MIARY I WAGI
Przybliżone wartości różnych miar i wag używanych przez Hebrajczyków można ustalić na podstawie znalezisk archeologicznych, starożytnych tekstów, a także samej Biblii.
Miary długości. Hebrajczycy najwyraźniej posługiwali się miarami długości nawiązującymi do wzorca w postaci ciała ludzkiego. Na podstawie wzajemnego stosunku długości i szerokości różnych części ciała da się ustalić związek między poszczególnymi miarami długości. A ponieważ z odkryć archeologicznych wynika, że łokieć miał ok. 44,5 cm, można wyrazić miary biblijne we współczesnych jednostkach (zob. ŁOKIEĆ). Wzajemne zależności między hebrajskimi miarami długości oraz ich przybliżone dzisiejsze odpowiedniki przedstawiono w poniższej tabeli.
Miary długości
—
—
Współczesny odpowiednik
1 grubość palca
= 1/4 szerokości dłoni
1,85 cm
1 szerokość dłoni
= 4 grubości palca
7,4 cm
1 piędź
= 3 szerokości dłoni
22,2 cm
1 łokieć
= 2 piędzi
44,5 cm
1 długi łokieć*
= 7 szerokości dłoni
51,8 cm
1 krótki łokieć
—
38 cm
1 trzcina
= 6 łokci
2,67 m
1 długa trzcina
= 6 długich łokci
3,11 m
* Być może tożsamy z ‛dawniejszym’ łokciem wspomnianym w 2Kn 3:3
Pewne wątpliwości budzi miara określana hebrajskim słowem gòmed, użyta wyłącznie w Sędziów 3:16 w odniesieniu do długości miecza Ehuda. Wiele przekładów oddaje ten wyraz przez „łokieć” (Bg, BT, Bw, BWP, NŚ). Zdaniem niektórych uczonych gòmed to tzw. krótki łokieć, odpowiadający mniej więcej odległości od stawu łokciowego do kostek zaciśniętej ręki. W takim wypadku mierzyłby on jakieś „piętnaście cali” (ok. 38 cm) (NE).
Do biblijnych miar długości należą też: sążeń (1,8 m), stadium (185 m) oraz mila — prawdopodobnie chodziło o milę rzymską (1479,5 m). Przebyty dystans często mierzono w dniach potrzebnych na pokonanie danej drogi (Rdz 31:23; Wj 3:18; Lb 10:33; 33:8). ‛Dzień drogi’ to przypuszczalnie co najmniej 30 km, a „odległość drogi sabatowej” wynosiła zapewne ok. 1 km (Dz 1:12; Mt 24:20; zob. DROGA, GOŚCINIEC; MILA; SĄŻEŃ; STADIUM).
Miary objętości. Znaleziono fragmenty dzbanów, na których literami starohebrajskimi było wypisane słowo „bat”. Na podstawie tych odkryć przypuszcza się, że miara bat odpowiadała mniej więcej 22 litrom. W załączonych tabelach podano miary objętości płynów i ciał sypkich, których wartości obliczono właśnie na podstawie miary bat. Wzajemne zależności między poszczególnymi miarami ustalono, opierając się na Biblii lub innych starożytnych źródłach (zob. BAT; CHOMER; HIN; KAB; KOR; LOG; OMER; SEA).
Miary objętości płynów
—
—
Współczesny odpowiednik
1 log
= 1/4 kaba
0,31 l
1 kab
= 4 logi
1,22 l
1 hin
= 3 kaby
3,67 l
1 bat
= 6 hinów
22 l
1 kor
= 10 bat
220 l
Miary objętości ciał sypkich
—
—
Współczesny odpowiednik
1 kab
= 4 logi
1,22 l
1 omer
= 14/5 kaba
2,2 l
1 sea
= 31/3 omera
7,33 l
1 efa
= 3 sea
22 l
1 chomer
= 10 ef
220 l
Inne miary płynów i ciał sypkich. Hebrajskie słowo ʽissaròn, czyli „dziesiąta część”, odnosi się nieraz do dziesiątej części efy (Wj 29:40; Kpł 14:10; 23:13, 17; Lb 15:4). „Sześć miar jęczmienia” (dosł.: „sześć jęczmienia”), o których jest mowa w Rut 3:15, to według Targumu Jonatana sześć miar sea. Z kolei na podstawie Miszny i Wulgaty przyjmuje się, że hebrajski termin létech odnosi się do połowy chomera (Oz 3:2, BWP, NŚ; por. BT i przyp. w Bp). Greckie określenia metretés (występujące w lm. w Jn 2:6 i oddane przez „miary płynów”) oraz bátos (użyte w lm. w Łk 16:6) są przez niektórych utożsamiane z hebrajską miarą bat. Przyjmuje się też, że grecka miara choíniks („kwarta”) to nieco więcej niż litr (Obj 6:5, 6).
Wagi. Znaleziska archeologiczne sugerują, że sykl ważył mniej więcej 11,4 g. Na tej podstawie w załączonej tabeli przedstawiono zależności między hebrajskimi miarami wagi oraz ich przybliżone współczesne odpowiedniki.
Wagi
—
—
Współczesny odpowiednik
1 gera
= 1/20 sykla
0,57 g
1 beka (pół sykla)
= 10 ger
5,7 g
1 sykl
= 2 beki
11,4 g
1 mina (mane)
= 50 sykli
570 g
1 talent
= 60 min
34,2 kg
Greckie słowo lítra uważane jest zwykle za odpowiednik funta rzymskiego (327 g). Mina wymieniana w Chrześcijańskich Pismach Greckich równała się przypuszczalnie 100 drachmom (zob. DRACHMA). Jeśli tak było, to mina grecka ważyła 340 g, a talent grecki — 20,4 kg (zob. MINA; PIENIĄDZE; SYKL; TALENT).
Miary powierzchni. Hebrajczycy określali rozmiary pola ilością ziarna potrzebnego do obsiania go (Kpł 27:16; 1Kl 18:32) bądź powierzchnią, jaką w ciągu dnia można było zaorać zaprzęgiem byków (1Sm 14:14, przyp. w NW).
[Ilustracja na stronie 36]
Zestaw podpisanych odważników hebrajskich