Przekład Nowego Świata — zrewidowane wydanie angielskie (2013)

NA PRZESTRZENI lat tekst Pisma Świętego w Przekładzie Nowego Świata w języku angielskim kilka razy poddawano rewizji, ale ta z roku 2013 była jak dotąd najgruntowniejsza. Obecna wersja zawiera na przykład o jakieś 10 procent mniej słów. Zrewidowano niektóre kluczowe określenia biblijne. Pewnym rozdziałom nadano formę poezji, a do całego wydania dołożono objaśniające przypisy. W tym artykule nie sposób omówić wszystkich zmian, ale przyjrzyjmy się kilku najważniejszym.

Jakie kluczowe wyrażenia biblijne zostały zmienione? Jak wspomniano w poprzednim artykule, zrewidowano sposób oddawania słów „Szeol”, „Hades” i „dusza”. Zmieniono też szereg innych terminów.

Chcąc na przykład uniknąć mylnego wrażenia co do sposobu egzekucji Jezusa — opisywanej dotąd w wersji angielskiej czasownikiem, który najczęściej oznacza nabicie kogoś na ostry pal — użyto zwrotów w rodzaju ‛stracić na palu’ bądź „przybić do pala” (Mat. 20:19, NWT, 2013; Mat. 27:31, NWT, 2013). Termin „rozpasanie” był dotychczas oddawany po angielsku określeniem „loose conduct” i mógł się kojarzyć ze swobodną postawą. Zastąpiono go więc wyrażeniem „brazen conduct”, które wskazuje na zuchwałą postawę i dobrze oddaje znaczenie terminu greckiego (Gal. 5:19). Z kolei angielskie określenie „loving-kindness”, które dosłownie znaczy „kochająca życzliwość” (oddawane po polsku jako „lojalna życzliwość”), zastąpiono sformułowaniem „loyal love” („lojalna miłość”). Dokładniej wyraża ono sens tego biblijnego terminu, który często występuje obok słowa „wierność” (Ps. 36:5; 89:1).

Niektóre terminy, do tej pory oddawane zazwyczaj jednym określeniem, teraz oddano różnymi słowami, zależnie od kontekstu. Przykładowo hebrajskie słowo ʽolám, tłumaczone poprzednio na „czas niezmierzony”, może też znaczyć „na zawsze”. Zauważ, w jak odmiennych znaczeniach pojawia się ono w Psalmie 90:2 oraz w Księdze Micheasza 5:2.

Hebrajski i grecki odpowiednik wyrazu „nasienie”, wielokrotnie występujący w Piśmie Świętym, oznacza zarówno nasiona roślin, jak i potomstwo. We wcześniejszych angielskich wydaniach Przekładu Nowego Świata konsekwentnie używano terminu „nasienie”, między innymi w Księdze Rodzaju 3:15. Ale obecnie w języku tym już mało kto posługuje się wyrazem „nasienie” w znaczeniu „potomstwa”, dlatego w wydaniu zrewidowanym w Księdze Rodzaju 3:15 i w powiązanych wersetach występuje słowo „potomstwo” (Rodz. 22:17, 18; Obj. 12:17). W innych miejscach zastosowano tłumaczenie zależne od kontekstu (Rodz. 1:11; Ps. 22:30; Izaj. 57:3).

Dlaczego w wielu miejscach zrezygnowano z dosłownego tłumaczenia? Jak napisano w Dodatku A1 do zrewidowanego wydania z roku 2013, dobry przekład Biblii „oddaje właściwy sens wyrazów lub zwrotów, których dosłowne tłumaczenie zmieniłoby lub zaciemniło myśli oryginału”. Jeżeli idiomy występujące w języku oryginału brzmią zrozumiale w innych językach, są tłumaczone dosłownie. Na przykład zwrot ‛badać serce’ z Księgi Objawienia 2:23 jest w wielu językach jasny. Jednak występujące w tym samym wersecie sformułowanie ‛badać nerki’ można mylnie zinterpretować. Dlatego w wersji zrewidowanej słowo „nerki” zastąpiono wyrażeniem „najskrytsze myśli”, co oddaje sens oryginału. Podobnie w Księdze Powtórzonego Prawa 32:14 idiom „tłuszcz nerkowy pszenicy” oddano jaśniejszym określeniem „najlepsza pszenica”. Analogicznie zwrot „jestem nieobrzezanych warg” nie brzmi w większości języków tak jasno, jak sformułowanie „trudno mi się wysłowić” (Wyjścia 6:12).

Dlaczego wyrażenia „synowie Izraela” i „chłopcy nie mający ojca” przetłumaczono na „Izraelici” oraz „dzieci bez ojca” lub „sieroty”? W języku hebrajskim zazwyczaj po rodzaju gramatycznym rozpoznaje się, czy mowa jest o mężczyźnie, czy kobiecie. Jednak pewne określenia rodzaju męskiego mogą dotyczyć obu płci. Na przykład z kontekstu niektórych wersetów wynika, że do „synów Izraela” zaliczano zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Z tego względu w zrewidowanej wersji wyrażenie to na ogół oddano słowem „Izraelici” (Wyjścia 1:7; 35:29; 2 Król. 8:12).

W Księdze Rodzaju 3:16 już we wcześniejszych angielskich wydaniach Przekładu Nowego Świata zastosowano podobne rozwiązanie i hebrajski rzeczownik rodzaju męskiego oznaczający „synów” przetłumaczono na „dzieci”. Ale dopiero w wersji zrewidowanej w Księdze Wyjścia 22:24 to samo słowo oddano jako „dzieci”: „Wasze dzieci [po hebrajsku „synowie”] zostaną sierotami”. W myśl tej zasady w innych wersetach wyrażenie „chłopiec nie mający ojca” zastąpiono określeniem „dziecko bez ojca” lub „sierota” (Powt. Pr. 10:18; Hioba 6:27). W podobny sposób sformułowania te przetłumaczono w greckiej Septuagincie.

Dlaczego uproszczono sposób oddawania wielu czasowników hebrajskich? Czasowniki hebrajskie mają dwa główne aspekty: niedokonany i dokonany. W poprzednich angielskich wydaniach Przekładu Nowego Świata czasowniki hebrajskie w formie niedokonanej konsekwentnie oddawano za pomocą czasownika i jakiegoś słowa pomocniczegoa. A dokonany aspekt czasowników, wyrażający zakończoną czynność, podkreślano dodatkowymi wyrazami, takimi jak „na pewno”, „naprawdę” czy „zaiste”.

W zrewidowanym wydaniu z roku 2013 zrezygnowano z tych pomocniczych określeń (z wyjątkiem miejsc, w których pomagają lepiej zrozumieć tekst). Na przykład w Księdze Rodzaju 1:3 tekst angielski w dosłownym tłumaczeniu brzmiał: „Bóg zaczął mówić: ‚Niech powstanie światło’”. Ale żeby nie sugerować, jakoby Bóg wypowiadał te słowa wielokrotnie, w wersji zrewidowanej użyto czasownika w formie dokonanej: „Bóg powiedział”. Natomiast w Księdze Rodzaju 3:9 użyto czasownika w formie niedokonanej „wołał”, gdyż Adama Jehowa najwyraźniej nawoływał wiele razy. Ogólnie mówiąc, czasowniki oddano w prostszy sposób, uwypuklający raczej samą czynność niż jej aspekt (niedokonany lub dokonany) wyrażony w języku hebrajskim. Do pewnego stopnia pomaga to również uchwycić zwięzłość owego języka.

Dlaczego większej liczbie rozdziałów nadano formę poezji? Wiele części Biblii pierwotnie spisano właśnie w takiej postaci. We współczesnych językach poezję często wyróżniają rymy, natomiast najważniejszymi formalnymi elementami poezji hebrajskiej są paralelizm i kontrast. W poezji tej rytm osiąga się nie przez rym, lecz przez logiczny układ myśli.

We wcześniejszych wydaniach Przekładu Nowego Świata formę poezji nadano Księdze Hioba i Psalmom, aby pokazać, że początkowo ich treść śpiewano lub recytowano. Taki format podkreślał elementy poetyckie i sprzyjał zapamiętywaniu. W zrewidowanej wersji z roku 2013 formę poezji przybrały księgi Przysłów i Pieśni nad Pieśniami oraz wiele rozdziałów z ksiąg prorockich. Dzięki temu widać, że owe fragmenty pierwotnie spisano właśnie w takiej postaci, jak również łatwiej dostrzec paralelizmy i kontrasty. Przykładem może być Księga Izajasza 24:2, gdzie w każdym wersie występuje kontrast i gdzie jedna linijka wiąże się z następną, co wyraźnie podkreśla, że nikogo nie minie osąd Boży. Kiedy czytelnik napotyka takie urywki w formie poezji, uświadamia sobie, że pisarz biblijny nie tyle się powtarzał, ile stosował technikę poetycką służącą uwydatnieniu Bożego orędzia.

W języku hebrajskim nie zawsze łatwo odróżnić prozę od poezji. Dlatego do tej drugiej zaliczono w przekładach Biblii różne fragmenty. To tłumacze ustalają, które wersety ukażą się jako poezja. Niektóre napisano prozą poetycką, a główną myśl uwypuklono w nich za pomocą obrazowego języka, gry słów czy paralelizmu.

W starożytnym poemacie Pieśń nad Pieśniami często zmieniają się postacie. Ogromną pomocą w ich rozpoznaniu jest nowy element przekładu, występujący na początku każdej księgi — „Zarys treści”.

Jaki wpływ na wydanie zrewidowane miała analiza rękopisów w językach oryginału? Pierwotny angielski Przekład Nowego Świata był oparty na hebrajskim tekście masoreckim oraz na uznanym tekście greckim opracowanym przez Westcotta i Horta. Badania starożytnych manuskryptów biblijnych posuwają się naprzód i rzucają coraz więcej światła na brzmienie niektórych wersetów. Udostępniono treść Zwojów znad Morza Martwego. Przeanalizowano kolejne greckie rękopisy. Teksty wielu odkrytych manuskryptów są dostępne w wersji elektronicznej, dzięki czemu łatwiej analizować różnice między rękopisami i ustalić, które brzmienie tekstu hebrajskiego lub greckiego jest najlepiej udokumentowane. Komitet Przekładu Biblii Nowego Świata wykorzystał te pomoce, by przeanalizować pewne wersety, i w rezultacie wprowadził szereg zmian.

Na przykład w Księdze 2 Samuela 13:21 grecka Septuaginta zawiera odpowiednik następującego zdania: „Ale nie chciał zranić uczuć swojego syna Amnona. Kochał go, bo był on jego pierworodnym”. Wcześniejsze wydania Przekładu Nowego Świata nie zawierają tych słów, gdyż nie ma ich w tekście masoreckim. Występują one jednak w Zwojach znad Morza Martwego i dlatego zostały włączone do zrewidowanej wersji z roku 2013. Z podobnych powodów imię Boże przywrócono w pięciu miejscach w Księdze 1 Samuela. Prócz tego pod wpływem analizy greckich tekstów przestawiono kolejność myśli w Ewangelii według Mateusza 21:29-31. Tak więc za dokonaniem niektórych zmian przemawiały ważkie dowody pochodzące z różnych manuskryptów, a nie ścisłe trzymanie się pojedynczego krytycznego opracowania tekstu greckiego.

To jedynie kilka zmian, dzięki którym Przekład Nowego Świata, uważany przez wielu za dar od Boga chętnie przekazującego informacje, stał się łatwiejszy do czytania i zrozumienia.