowie: „Składam hołd jednemu i drugiemu. Oddaję cześć Bogu, kierując się nakazami swej religii, lecz zarazem deklaruję wierność ojczyźnie”.
2. Dlaczego król Babilonu był jednocześnie osobistością religijną i polityczną?
2 W naszych czasach granica między żarliwością religijną a patriotyzmem może się wydawać niezbyt wyraźna, ale w dawnym Babilonie właściwie nie istniała. Sprawy doczesne i religijne tak się ze sobą splatały, że rozróżnienie ich bywało niemożliwe. Profesor Charles F. Pfeiffer napisał: „W starożytnym Babilonie król pełnił funkcję zarówno arcykapłana, jak i władcy świeckiego. Składał ofiary i określał reguły życia religijnego swych poddanych”.
3. Skąd wiadomo, że Nebukadneccar był bardzo religijny?
3 Widać to na przykładzie króla Nebukadneccara. Jego imię znaczy: „Nebo, strzeż dziedzica!” Nebo to babiloński bóg mądrości i rolnictwa. Nebukadneccar był człowiekiem bardzo religijnym. Jak już wspomniano, zbudował i ozdobił świątynie licznych bóstw babilońskich, a największym kultem otaczał Marduka, któremu przypisywał swe sukcesy militarne.a Wydaje się też, że planując wyprawy wojenne, w dużej mierze polegał na wróżbach (Ezechiela 21:18-23).
4. Opisz atmosferę religijną Babilonu.
4 Cały Babilon był wręcz przepojony duchem religijności. Miasto szczyciło się przeszło pięćdziesięcioma świątyniami, w których oddawano cześć zastępom bogów i bogiń, w tym także triadzie: Anu (bóg nieba), Enlil (bóg ziemi, powietrza i burzy), Ea (bóg wód). Inną trójkę tworzyli: Sin (bóg księżyca), Szamasz (bóg słońca) i Isztar (bogini płodności). W religii babilońskiej ważną rolę odgrywały magia, czary i astrologia.
5. Jakim wyzwaniem dla żydowskich wygnańców była religia Babilonu?
5 Życie wśród czcicieli tylu bóstw stanowiło dla żydowskich wygnańców nie lada próbę. Setki lat wcześniej Mojżesz ostrzegł Izraelitów, że jeśli się zbuntują przeciw Najwyższemu Prawodawcy, pociągnie to za sobą opłakane następstwa. Zapowiedział: „Jehowa zaprowadzi ciebie oraz twego króla, którego ustanowisz nad sobą, do narodu, którego nie znasz — ani ty, ani twoi praojcowie; i tam będziesz musiał służyć innym bogom, z drewna i z kamienia” (Powtórzonego Prawa 28:15, 36).
6. Dlaczego życie w Babilonie stanowiło szczególną próbę dla Daniela, Chananiasza, Miszaela i Azariasza?
6 I oto Żydzi znaleźli się właśnie w takiej nieszczęsnej sytuacji. Zachowywanie lojalności wobec Jehowy miało być trudne, zwłaszcza dla Daniela, Chananiasza, Miszaela i Azariasza. Tych czterech młodych Hebrajczyków specjalnie wybrano w celu przeszkolenia do służby państwowej (Daniela 1:3-5). Jak pamiętamy, nadano im nawet babilońskie imiona: Belteszaccar, Szadrach, Meszach i Abed-Nego, co chyba miało ich skłonić do przystosowania się do nowego otoczenia.b Powierzono im wysokie stanowiska, gdyby więc odmówili oddania czci bogom tego kraju, byłoby to podejrzane, a nawet mogłoby wyglądać na zdradę.
ZŁOTY POSĄG — ZAGROŻENIEM
7. (a) Opisz posąg wzniesiony przez Nebukadneccara. (b) Jakiemu celowi miał służyć ten posąg?
7 Nebukadneccar najwyraźniej dążył do umocnienia jedności swego imperium, toteż ustawił na równinie Dura złoty posąg. Miał on 60 łokci (27 metrów) wysokości i 6 łokci (2,7 metra) szerokości.c Zdaniem niektórych była to po prostu kolumna albo obelisk. Mógł to też być bardzo wysoki postument, na którym stał wielki posąg w kształcie człowieka, prawdopodobnie przedstawiający samego Nebukadneccara lub boga Nebo. Tak czy inaczej, ten ogromny monument był symbolem imperium babilońskiego. Miał zatem być widziany i darzony czcią (Daniela 3:1).
8. (a) Kogo wezwano na uroczystość poświęcenia posągu i co mieli uczynić wszyscy obecni? (b) Jaką karę przewidziano za odmowę oddania pokłonu przed tym wizerunkiem?
8 Nic więc dziwnego, że Nebukadneccar zapowiedział specjalną uroczystość. Zebrał swoich satrapów, prefektów, namiestników, doradców, skarbników, sędziów i wyższych urzędników policji oraz wszystkich zarządców prowincji. Herold ogłosił: „Mówi się wam, ludy, grupy narodowościowe i języki, że gdy tylko usłyszycie dźwięk rogu, piszczałki, cytry, harfy trójkątnej, instrumentu strunowego, dud i wszelkiego rodzaju instrumentów muzycznych, macie upaść i oddać cześć złotemu posągowi, który postawił król Nebukadneccar. A kto nie upadnie i nie odda czci, zostanie natychmiast wrzucony do rozpalonego pieca ognistego” (Daniela 3:2-6).
9. Co prawdopodobnie miał symbolizować pokłon przed posągiem wzniesionym przez Nebukadneccara?
9 Niektórzy sądzą, iż Nebukadneccar urządził tę ceremonię, by zmusić Żydów do pogwałcenia zasad wielbienia Jehowy. Jest to jednak mało prawdopodobne, najwyraźniej bowiem wezwano tylko wysokich urzędników. Dlatego spośród Żydów mieli być obecni jedynie ci, którzy pełnili jakieś funkcje państwowe. Wydaje się więc, że celem tej ceremonii oddania pokłonu posągowi było umocnienie solidarności warstwy panującej. Teolog John F. Walvoord zauważa: „Taka parada urzędników stanowiła pożądaną demonstrację potęgi imperium Nebukadneccara, a ponadto miała doniosłe znaczenie jako akt hołdu należnego bóstwom, które według Babilończyków zapewniały im zwycięstwa”.
SŁUDZY JEHOWY NIE IDĄ NA KOMPROMIS
10. Dlaczego nie-Żydzi zapewne bez skrupułów wykonali rozkaz Nebukadneccara?
10 Większość zebranych przed posągiem Nebukadneccara miała wprawdzie za patronów swoich własnych bogów, lecz bez najmniejszych skrupułów oddała hołd temu wizerunkowi. Pewien biblista wyjaśnia: „Wszyscy oni byli przyzwyczajeni do kultu bożków, a wielbienie jednego boga nie przeszkadzało im w składaniu hołdu drugiemu. Odpowiadało to typowemu dla bałwochwalców poglądowi, że istnieje wielu bogów (...) i że nie ma nic złego w złożeniu hołdu bóstwu jakiegokolwiek ludu czy kraju”.
11. Dlaczego Szadrach, Meszach i Abed-Nego odmówili złożenia pokłonu przed posągiem?
11 Ale Żydzi zapatrywali się na tę sprawę zupełnie inaczej. Od swego Boga, Jehowy, otrzymali następujące przykazanie: „Nie wolno ci robić sobie rzeźbionego wizerunku ani postaci podobnej do czegokolwiek, co jest w niebiosach w górze, lub tego, co jest na ziemi na dole, lub tego, co jest w wodach pod ziemią. Nie wolno ci kłaniać się im ani dać się namówić do służenia im, gdyż ja, Jehowa, twój Bóg, jestem Bogiem wymagającym wyłącznego oddania” (Wyjścia 20:4, 5). Kiedy więc zabrzmiała muzyka i obecni padli przed posągiem na twarz, trzej młodzi Hebrajczycy: Szadrach, Meszach i Abed-Nego w dalszym ciągu stali (Daniela 3:7).
12. O co pewni Chaldejczycy oskarżyli tych trzech Hebrajczyków i dlaczego to uczynili?
12 Widok trzech hebrajskich dygnitarzy uchylających się od złożenia hołdu posągowi rozwścieczył pewnych Chaldejczyków. Niezwłocznie podeszli do króla i „oskarżyli Żydów”.d Nie interesowały ich żadne wyjaśnienia. Pragnąc doprowadzić do ukarania tych Hebrajczyków za nielojalność i zdradę, oskarżyciele rzekli: „Są Żydzi, których wyznaczyłeś do zarządzania prowincją babilońską: Szadrach, Meszach i Abed-Nego; ci krzepcy mężowie nie liczą się z tobą, królu, nie służą twoim bogom, a złotemu posągowi, który postawiłeś, nie oddają czci” (Daniela 3:8-12).
13, 14. Jak Nebukadneccar zareagował na postawę Szadracha, Meszacha i Abed-Nega?
13 Jakże niezadowolony musiał być Nebukadneccar, słysząc, iż trzej Hebrajczycy nie wykonali jego rozkazu! Stało się oczywiste, że nie zdołał z Szadracha, Meszacha i Abed-Nega uczynić lojalnych zwolenników imperium babilońskiego. Czyż nie wykształcił ich w mądrości Chaldejczyków? Ba, nawet zmienił im imiona! Ale jeśli Nebukadneccar sądził, że za pomocą imponującego programu edukacyjnego wpoi im nową formę wielbienia albo że nadanie nowych imion zmieni ich osobowość, to srodze się mylił. Szadrach, Meszach i Abed-Nego pozostali lojalnymi sługami Jehowy.
14 Król Nebukadneccar wpadł w wielki gniew. Natychmiast wezwał Szadracha, Meszacha i Abed-Nega i zapytał ich: „Czy to prawda, Szadrachu, Meszachu i Abed-Nego, że nie służycie moim bogom, a złotemu posągowi, który postawiłem, nie oddajecie czci?” Zbulwersowany Nebukadneccar chyba nie mógł w to uwierzyć. Zapewne myślał sobie: „Czyż trzech mężczyzn zdrowych na umyśle mogłoby złamać tak wyraźny rozkaz, i to poparty groźbą surowej kary za nieposłuszeństwo?” (Daniela 3:13, 14).
15, 16. Jaką szansę dał Nebukadneccar tym hebrajskim młodzieńcom?
15 Nebukadneccar postanowił dać tym Hebrajczykom jeszcze jedną szansę. „Jeżeli więc jesteście gotowi na to”, oświadczył, „by po usłyszeniu dźwięku rogu, piszczałki, cytry, harfy trójkątnej, instrumentu strunowego i dud oraz wszelkiego rodzaju instrumentów muzycznych upaść i oddać cześć posągowi, który wykonałem, to dobrze. Jeśli jednak nie oddacie czci, zostaniecie natychmiast wrzuceni do rozpalonego pieca ognistego. A któryż to bóg zdoła was wyratować z moich rąk?” (Daniela 3:15).
16 Lekcja, którą Nebukadneccar otrzymał przy okazji snu o posągu (opisanym w 2 rozdziale Księgi Daniela), najwidoczniej nie pozostawiła trwałego śladu w jego umyśle i sercu. Władca ten chyba zdążył już zapomnieć słowa, które sam wyrzekł do Daniela: „Wasz Bóg jest Bogiem bogów i Panem królów” (Daniela 2:47). Teraz wyraźnie rzucał Jehowie wyzwanie, twierdząc, iż nawet On nie zdoła uchronić tych Hebrajczyków od czekającej ich kary.
17. Jak Szadrach, Meszach i Abed-Nego odnieśli się do propozycji króla?
17 Szadrach, Meszach i Abed-Nego nie potrzebowali czasu do namysłu. Od razu odparli: „Nebukadneccarze, nie musimy ci w tej sprawie odpowiedzieć ani słowem. Jeżeli tak ma być, to nasz Bóg, któremu służymy, potrafi nas wyratować. Z rozpalonego pieca ognistego i z ręki twojej, królu, on nas wyratuje. A jeśli nie, to niech ci będzie wiadomo, królu, że nie twoim bogom służymy, a złotemu posągowi, który postawiłeś, nie oddamy czci” (Daniela 3:16-18).
DO OGNISTEGO PIECA!
18, 19. Co się stało, gdy trzech Hebrajczyków wrzucono do rozpalonego pieca?
18 Rozwścieczony Nebukadneccar polecił sługom rozpalić piec siedem razy bardziej niż zwykle. Następnie „pewnym krzepkim mężom, pełnym energii życiowej”, kazał związać Szadracha, Meszacha i Abed-Nega oraz wrzucić ich do „rozpalonego pieca ognistego”. Słudzy wykonali rozkaz króla i wrzucili w płomienie trzech Hebrajczyków, związanych i całkowicie ubranych — być może chodziło o to, by ogień jak najszybciej ich strawił. Ale płomienie zabiły tylko pachołków Nebukadneccara (Daniela 3:19-22).
19 Tymczasem stało się coś niezwykłego. Chociaż Szadrach, Meszach i Abed-Nego byli w ognistym piecu, płomienie ich nie strawiły. Wyobraź sobie, jak zdumiony musiał być Nebukadneccar! Przecież wrzucono ich związanych w buchające płomienie, a mimo to dalej żyli. Co więcej, swobodnie się przechadzali pośród ognia! Ale Nebukadneccar dostrzegł coś jeszcze. „Czyż nie trzech krzepkich mężów wrzuciliśmy związanych w środek ognia?” — zapytał swych dostojników. „Tak, królu” — odrzekli. Wtedy Nebukadneccar wykrzyknął: „Oto ja widzę czterech krzepkich mężów, którzy przechadzają się swobodnie pośród ognia, nie doznając szkody, a czwarty wyglądem przypomina syna bogów” (Daniela 3:23-25).
20, 21. (a) Co zauważył Nebukadneccar, gdy Szadrach, Meszach i Abed-Nego wyszli z pieca? (b) Co król musiał przyznać?
20 Nebukadneccar zbliżył się do drzwi ognistego pieca i zawołał: „Szadrachu, Meszachu i Abed-Nego, słudzy Boga Najwyższego, wyjdźcie i podejdźcie tutaj!” Trzej Hebrajczycy wyszli więc z ognia. Nie ulega wątpliwości, że wszyscy świadkowie tego cudu — nie wyłączając satrapów, prefektów, namiestników i wysokich urzędników — wprost osłupieli. Ci młodzi mężczyźni wyglądali tak, jak gdyby wcale nie byli w piecu! Nie przeszedł na nich swąd ognia, nawet włosy na ich głowach się nie osmaliły (Daniela 3:26, 27).
21 Teraz król Nebukadneccar musiał przyznać, że Jehowa jest Bogiem Najwyższym. Oświadczył: „Błogosławiony niech będzie Bóg Szadracha, Meszacha i Abed-Nega, posłał bowiem swego anioła i wyratował swoich sług, którzy mu zaufali i którzy zmienili słowo króla i wydali swe ciała, gdyż nie chcieli służyć ani oddawać czci żadnemu innemu bogu oprócz swojego Boga”. Następnie król dodał groźną przestrogę: „A przeze mnie zostaje wydany rozkaz, że ktokolwiek z każdego ludu, grupy narodowościowej albo języka będzie mówił coś złego na Boga Szadracha, Meszacha i Abed-Nega, ma zostać rozsiekany na kawałki, dom zaś jego ma być zamieniony w ustęp publiczny; nie istnieje bowiem żaden inny bóg, który potrafiłby ocalić tak jak ten”. Po tym wszystkim ci trzej Hebrajczycy znowu cieszyli się łaską króla i „powodzeniem w prowincji babilońskiej” (Daniela 3:28-30).
WIARA I PRÓBY OGNIOWE DZISIAJ
22. Dlaczego nowożytni słudzy Jehowy stają w obliczu podobnych kwestii, co Szadrach, Meszach i Abed-Nego?
22 W dobie obecnej czciciele Jehowy mają do czynienia z podobnymi sytuacjami, co Szadrach, Meszach i Abed-Nego. To prawda, że członkowie ludu Bożego niekoniecznie są literalnymi wygnańcami. Niemniej Jezus oświadczył, iż jego naśladowcy nie będą „częścią świata” (Jana 17:14). Są „cudzoziemcami” w tym sensie, że nie przyswajają sobie niebiblijnych zwyczajów, postaw ani praktyk ludzi, którzy ich otaczają. Jak napisał apostoł Paweł, chrześcijanie nie mają już ‛dawać się kształtować na wzór tego systemu rzeczy’ (Rzymian 12:2).
23. Jak trzej Hebrajczycy dowiedli swej niezłomności i jak dzisiejsi chrześcijanie mogą brać z nich przykład?
23 Tamci trzej Hebrajczycy nie dali się urobić na modłę systemu babilońskiego. Nie zachwiało nimi nawet gruntowne szkolenie w zakresie chaldejskiej mądrości. Swego stanowiska w sprawach wielbienia nie zamierzali poddawać dyskusji i byli zdecydowani dochować wierności Jehowie. Nowożytni chrześcijanie muszą być tak samo niewzruszeni. Nie mogą się wstydzić tego, że różnią się od ludzi ze świata. Przecież „świat przemija i tak jest z jego pragnieniem” (1 Jana 2:17). Dlatego dostosowywanie się do teraźniejszego systemu rzeczy, zmierzającego ku zagładzie, byłoby nierozsądne i daremne.
24. Pod jakim względem postawa prawdziwych chrześcijan jest podobna do postawy tamtych trzech Hebrajczyków?
24 Chrześcijanie muszą się strzec wszelkich form bałwochwalstwa, nawet tych zawoalowanych (1 Jana 5:21).e Szadrach, Meszach i Abed-Nego posłusznie i z szacunkiem stanęli przed złotym posągiem, wiedzieli jednak, że oddanie mu pokłonu byłoby czymś więcej niż tylko wyrazem respektu. Oznaczałoby akt czci, który ściągnąłby na nich gniew Jehowy (Powtórzonego Prawa 5:8-10). John F. Walvoord wyjaśnia: „Było to czymś w rodzaju pozdrowienia sztandaru, chociaż ze względu na przeplatanie się zobowiązań religijnych i państwowych mogło też mieć wydźwięk religijny”. W dobie obecnej prawdziwi chrześcijanie muszą równie stanowczo wystrzegać się bałwochwalstwa.
25. Czego się nauczyłeś z autentycznych przeżyć Szadracha, Meszacha i Abed-Nega?
25 Opisane w Biblii przeżycia Szadracha, Meszacha i Abed-Nega stanowią dobitną lekcję poglądową dla wszystkich, którzy są zdecydowani trwać w wyłącznym oddaniu dla Jehowy. Apostoł Paweł zapewne miał na myśli owych Hebrajczyków, gdy wspominając licznych mężów wiary, nadmienił o tych, którzy „powstrzymali siłę ognia” (Hebrajczyków 11:33, 34). Jehowa nagrodzi każdego, kto naśladuje te przykłady wiary. Tamtych trzech Hebrajczyków wyratował z ognistego pieca, możemy jednak być pewni, że wszystkich lojalnych, którzy by ponieśli śmierć za zachowywanie nieskazitelnej postawy, wzbudzi z martwych i obdarzy życiem wiecznym. Cokolwiek by się stało, Jehowa „strzeże dusz tych, którzy są wobec niego lojalni; wyzwala ich z ręki niegodziwców” (Psalm 97:10).
[Przypisy]
a Zdaniem niektórych Marduk, uważany za założyciela imperium babilońskiego, to Nimrod wyniesiony do rangi bóstwa. Nie można jednak w tej sprawie powiedzieć nic pewnego.
b „Belteszaccar” znaczy „chroń życie króla”. „Szadrach” może znaczyć „rozkaz Aku”, sumeryjskiego boga księżyca. Imię „Meszach” prawdopodobnie nawiązuje do jednego z bóstw sumeryjskich, a „Abed-Nego” znaczy „sługa Nego”, czyli Nebo.
c Ze względu na wielkość tego posągu niektórzy bibliści uważają, że wykonano go z drewna i powleczono złotem.
d Aramejski zwrot przetłumaczony na „oskarżać” znaczy dosłownie „zjadać po kawałku” — niejako pożerać za pomocą oszczerstw.
e Na przykład Biblia łączy z bałwochwalstwem obżarstwo oraz zachłanność (Filipian 3:18, 19; Kolosan 3:5).
CZY ZAUWAŻYŁEŚ?
• Dlaczego Szadrach, Meszach i Abed-Nego odmówili oddania hołdu posągowi postawionemu przez Nebukadneccara?
• Jak Nebukadneccar zareagował na postawę tych trzech Hebrajczyków?
• Jak Jehowa nagrodził tych Hebrajczyków za ich wiarę?
• Czego się nauczyłeś, rozważając wziętą z życia opowieść o Szadrachu, Meszachu i Abed-Negu?
[Całostronicowa ilustracja na stronie 68]
[Ilustracje na stronie 70]
1. Wieża świątynna (ziggurat) w Babilonie
2. Świątynia Marduka
3. Płytka z brązu przedstawiająca bogów Marduka (z lewej) i Nebo (z prawej), stojących na smokach
4. Kamea z podobizną Nebukadneccara, słynącego z przedsięwzięć budowlanych
[Całostronicowa ilustracja na stronie 76]
[Całostronicowa ilustracja na stronie 78]