GILGAL

(od rdzenia oznaczającego: „toczyć; odtoczyć; zdjąć”).

1. Miasto „przy wschodniej granicy Jerycha” (Joz 4:19). Niedaleko „kamieniołomów” w pobliżu Gilgal najwyraźniej znajdowała się rezydencja moabskiego króla Eglona, który za czasów Ehuda ciemiężył Izraelitów (Sdz 3:12-26).

Kiedyś większość geografów utożsamiała Gilgal z Chirbat an-Nitla. Później jednak, zwłaszcza po 1931 r., zaczęto uważać, że chodzi o Chirbat al-Mafdżir. Położenie tego miejsca, 2 km na pn. wsch. od dawnego Jerycha (Tall as-Sultan; Tel Jericho), bardziej odpowiada informacjom na temat odległości między Gilgal a Jerychem, podawanym przez starożytnych historyków (np. Flawiusza i Euzebiusza z Cezarei). Poza tym wykopaliska archeologiczne prowadzone w Chirbat an-Nitla nie dostarczyły dowodów na to, że było ono zamieszkane przed naszą erą. Natomiast podczas badań w okolicach Chirbat al-Mafdżir znaleziono fragmenty ceramiki potwierdzające, iż już kilkaset lat p.n.e. istniała tam jakaś osada. Wprawdzie miejsce to nie leży dokładnie na wsch. od starożytnego Jerycha, ale biblijne określenie „wschodnia granica Jerycha” może też obejmować teren położony na pn. wsch. od tego miasta.

Gilgal było pierwszym obozowiskiem Izraelitów po przekroczeniu Jordanu w miesiącu Abib (Nisan) 1473 r. p.n.e. Tam Jozue postanowił upamiętnić wysuszenie przez Jehowę wód Jordanu, które umożliwiło ludowi przejście na drugą stronę, i ustawił 12 kamieni zabranych ze środka rzeki (Joz 4:8, 19-24). Tam też wszyscy Izraelici płci męskiej urodzeni na pustkowiu zostali obrzezani, po czym Jehowa powiedział, że ‛zdjął z nich hańbę Egiptu’. Aby miejsce to przypominało o tym wydarzeniu, wtedy właśnie nadano mu nazwę „Gilgal”, pochodzącą od rdzenia, który znaczy „toczyć; odtoczyć; zdjąć” (Joz 5:8, 9). Później do Jozuego w Gilgal w dolinie Jordanu zeszli z leżącej na zach. wyżyny przebrani Gibeonici, by zawrzeć z Izraelem przymierze (Joz 9:3-15). Gdy potem Gibeon został zaatakowany, wojska Jozuego dotarły tam z Gilgal po całonocnym marszu i pokonały pięciu królów amoryckich (Joz 10:1-15). W Gilgal rozpoczęto też dokonywanie podziału ziemi Kanaan (Joz 14:6 do 17:18), a zakończono je w Szilo (Joz 18:1 do 21:42).

O aniele Jehowy powiedziano, że „udał się z Gilgal do Bochim” (Sdz 2:1), co może nawiązywać do ukazania się anioła koło Gilgal krótko po przejściu Izraelitów przez Jordan (Joz 5:10-14) i wskazywać, że ten sam anioł ukazał się w Bochim.

Miasto Gilgal co roku odwiedzał Samuel, choć nie wiadomo, czy to niedaleko Jordanu, czy też to omówione w poz. 2 (1Sm 7:15, 16). Tam złożył ofiary po namaszczeniu Saula (1Sm 10:1, 8) i razem z ludem ‛odnowił jego władzę królewską’ (1Sm 11:14, 15).

Gdy Filistyni gromadzili swe wojska na wzgórzach w okolicy Michmasz, Saul znajdował się w Gilgal w dolinie Jordanu. W obawie przed atakiem dopuścił się zuchwalstwa, składając ofiarę całopalną (1Sm 13:4-15). W Gilgal też dowiedział się, że Jehowa odrzuca go jako króla, ponieważ nie usłuchał Jego nakazu, by wytępić wszystkich Amalekitów oraz ich stada i trzody (1Sm 15:12-28).

Kiedy został stłumiony bunt Absaloma, do Gilgal przybyli Judejczycy, by przeprowadzić Dawida przez Jordan (2Sm 19:15, 40).

Za pośrednictwem proroka Micheasza Jehowa przypomniał Izraelitom o zaznanych przez nich błogosławieństwach. „Od Szittim aż do Gilgal” Bóg chronił ich przed szkodliwym wpływem Moabitów, przeprowadził ich przez Jordan i ‛zdjął z nich hańbę Egiptu’. Ale oni nie cenili tych „prawych czynów Jehowy” (Mi 6:5; Lb 25:1).

Niewykluczone, że Gilgal nazywano też Gelilot (zob. GELILOT).

Bet-Gilgal wspomniane w okresie po niewoli babilońskiej może być tożsame z Gilgal koło Jerycha albo z Gilgal omówionym w poz. 2 (Neh 12:28, 29).

2. Gilgal wymienione w związku z działalnością Eliasza i Elizeusza najprawdopodobniej odnosi się do innego miasta niż opisane w poz. 1, choć nie wszyscy tak uważają. Zanim Eliasz został ‛zabrany w wichrze do niebios’, razem z Elizeuszem szedł z Gilgal do Betel, a dopiero potem do Jerycha (2Kl 2:1-5). Taka droga sugeruje, że to Gilgal znajdowało się w sąsiedztwie Betel. Poza tym niektóre przekłady wskazują, iż leżało ono w górach („i zstąpili do Betelu”, Bw). Gilgal w dolinie Jordanu nie pasuje do tego opisu. Dlatego to drugie Gilgal na ogół utożsamia się z dużą wioską Dżildżilija położoną na wzgórzu ok. 11 km na pn. od Betel. W tym miejscu Elizeusz sprawił, że trująca potrawa przestała być szkodliwa (2Kl 4:38-41). Może właśnie o tym albo o jeszcze innym Gilgal powiedziano w Powtórzonego Prawa 11:29, 30, że leżało naprzeciw gór Garizim i Ebal.

W późniejszym okresie miasto to (lub Gilgal z poz. 1) najwyraźniej stało się ośrodkiem fałszywego kultu (Oz 4:15; 9:15; 12:11). Przewidując przyszłą niewolę północnego królestwa, Jehowa za pośrednictwem swego proroka Amosa pogardliwie mówi do zepsutych Izraelitów, by ‛wielokrotnie dopuszczali się występku w Gilgal’, oraz zapowiada, że jego mieszkańcy pójdą na wygnanie (Am 4:4; 5:5).

3. Miejsce położone na zach. od Jordanu, wymienione wśród terenów podbitych przez Izraelitów pod wodzą Jozuego (Joz 12:7, 8, 23). Niektórzy sądzą, że w tym fragmencie kopista popełnił błąd, i opowiadają się za brzmieniem greckiej Septuaginty, gdzie pojawia się „Galilea”; tak jest też np. w Biblii poznańskiej.