SŁUP

Pionowy element konstrukcyjny, filar lub kolumna.

Niektóre starożytne ludy Bliskiego Wschodu wznosiły w celach kultowych tzw. święte słupy, często nawiązujące do symboliki fallicznej. Izraelici po wejściu do Ziemi Obiecanej mieli zburzyć takie obiekty i nie wolno im było stawiać niczego podobnego (Pwt 7:5; 16:22). Zdarzało się jednak, że przejmowali elementy religii pogańskiej i również wznosili święte słupy (1Kl 14:23; 2Kl 3:2; zob. ŚWIĘTY SŁUP).

W odróżnieniu od tych niestosownych słupów, którymi Bóg się brzydził, Pisma Hebrajskie wspominają też o słupach lub kamieniach stawianych dla upamiętnienia czegoś. Takie słupy nie były obiektami kultu ani symbolami narządów płciowych. Miały raczej przypominać o jakimś historycznym wydarzeniu.

Jakub postawił w Betel dwa kamienne słupy. W obu wypadkach chciał zwrócić uwagę na to, że w tym miejscu Jehowa potraktował go w sposób szczególny (Rdz 28:18, 19, 22; 31:13; 35:14, 15). Inny słup, zapewne też kamienny, postawił na grobie Racheli; istniał on jeszcze w czasach Mojżesza (Rdz 35:19, 20). Gdy Izraelici przyjęli prawa, które otrzymali od Boga za pośrednictwem Mojżesza, ten zbudował ołtarz i „dwanaście słupów odpowiadających dwunastu plemionom Izraela” (Wj 24:4). Podobnie Jozue kazał ustawić kamienie symbolizujące poszczególne plemiona, choć w sprawozdaniu biblijnym nie nazwano ich słupami. Miały one stanowić dla Izraelitów pamiątkę, a dla ojców — okazję do wyjaśniania synom znaczenia tych dwunastu kamieni (Joz 4:1-9, 20-24).

Kamień lub słup stawiano też nieraz dla upamiętnienia jakiegoś zwycięstwa albo przymierza (Rdz 31:44-53; Joz 24:26; 1Sm 7:10-12). Po zwycięstwie nad Amalekitami król Saul ‛wzniósł sobie pomnik’ w Karmelu (1Sm 15:12). Wprawdzie hebrajskie słowo przetłumaczone tu na „pomnik” na ogół oznacza „rękę”, ale w 2 Samuela 18:18 podobnie użyto go na określenie takiego obiektu — „kolumny” wzniesionej przez Absaloma i nazwanej „Pomnikiem Absaloma” (NŚ; por. Bp, Bw); a zatem Saul dla upamiętnienia zwycięstwa najwyraźniej także wzniósł pomnik albo kolumnę (por. Iz 56:5; zob. ABSALOM).

W proroctwie z Izajasza 19:19 również może chodzić o słup o charakterze pamiątkowym. Słowa te, napisane w VIII w. p.n.e., dotyczyły sytuacji po zburzeniu Jerozolimy w 607 r. p.n.e. Jak przepowiedziano w Izajasza 19:18, niektórzy Żydzi pozostawieni w kraju przez Babilończyków uciekli do Egiptu i tam zamieszkali (Jer 43:4-7; 44:1). Dlatego wielu komentatorów uważa, iż zapowiedź istnienia „słupa dla Jehowy” przy granicy Egiptu oznaczała, że będzie się tam pamiętać o Jehowie — bez względu na to, czy naprawdę stanął w tym miejscu jakiś literalny słup (por. Iz 19:20-22).

Podpory architektoniczne. Jak wynika z Biblii oraz odkryć archeologicznych, na Bliskim Wschodzie stosowano jako podpory architektoniczne słupy z drewna, kamienia lub cegieł. Często opierały się na nich belki dachowe albo piętra budynku (Sdz 16:25, 29; 1Kl 7:2; Prz 9:1). Kolumny z drewna czy cegieł mogły mieć kamienne podstawy. W zbudowanym przez Salomona Domu Lasu Libanu belki i górne komnaty były podtrzymywane przez rzędy słupów z drewna cedrowego. Nazwa tej budowli przypuszczalnie wzięła się stąd, że cedry sprowadzono z Libanu albo że słupy te swym wyglądem przypominały las. Pobliski Portyk Kolumnowy zapewne miał dużo kolumn, choć sprawozdanie nie podaje, ile ich było ani z czego je wykonano (1Kl 7:1-6; por. Eze 40:16, 48, 49). Na dziedzińcu pałacu Aswerusa stały kolumny z marmuru (Est 1:6).

W świątyni Salomona przed portykiem postawiono dwie olbrzymie kolumny z miedzi, nazwane Jachin i Boaz (1Kl 7:15; 2Kl 25:17; Jer 52:21; zob. GŁOWICA). W dziele New Bible Dictionary (red. J. D. Douglas, 1985, s. 941) zasugerowano, że w uroczystych chwilach królowie stawali przy jednej z tych kolumn; ale nie ma co do tego pewności, gdyż Biblia mówi o niektórych tylko tyle, iż byli „przy swej kolumnie u wejścia” lub po prostu „przy kolumnie” (2Kn 23:13; 2Kl 11:14; 23:3). Gdy chcieli przemówić do poddanych, być może stawali na podwyższeniu w bramie wewnętrznego dziedzińca albo jeszcze gdzie indziej.

Mniejsze, akacjowe słupy zastosowano w konstrukcji przybytku: cztery podtrzymywały zasłonę między Miejscem Świętym a Najświętszym, a na pięciu wisiała kotara przy wejściu (Wj 26:32-37). Sześćdziesiąt innych słupów podtrzymywało lniane zasłony wokół dziedzińca oraz kotarę w jego bramie (Wj 27:9-16).

Na niedużych, ozdobnych słupkach ze srebra zapewne opierał się baldachim lektyki Salomona (PnP 3:9, 10).

Znaczenie przenośne. Ze względu na materiał, z którego je wykonywano, oraz pełnioną rolę kolumny i filary są trafnym symbolem mocnego, bezpiecznego oparcia. Zbór chrześcijański nazwano „filarem i podporą prawdy”, gdyż obstaje właśnie przy niej, a nie przy religijnych błędach (1Tm 3:15). Jakuba, Kefasa i Jana ‛uważano za filary’ zboru, ponieważ byli ugruntowani w wierze i wiele dla niego robili (Gal 2:9). Chrześcijanin, który zwycięży, stanie się „filarem w świątyni Boga”, zaskarbiając sobie stałe miejsce w tej duchowej budowli (Obj 3:12). Przyrównanie nóg pewnego silnego anioła do słupów nawiązuje do faktu, że słupy były elementami bardzo solidnymi i wytrzymałymi (Obj 10:1). Nogi ukochanego pasterza Szulamitki przypominały „marmurowe kolumny” — były piękne i mocne (PnP 5:15).

Jak długo cudowny słup obłoku i ognia towarzyszył obozowi Izraelitów?

Izraelitów, którzy opuścili Egipt, Jehowa w cudowny sposób prowadził przez pustkowie: „Szedł przed nimi za dnia w słupie obłoku, (...) nocą zaś w słupie ognia, aby im świecić” (Wj 13:21). Nie były to dwa różne słupy, ale jeden „słup ognia i obłoku”, który w ciągu dnia na ogół miał postać obłoku, a w nocy — ognia (Wj 14:24). Gdy Egipcjanie ścigali Izraelitów, słup przesunął się na tyły i prawdopodobnie szeroko się rozpostarł, tworząc swego rodzaju ścianę (Ps 105:38, 39). Sprawił, że po stronie Egipcjan zapanowała ciemność, a wśród Izraelitów było jasno (Wj 14:19, 20). Kiedy zbudowano przybytek, unoszący się nad nim słup oznaczał, że Jehowa symbolicznie przebywa w tym świętym miejscu (Wj 40:35). Słup obłoku reprezentował Jehowę, który spośród niego przemawiał (Lb 12:5;14:14; Ps 99:7). Ostatnia wzmianka o tym słupie pojawia się tuż przed wkroczeniem Izraelitów do Ziemi Obiecanej (Pwt 31:15). Gdy osiedlili się w swej ziemi, taki słup zapewniający przewodnictwo nie był im już potrzebny (por. Wj 40:38; Iz 4:5).