BÓG

Mianem boga można nazwać każdy przedmiot kultu, ponieważ osoba oddająca mu cześć uważa go za coś potężniejszego od siebie i otacza nabożnym szacunkiem. Niektórzy pozwalają nawet, żeby bogiem był dla nich brzuch (Rz 16:18; Flp 3:18, 19). Biblia mówi o wielu bogach (Ps 86:8; 1Ko 8:5, 6), ale zarazem wykazuje, że bogowie narodów są nic niewarci (Ps 96:5; zob. BOGOWIE I BOGINIE).

Określenia hebrajskie. Jednym z hebrajskich odpowiedników słowa „Bóg” jest wyraz ʼEl, który prawdopodobnie znaczy „potężny; silny” (Rdz 14:18). Może określać zarówno Jehowę, jak i innych bogów oraz ludzi. Poza tym często wchodzi w skład imion własnych, takich jak Elizeusz („Bóg jest wybawieniem”) i Michał („któż jest jak Bóg?”). W niektórych miejscach ʼEl występuje z przedimkiem (haʼÉl, dosł. „ten Bóg”) i odnosi się do Jehowy, odróżniając Go od innych bogów (Rdz 46:3; 2Sm 22:31; zob. Dodatek 1G w NW).

W Izajasza 9:6 Jezusa Chrystusa proroczo nazwano ʼEl Gibbòr, co znaczy „Potężny Bóg” (a nie ʼEl Szaddáj [„Bóg Wszechmocny”], które to wyrażenie odniesiono w Rodzaju 17:1 do Jehowy).

Liczba mnoga ʼelím jest używana do określania innych bogów, choćby w Wyjścia 15:11 („bogowie”). Może też wskazywać na majestat i dostojeństwo, np. w Psalmie 89:6: „Któż pośród synów Bożych [dosł. „synów Boga”, biwené ʼElím] może przypominać Jehowę?” Zarówno w tym, jak i w innych wersetach użyto liczby mnogiej w odniesieniu do jednej osoby, co znajduje potwierdzenie w fakcie, iż słowo ʼElím oddano w greckiej Septuagincie wyrazem Theòs w liczbie pojedynczej, a w łacińskiej Wulgacie odpowiednio przez Deus.

Hebrajskie określenie ʼelohím („bogowie”) najwyraźniej wywodzi się od rdzenia oznaczającego „być potężnym, silnym”. Jest to liczba mnoga wyrazu ʼelòah („bóg”). Niekiedy wskazuje ona na szereg bogów (Rdz 31:30, 32; 35:2), ale znacznie częściej służy do podkreślenia majestatu, godności czy dostojeństwa. W Piśmie Świętym ʼelohím może się odnosić do samego Jehowy, aniołów, bożków (pojedynczych lub wielu) oraz do ludzi.

Gdy chodzi o Jehowę, liczba mnoga ʼElohím służy do uwydatnienia majestatu, godności i dostojeństwa (Rdz 1:1). Aaron Ember napisał na ten temat: „Za tym, że język S[tarego] T[estamentu] całkowicie odrzuca myśl, jakoby (...) [ʼElohím] (w odniesieniu do Boga Izraela) określało więcej niż jedną osobę, przemawia przede wszystkim okoliczność, iż słowo to prawie zawsze łączy się z orzeczeniem czasownikowym w liczbie pojedynczej, a także jest określane przymiotnikiem w liczbie pojedynczej. (...) [ʼElohím] należy raczej rozumieć jako wzmocnioną liczbę mnogą wskazującą na wielkość i majestat, odpowiednik określenia Wielki Bóg” (The American Journal of Semitic Languages and Literatures, 1905, t. XXI, s. 208).

Tytuł ʼElohím kieruje uwagę na potęgę Jehowy jako Stwórcy. Na przykład 35 razy występuje w sprawozdaniu o stwarzaniu, a czasownik opisujący, co On mówił lub robił, zawsze jest w liczbie pojedynczej (Rdz 1:1 do 2:4). Bóg dysponuje nieograniczoną potęgą.

W Psalmie 8:5 mianem ʼelohím określono aniołów, jak to wynika ze sposobu zacytowania tego fragmentu przez Pawła w Hebrajczyków 2:6-8. W Rodzaju 6:2, 4 oraz w Hioba 1:6 i 2:1 aniołowie zostali nazwani bené haʼElohím — „synowie Boży” (Bg), „synowie prawdziwego Boga” (NŚ). W dziele Lexicon in Veteris Testamenti Libros (L. Koehler i W. Baumgartner, Lejda 1958) wyjaśniono na s. 134: „(poszczególne) istoty boskie, bogowie”. A na s. 51 powiedziano: „(pojedynczy) bogowie” i powołano się na Rodzaju 6:2 oraz na Hioba 1:6; 2:1 i 38:7. Dlatego w Psalmie 8:5 słowo ʼelohím oddano przez „aniołowie” (LXX), „podobni do Boga” (NŚ).

Wyraz ʼelohím odnoszony jest również do bożków. Czasami ta forma pluralna oznacza po prostu „bogów” (Wj 12:12; 20:23). W innych wypadkach podkreśla dostojeństwo i odnosi się tylko do jednego boga (lub jednej bogini). Jednakże owe bóstwa nie wchodziły w skład żadnej trójcy (1Sm 5:7b [Dagon]; 1Kl 11:5 [bogini Asztarte]; Dn 1:2b [Marduk]).

W Psalmie 82:1, 6 słowo ʼelohím określa ludzi, mianowicie sędziów w Izraelu. Jezus zacytował z tego psalmu w Jana 10:34, 35. Sędziowie ci byli „bogami”, gdyż działali w charakterze przedstawicieli i rzeczników Jehowy. Podobnie o Mojżeszu powiedziano, że miał służyć za „Boga” Aaronowi i faraonowi (Wj 4:16, przypis w NW; 7:1).

W wielu miejscach Biblii wyraz ʼElohím jest poprzedzony przedimkiem ha (Rdz 5:22). Biblista F. Zorell tak się wypowiada na temat użycia tytułu haʼElohím: „Słowem tym określano w Piśmie Świętym zwłaszcza jedynego prawdziwego Boga, Jahwe; (...) ‚Jahwe jest [jedynym prawdziwym] Bogiem’ (Pwt 4:35; 4:39; Joz 22:34; 2Sm 7:28; 1Kl 8:60 itd.)” (Lexicon Hebraicum Veteris Testamenti, Rzym 1984, s. 54; wstawka autora).

Określenie greckie. Najczęstszym greckim odpowiednikiem słów ʼEl oraz ʼElohím jest w Septuagincie wyraz theòs, tłumaczony na „Bóg” lub „bóg”. Występuje on również w Chrześcijańskich Pismach Greckich.

Prawdziwy Bóg Jehowa. Prawdziwy Bóg nie jest bezimienny. Ma na imię Jehowa (Pwt 6:4; Ps 83:18). Zasługuje na miano Boga jako Stwórca wszechrzeczy (Rdz 1:1; Obj 4:11). Prawdziwy Bóg rzeczywiście istnieje (Jn 7:28) i jest osobą (Dz 3:19; Heb 9:24), a nie martwym prawem natury działającym bez prawodawcy albo ślepą siłą powołującą coś do istnienia za sprawą szeregu przypadków. W The Encyclopedia Americana (1956, t. XII, s. 743) pod hasłem „Bóg” napisano: „U chrześcijan, muzułmanów i żydów Istota Najwyższa, Praprzyczyna, a w pojęciu ogólnym, uznawanym obecnie w cywilizowanym świecie, istota duchowa, samoistna, wieczna, całkowicie wolna i wszechmocna, różniąca się od materii, którą stworzyła w różnych postaciach i którą podtrzymuje i kontroluje. Chyba nie było okresu w dziejach, w którym człowiek nie wierzyłby w nadprzyrodzonego twórcę i władcę wszechświata”.

Dowody na istnienie „Boga żywego”. Istnienia Boga dowodzi porządek, potęga i różnorodność widoczne w dziełach stwórczych — wielkich i małych — oraz to, jak w ciągu dziejów postępował On ze swym ludem. Zaglądając do „księgi Bożych dzieł stwórczych”, uczeni bardzo dużo się dowiadują. A jakakolwiek książka może być pouczająca tylko wtedy, gdy została przemyślana i opracowana przez inteligentnego autora.

W przeciwieństwie do martwych bogów narodów Jehowa jest „Bogiem żywym” (Jer 10:10; 2Ko 6:16). Wszędzie widać świadectwo Jego poczynań i wielkości. „Niebiosa oznajmiają chwałę Boga, a o dziele jego rąk opowiada przestworze” (Ps 19:1). Ludzie nie mają żadnych podstaw do zaprzeczania Jego istnieniu, ponieważ „to, co można wiedzieć o Bogu, jest wśród nich jawne, gdyż Bóg im to ujawnił. Albowiem jego niewidzialne przymioty — jego wiekuista moc i Boskość — są wyraźnie widoczne już od stworzenia świata, gdyż dostrzega się je dzięki temu, co zostało uczynione, tak iż oni są bez wymówki” (Rz 1:18-20).

Jak mówi Biblia, Jehowa żyje od czasu niezmierzonego po czas niezmierzony, na wieki (Ps 90:2, 4; Obj 10:6), i jest Królem Wieczności, niezniszczalnym, niewidzialnym, jedynym prawdziwym Bogiem (1Tm 1:17). Przed Nim nie było żadnego innego boga (Iz 43:10, 11).

Nieskończony, ale przystępny. Prawdziwy Bóg jest nieskończony, człowiek nie potrafi objąć Go swym umysłem. Stworzenie nie ma żadnych szans równać się ze swym Stwórcą ani zrozumieć wszystkich Jego myśli (Rz 11:33-36). Z drugiej strony On pozwala się znaleźć i do siebie zbliżyć, a także zapewnia swym czcicielom wszystko, czego potrzebują do szczęścia i pomyślności (Ps 145:16; Dz 17:26, 27). Zawsze jest u szczytu swych możliwości i szczerze pragnie dawać swym stworzeniom dobre dary: „Każdy dobry dar i każdy doskonały podarunek pochodzi z góry, bo zstępuje od Ojca świateł niebiańskich, a u niego nie ma zmienności obracania się cienia” (Jak 1:17). Wszelkie działania Jehowy są uzasadnione i zgodne z Jego prawymi miernikami (Rz 3:4, 23-26). A zatem wszystkie Jego stworzenia mogą Mu całkowicie ufać, gdyż sam zawsze przestrzega ustalonych przez siebie zasad. On się nie zmienia (Mal 3:6); „u niego nie ma zmienności” w stosowaniu tych zasad. Nie jest stronniczy (Pwt 10:17, 18; Rz 2:11) i po prostu nie może kłamać (Lb 23:16, 19; Tyt 1:1, 2; Heb 6:17, 18).

Czym się odznacza. Prawdziwy Bóg nie jest wszechobecny, ponieważ Biblia mówi, że przebywa w określonym miejscu (1Kl 8:49; Jn 16:28; Heb 9:24). Swój tron ma w niebiosach (Iz 66:1). Jest wszechpotężny — nazwano Go Bogiem Wszechmocnym (Rdz 17:1; Obj 16:14). „Wszystko jest obnażone i zupełnie odsłonięte dla [Jego] oczu”, On też „od początku oznajmia zakończenie” (Heb 4:13; Iz 46:10, 11; 1Sm 2:3). Wie, co się dzieje w najdalszym zakątku wszechświata, i może tam zadziałać swą mocą (2Kn 16:9; Ps 139:7-12; Am 9:2-4).

Bóg jest istotą duchową, niematerialną (Jn 4:24; 2Ko 3:17), choć niekiedy opisuje swe możliwości, np. wzrok czy siłę, za pomocą ludzkich pojęć. Mówi przenośnie o swym „ramieniu” (Wj 6:6), „oczach” i „uszach” (Ps 34:15) oraz wskazuje, że skoro stworzył człowiekowi oczy i uszy, bez wątpienia sam też widzi i słyszy (Ps 94:9).

Do głównych przymiotów Boga należą: miłość (1Jn 4:8), mądrość (Prz 2:6; Rz 11:33), sprawiedliwość (Pwt 32:4; Łk 18:7, 8) i moc (Hi 37:23; Łk 1:35). Jest Bogiem porządku i pokoju (1Ko 14:33). Jest na wskroś święty i czysty (Iz 6:3; Hab 1:13; Obj 4:8), szczęśliwy (1Tm 1:11) oraz miłosierny (Wj 34:6; Łk 6:36). Pismo Święte opisuje jeszcze wiele innych cech Jego osobowości.

Pozycja. Jehowa jest Najwyższym Władcą Wszechświata, Królem Wieczności (Ps 68:20; Dn 4:25, 35; Dz 4:24; 1Tm 1:17). Jego tron góruje nad wszystkim (Eze 1:4-28; Dn 7:9-14; Obj 4:1-8). Jehowę nazwano Majestatem (Heb 1:3; 8:1), majestatycznym Bogiem, Majestatycznym (1Sm 4:8; Iz 33:21). Od Niego pochodzi wszelkie życie (Hi 33:4; Ps 36:9; Dz 17:24, 25).

Prawość i chwała. Prawdziwy Bóg jest prawy (Ps 7:9) i chwalebny (Ps 29:3; Dz 7:2). Przewyższa wszystkich dostojeństwem (Pwt 33:26); odziany jest dostojeństwem i siłą (Hi 37:22; Ps 8:1; 93:1; 68:34) oraz wspaniałością (1Kn 16:27; Ps 104:1). „Poczynania jego to dostojeństwo i wspaniałość” (Ps 111:3). Jego władza królewska odznacza się chwałą wspaniałości (Ps 145:11, 12).

Zamierzenie. Bóg powziął zamierzenie, które urzeczywistni, i nikt ani nic Mu w tym nie przeszkodzi (Iz 46:10; 55:8-11). Według Efezjan 1:9, 10 polega ono na tym, „aby znowu zebrać wszystko razem w Chrystusie — to, co w niebiosach, i to, co na ziemi”. Za pośrednictwem Chrystusa wszystkie rozumne stworzenia zostaną doprowadzone do pełnej jedności z Bogiem (por. Mt 6:9, 10). Przed Jehową nikt nie istniał, nikt więc nie może się z Nim równać wiekiem (Iz 44:6). Jako Stwórca, istniał przed każdym innym bogiem, a także ‛po Nim nie będzie żadnego’, gdyż narody nigdy nie stworzą prawdziwego, żywego boga zdolnego przepowiadać przyszłość (Iz 43:10; 46:9, 10). Jest Alfą i Omegą (Obj 22:13), jedynym Bogiem Wszechmocnym, który jednoznacznie tego dowiedzie, gdy rozstrzygnie kwestię dotyczącą boskości (Obj 1:8; 21:5, 6). Nigdy nie zapomina o swych zamierzeniach ani przymierzach — jest Bogiem lojalnym i godnym całkowitego zaufania (Ps 105:8).

Porozumiewa się ze swymi stworzeniami. Darząc swe stworzenia wielką miłością, Bóg umożliwia im poznanie siebie oraz swych zamierzeń. Ludzie na ziemi trzykrotnie słyszeli Jego głos (Mt 3:17; 17:5; Jn 12:28). Poza tym przekazywał informacje przez aniołów (Łk 2:9-12; Dz 7:52, 53) oraz ludzi, którym dawał wskazówki i objawienia, np. przez Mojżesza, a zwłaszcza przez swego Syna, Jezusa Chrystusa (Heb 1:1, 2; Obj 1:1). Za pośrednictwem swego spisanego Słowa dostarczył informacji, dzięki którym Jego chwalcy mogą być całkowicie wyposażeni do pełnienia dla Niego służby i kroczyć drogą prowadzącą do życia (Jn 17:3; 2Tm 3:16, 17; 2Pt 1:19-21).

Całkowicie się różni od bóstw narodów. Prawdziwego Boga, Stwórcę wspaniałych ciał niebieskich, otacza chwała i jasność zbyt silne dla fizycznych oczu, bo „człowiek nie może (...) zobaczyć [Boga] i pozostać przy życiu” (Wj 33:20). Jedynie aniołowie będący stworzeniami duchowymi mogą się wpatrywać w Jego oblicze (Mt 18:10; Łk 1:19). Dlatego Bóg nie ukazuje się ludziom bezpośrednio. Jednakże życzliwie pozwala im dostrzec swe przymioty poprzez swoje Słowo, a objawił się m.in. za pośrednictwem Syna, Chrystusa Jezusa (Mt 11:27; Jn 1:18; 14:9).

Pewne pojęcie o tym, jakie wrażenie wywołuje obecność Boga, daje Księga Objawienia. Apostoł Jan miał wizję, która przypominała patrzenie na Boga pod tym względem, że ukazywała doznania związane z oglądaniem Go na Jego tronie. Bóg nie objawił mu się w ludzkiej ani w żadnej innej postaci, gdyż sam Jan napisał później: „Żaden człowiek nigdy nie widział Boga” (Jn 1:18). Apostoł ujrzał natomiast wypolerowane klejnoty — cenne, lśniące i piękne — które przykuwają wzrok i wzbudzają najwyższy podziw. Bóg był „z wyglądu podobny do kamienia jaspisu i do drogocennego kamienia czerwonego, a wokoło tronu (...) [była] tęcza podobna z wyglądu do szmaragdu” (Obj 4:3). A zatem Jego wspaniały widok wprawia w zachwyt, urzeka. Również tron Boży jest spowity chwałą i niezmąconym spokojem; symbolizuje to doskonała tęcza podobna do szmaragdu, przywodząca na myśl błogą ciszę, która następuje po burzy (por. Rdz 9:12-16).

A zatem prawdziwy Bóg diametralnie różni się od bożków narodów, często przedstawianych jako dziwaczne postacie wybuchające gniewem, zawzięte, nieprzejednane, bezlitosne, kapryśnie zmieniające zdanie, przerażające i okrutne, gotowe męczyć ziemskie stworzenia w jakimś piekle.

„Bóg wymagający wyłącznego oddania”. „Chociaż są tacy, których zwą ‚bogami’, czy to w niebie, czy na ziemi, jako że jest wielu ‚bogów’ i wielu ‚panów’, dla nas wszakże jest jeden Bóg, Ojciec” (1Ko 8:5, 6). Jehowa jest Bogiem Wszechmocnym, jedynym prawdziwym Bogiem, słusznie więc wymaga wyłącznego oddania (Wj 20:5). Jego słudzy nie mogą pozwolić, by ktoś inny zajął w ich sercach i życiu miejsce, które należy się tylko Jemu. Powinni oddawać Mu cześć duchem i prawdą (Jn 4:24). Tylko wobec Niego mają żywić zbożną bojaźń (Iz 8:13; Heb 12:28, 29).

Do potężnych osób nazwanych w Biblii „bogami” należy też Jezus Chrystus, „jednorodzony bóg”. Jednak on sam wyraźnie powiedział: „Jehowę, twego Boga, masz czcić i tylko dla niego masz pełnić świętą służbę” (Jn 1:18; Łk 4:8; Pwt 10:20). „Podobnymi do Boga” są aniołowie, ale jeden z nich powstrzymał Jana przed oddaniem mu czci, mówiąc: „Uważaj! Nie czyń tego! (...) Oddaj cześć Bogu” (Ps 8:5; Obj 19:10; Heb 2:7). Poza tym „bogami” zostali nazwani wpływowi ludzie w narodzie hebrajskim (Ps 82:1-7), lecz zgodnie z Bożym postanowieniem żaden człowiek nie miał być czczony. Kiedy Korneliusz zaczął składać hołd apostołowi Piotrowi, ten go pohamował słowami: „Wstań; ja też jestem człowiekiem” (Dz 10:25, 26). Oczywiście nie należy też wielbić fałszywych bóstw, które od buntu w Edenie wymyślają i wytwarzają ludzie. Prawo Mojżeszowe surowo przestrzegało, by nie porzucać dla nich Jehowy (Wj 20:3-5). Jehowa, prawdziwy Bóg, nie będzie w nieskończoność tolerował rywalizacji z fałszywymi, bezwartościowymi bogami (Jer 10:10, 11).

Podczas Tysiącletniego Panowania Chrystus obróci wniwecz wszelką władzę i moc sprzeciwiającą się Bogu, po czym przekaże Królestwo swemu Bogu i Ojcu, który stanie się wówczas „wszystkim dla każdego” (Rz 8:33; 1Ko 15:23-28). Wszyscy, którzy będą wtedy żyli, przyznają, że Bogu należy się wszelka władza, i będą nieustannie wysławiać Jego imię (Ps 150; Flp 2:9-11; Obj 21:22-27; zob. JEHOWA).