PIECZENIE, PIEKARZ

Pieczenie polega na poddawaniu produktów żywnościowych działaniu płomieni, żaru lub gorącego powietrza. Najczęstszym hebrajskim odpowiednikiem czasownika „piec” jest ʼafáh, od którego pochodzi słowo ʼoféh („piekarz”) (Rdz 19:3; 40:2). Inny hebrajski odpowiednik czasownika „piec” (ʽug; Eze 4:12) najwyraźniej jest spokrewniony ze słowem ʽugáh, oznaczającym „okrągły placek” (Rdz 18:6; zob. PLACEK).

U Hebrajczyków pieczenie chleba i placków należało do głównych obowiązków kobiet, choć w niektórych większych domach zajmowali się tym niewolnicy. Przemawiając w imieniu Jehowy, Samuel oznajmił Izraelitom, którzy domagali się ustanowienia człowieczego króla: „Będzie zabierał wasze córki, by sporządzały maści, a także gotowały i piekły” (1Sm 8:13). Czasami jednak mężczyźni nadzorowali pieczenie lub sami się nim zajmowali. Wskazuje na to zachowanie Lota, gdy w Sodomie odwiedzili go dwaj aniołowie: „Wyprawił dla nich ucztę i napiekł przaśnych placków, i zaczęli jeść” (Rdz 19:1-3).

W czasach biblijnych chleb na ogół wypiekano w piecach (zob. PIEC). Czasami rozpalano ogień na ułożonych obok siebie kamieniach, a gdy się dobrze rozgrzały, usuwano z nich popiół i kładziono ciasto. Po jakimś czasie placek przewracano na drugą stronę i zostawiano do całkowitego upieczenia (Oz 7:8). Podróżni niekiedy piekli placki w płytkim dole wyłożonym kamieniami, na których wcześniej rozpalano ognisko. Po usunięciu węgli na rozgrzanych kamieniach kładziono ciasto i zapewne kilka razy je przewracano (1Kl 19:6).

Izraelici często składali jako ofiarę zbożową coś „upieczonego w piecu”, pochodzącego „z patelni” lub „z głębokiego rondla” (Kpł 2:4-7). Patelnia miała postać grubego glinianego talerza z rowkami (nieco podobnego do dzisiejszej gofrownicy), choć używano też żelaznych panwi (Eze 4:3).

W miastach pracowali zawodowi piekarze. Gdy przed upadkiem Jerozolimy w 607 r. p.n.e. w mieście brakowało żywności, Jeremiasz, którego trzymano na Dziedzińcu Straży, codziennie — aż do wyczerpania się zapasów — dostawał okrągły bochenek „z ulicy piekarzy” (Jer 37:21). Najwidoczniej więc piekarnie były skupione w Jerozolimie przy jednej ulicy. Kiedy wiele lat później pod kierownictwem Nehemiasza odbudowywano mury Jerozolimy, naprawiono też Wieżę Pieców Piekarskich (Neh 3:11; 12:38). Nie wiadomo, skąd się wzięła jej nazwa, ale być może pochodziła od znajdujących się w pobliżu pieców piekarskich.

W starożytnym Egipcie nadworny piekarz najwyraźniej cieszył się dużym poważaniem. Na malowidle ściennym z grobowca Ramzesa III w Dolinie Królów w Tebach ukazano pracę królewskiej piekarni. Widać tam ugniatanie ciasta nogami, formowanie bochenków chleba i przygotowywanie pieca. W Księdze Rodzaju opisano, jak pewien nadworny piekarz w Egipcie naraził się swemu władcy i trafił do więzienia. Miał tam sen, w którym ujrzał siebie z trzema koszami chleba na głowie, a z najwyższego kosza chleb wyjadały ptaki. Trzeciego dnia ów „przełożony piekarzy” został zabrany z więzienia i stracony, zgodnie z wykładnią snu podaną przez Józefa: „Trzy kosze to trzy dni. Za trzy dni faraon podniesie twoją głowę i zawiesi cię na palu; a ptaki będą z ciebie wyjadać twoje ciało” (Rdz 40:1-3, 16-22).