PROWINCJA

Jednostka administracyjna państwa, podległa władzy rządu centralnego (Est 1:16; 2:3, 18). Pisma Hebrajskie wspominają o prowincjach w Izraelu, Babilonie i Medo-Persji (1Kl 20:14-19; Est 1:1-3; Dn 3:1, 3, 30). Słowo hebrajskie i aramejskie tłumaczone na „prowincja” (medináh) pochodzi od rdzenia din, czyli „sądzić”.

Prorok Daniel został ustanowiony władcą nad całą prowincją babilońską — mogło chodzić o najważniejszą część imperium, obejmującą miasto Babilon (Dn 2:48). Jego trzej towarzysze, Szadrach, Meszach i Abed-Nego, również otrzymali funkcje administracyjne w tej prowincji (Dn 2:49; 3:12). Inną prowincją mocarstwa babilońskiego był chyba Elam (Dn 8:2). Ponieważ żydowscy repatrianci wcześniej przebywali w prowincji babilońskiej, nazwano ich „synami z tej prowincji” (Ezd 2:1; Neh 7:6). Określenie to może jednak nawiązywać też do tego, że byli mieszkańcami medo-perskiej prowincji Judy (Neh 1:3).

Mocarstwo medo-perskie — przynajmniej za panowania Aswerusa (Kserksesa I) — składało się ze 127 prowincji: od Indii po Etiopię. Żydzi byli rozproszeni po całym tym rozległym obszarze (Est 1:1; 3:8; 4:3; 8:17; 9:2, 30). Jedną ze 127 prowincji była Juda, która miała namiestnika i podporządkowanych mu naczelników (Neh 1:3; 11:3). Najwyraźniej jednak była elementem jeszcze większej jednostki polityczno-administracyjnej, na której czele stał wyższy urzędnik państwowy. Przypuszczalnie kierował on do króla wszelkie poważne skargi dotyczące podległego mu terytorium, po czym czekał na upoważnienie do działania. Również niżsi rangą urzędnicy mogli prosić o zbadanie jakiejś sprawy związanej z daną prowincją (Ezd 4:8-23; 5:3-17). Za zgodą króla prowincje mogły otrzymać pieniądze ze skarbca królewskiego. Rozkazy władcy przekazywano do rozmaitych części imperium poprzez kurierów (Ezd 6:6-12; Est 1:22; 3:12-15; 8:10-14). Dzięki temu wszyscy mieszkańcy prowincji byli zaznajomieni z prawami i rozporządzeniami władzy centralnej (por. Est 4:11).

Podział starożytnych państw na prowincje często oznaczał dodatkowe brzemiona dla poddanych, czego był świadomy mądry pisarz Księgi Kaznodziei (5:8).

Grecki termin eparcheía, tłumaczony na „prowincja”, początkowo odnosił się do sfery działania wyższego urzędnika rzymskiego. Później nazwą „prowincja” zaczęto określać podbite terytoria poza Półwyspem Apenińskim, powierzone władzy namiestnika.

W 27 r. p.n.e. pierwszy cesarz rzymski, Oktawian August, podzielił 22 ówczesne prowincje na dwie kategorie. Dziesięć spokojniejszych, w których nie była konieczna stała obecność legionów rzymskich, uznano za prowincje senatorskie. Głównym przedstawicielem władzy był w nich prokonsul (Dz 18:12; zob. PROKONSUL). Pozostałe przekształcono w prowincje cesarskie — podlegały bezpośrednio cesarzowi i były zarządzane przez namiestnika, a większe przez dowódcę wojskowego zwanego legatem. Prowincje cesarskie wymagały stacjonowania legionów — m.in. dlatego, że na ogół leżały blisko granicy. Podporządkowując je swej władzy, cesarz zapewniał sobie kontrolę nad armią. Po r. 27 p.n.e. podbite kraje stawały się prowincjami cesarskimi. Prowincje niekiedy dzielono na mniejsze jednostki administracyjne.

Status prowincji mógł ulec zmianie z cesarskiej na senatorską (i na odwrót) (zob. CYPR). Nieraz korygowano też granice, wskutek czego jakieś miasto czy cała kraina mogły się znaleźć w prowincji przyległej, a czasami nawet w nowo powstałej (zob. np. CYLICJA; KAPADOCJA; PAMFILIA; PIZYDIA).

Po skazaniu na wygnanie Archelausa (Mt 2:22), syna Heroda Wielkiego, w Judei ustanowiono namiestnika rzymskiego, który w pewnej mierze podlegał legatowi Syrii, będącej większą prowincją.

Kiedy Pawła zaprowadzono do Cezarei przed oblicze namiestnika Feliksa, ten „zapytał, z której on jest prowincji, i dowiedział się, że z Cylicji” (Dz 23:34). Apostoł urodził się bowiem w Tarsie, który leżał w rzymskiej prowincji Cylicja (Dz 22:3).

W przeciwieństwie do prokonsula prowincji senatorskiej, który zwykle pełnił swą funkcję tylko rok, namiestnik prowincji cesarskiej był mianowany przez władcę na czas nieokreślony. Po Feliksie namiestnikiem cesarskiej prowincji Judei został Festus (Dz 25:1).