ZŁOTO

Metal szlachetny; pierwszy metal wspomniany w Biblii i najczęściej w niej wymieniany (Rdz 2:11). Od zarania dziejów wysoko go ceniono ze względu na jego wagę, rzadkość występowania, trwały i piękny połysk oraz ciągliwość i kowalność. W odniesieniu do złota używa się kilku hebrajskich słów, m.in. zaháw (Wj 25:11), charúc (Za 9:3), kétem (Ps 45:9), paz („oczyszczone złoto”; Ps 19:10), segòr („czyste złoto”; Hi 28:15) i ʼofír („złoto z Ofiru”; Hi 22:24). W Chrześcijańskich Pismach Greckich słowa chrysòs i chrysíon odnoszą się zarówno do złota, jak i do wykonanych z niego monet i ozdób, a prócz tego są używane w znaczeniu przenośnym (Mt 2:11; 10:9; 1Ko 3:12; 1Pt 3:3).

Ze względu na rzadkie występowanie złoto stało się wygodnym środkiem płatniczym i stanowiło wyznacznik bogactwa i prestiżu (Rdz 13:2; 1Kn 21:25; Est 8:15). Złote monety zaczęto jednak bić stosunkowo późno. Barwa i blask tego metalu oraz jego odporność na utlenianie czy matowienie sprawiały, że był on szczególnie ceniony jako materiał do wyrobu biżuterii i różnego rodzaju ozdób (Rdz 24:22; 41:42; Sdz 8:24-26; Ps 45:9, 13).

Jeśli czyste złoto występuje w złożach żwiru lub korycie rzeki, można je łatwo oddzielić i wydobyć, ponieważ ma duży ciężar właściwy. O wydobywaniu i rafinacji złota wspomina Księga Hioba (Hi 28:1, 2, 6).

W przybytku i świątyni. Kowalność złota pozwala nadać mu dowolny kształt. Przy budowie przybytku rozklepywano je na płytki do pokrywania różnych powierzchni, a nawet na cienkie arkusze, z których wycinano nitki wplatane później w pewne elementy stroju arcykapłana (Wj 25:31; 30:1-3; 37:1, 2; 39:2, 3). Podobnie wykorzystano złoto w świątyni zbudowanej przez Salomona (1Kl 6:21-35; 10:18; 2Kn 3:5-9). Stopy złota z innymi metalami są twardsze niż czysty kruszec, dzięki czemu mają więcej zastosowań. Sporządzano je również w starożytnym Izraelu (1Kl 10:16; zob. ELEKTRUM).

Do budowy przybytku wykorzystano mnóstwo złota; jego obecna wartość wyniosłaby ok. 11 270 000 dolarów (Wj 25:10-40; 38:24). Było to jednak bardzo niewiele w porównaniu z ilością złota użytą we wspaniałej świątyni wybudowanej przez Salomona. Dawid przeznaczył na nią co najmniej 100 000 talentów złota, które dzisiaj byłoby warte ponad 38 535 000 000 dolarów (1Kn 22:14). Ze złota i srebra wykonano świeczniki i przybory świątynne — widełki, czasze, dzbany, misy, kielichy itd., a inne naczynia zrobiono z miedzi; złotem pokryto cheruby w Miejscu Najświętszym, ołtarz kadzielny, a nawet całe wnętrze świątyni (1Kl 6:20-22; 7:48-50; 1Kn 28:14-18; 2Kn 3:1-13).

Dochody Salomona. Do skarbca Salomona wpływały duże ilości złota od króla Tyru (120 talentów), królowej Szeby (120 talentów), z corocznych danin i podatków oraz złota sprowadzanego przez jego własną flotę handlową. W sprawozdaniu biblijnym czytamy: „Waga złota napływającego do Salomona w ciągu jednego roku wynosiła sześćset sześćdziesiąt sześć talentów złota [ok. 256 650 000 dolarów]”. Do tego dochodziły wpływy od handlarzy, namiestników itd. (1Kl 9:14, 27, 28; 10:10, 14, 15).

Salomon sprowadzał złoto m.in. z Ofiru. Na odnalezionym fragmencie ceramiki, pochodzącym prawdopodobnie z VIII w. p.n.e., widnieje napis: „Złoto z Ofiru do bet choron, 30 sykli” (1Kl 9:28; 10:11; Hi 28:16; zob. OFIR 2).

Złoto ze zdobytych miast. Bóg polecił Izraelitom palić w ogniu ryte wizerunki bożków narodów: „Nie wolno ci pożądać srebra ani złota będącego na nich ani go sobie brać, żebyś czasem nie został przez nie usidlony; jest to bowiem obrzydliwością dla Jehowy, twego Boga. I nie wolno ci przynieść do swego domu rzeczy odrażającej i stać się czymś przeznaczonym na zagładę, tak jak ona. Masz się nią bezwzględnie brzydzić i bezwarunkowo czuć do niej wstręt, gdyż jest czymś przeznaczonym na zagładę” (Pwt 7:25, 26). Dlatego bożki oraz związane z nimi przedmioty kultu palono, a pochodzące z nich złoto i srebro czasami ścierano na proch (Wj 32:20; 2Kl 23:4).

Inne przedmioty ze złota i srebra znajdujące się w zdobytych miastach można było zabrać po poddaniu ich obróbce ogniowej w celu oczyszczenia (Lb 31:22, 23). Wyjątek stanowiło Jerycho, gdyż było pierwociną z podboju Kanaanu. Znalezione w nim złoto i srebro (oprócz bożków) należało przekazać kapłanom do użytku w sanktuarium (Joz 6:17-19, 24).

Mądrość i wiara lepsze niż złoto. Chociaż złoto posiada wielką wartość, to jednak podobnie jak inne dobra materialne nie może zapewnić życia tym, którzy je posiadają (Ps 49:6-8; Mt 16:26). Za żadną ilość tego kruszcu nie da się też nabyć prawdziwej mądrości, która pochodzi od Jehowy (Hi 28:12, 15-17, 28). Jego prawa, przykazania i karcenie są bardziej pożądane niż wiele oczyszczonego złota (Ps 19:7-10; 119:72, 127; Prz 8:10). W dniu gniewu Jehowy złoto nie zdoła nikogo uratować (Sof 1:18).

W społeczeństwie nastawionym materialistycznie ludzie szydzą z wiary w Boga i uważają ją za niepraktyczną. Tymczasem apostoł Piotr zwrócił uwagę na jej niezrównaną trwałość i stałą wartość. Oznajmił, iż wypróbowana wiara ma znacznie większą wartość niż złoto, które wytrzymuje ogień, ale niszczeje i może ‛zginąć’ w inny sposób. Chrześcijanie muszą przechodzić rozmaite próby, które bywają przykre, lecz ukazują jakość ich wiary (1Pt 1:6, 7). Prawdziwa wiara potrafi przetrwać wszelkie próby.

Znaczenie symboliczne. Hiob wymienił złoto jako symbol materializmu — jednej z rzeczy, których musiał się wystrzegać, żeby podobać się Jehowie (Hi 31:24, 25). Z drugiej strony piękne, kosztowne i czyste złoto stanowi trafny symbol użyty w opisie świętego miasta, Nowej Jerozolimy, i znajdującej się w nim szerokiej ulicy (Obj 21:18, 21).

Posąg ze snu Nebukadneccara miał głowę ze złota, a pozostałe jego części były wykonane z mniej cennych materiałów. Zgodnie z wyjaśnieniem Daniela poszczególne elementy posągu przedstawiały mocarstwa światowe, np. głowa ze złota symbolizowała Nebukadneccara, a dokładniej zapoczątkowaną przez niego dynastię królów babilońskich (Dn 2:31-33, 37-40). Babilon został również przedstawiony jako ‛złoty kielich w ręku Jehowy’, gdyż okazał się użytecznym wykonawcą Jego wyroków wydanych na narody (Jer 51:7).

W przybytku zbudowanym przez Mojżesza złoto wykorzystano w zamkniętych pomieszczeniach — w Miejscu Świętym, gdzie wchodzili i pełnili służbę kapłani, oraz w Miejscu Najświętszym, do którego wchodził tylko arcykapłan. Ponieważ Miejsce Najświętsze i złota Arka Przymierza symbolizowały niebo, gdzie mieszka Bóg, zaś do Miejsca Świętego mogli wchodzić tylko kapłani, a nie wszyscy Izraelici, więc te złote przedmioty najwyraźniej wyobrażają sprawy związane z niebiosami i „królewskim kapłaństwem”, czyli uczestnikami powołania niebiańskiego, oraz ich działalnością i służbą na rzecz Boga (1Pt 2:9; Heb 9:1-5, 9, 11, 12, 23-25; 3:1). W ten sposób symbolicznie odróżniono owo kapłaństwo od mieszkańców ziemi, korzystających z jego służby.

Pisarz Księgi Kaznodziei, zachęcając młodych, by służyli swemu Stwórcy, gdy mają jeszcze dużo sił i energii, wspomniał, iż powinni to czynić, zanim „rozbije się złota czasza”. Zapewne miał na myśli czaszkę wraz z mieszczącym się w niej mózgiem, której rozbicie oznacza kres życia danego człowieka (Kzn 12:6, 7).