ROZDZIAŁ DWUDZIESTY TRZECI

Czekaj na Jehowę

Izajasza 30:1-33

 1, 2. (a) O czym mówi 30 rozdział Księgi Izajasza? (b) Jakie kwestie teraz rozważymy?

W 30 ROZDZIALE Księgi Izajasza zapoznajemy się z kolejnymi wypowiedziami Boga przeciw niegodziwcom. Ale ta część proroctwa Izajasza uwypukla też niektóre ujmujące przymioty Jehowy. Są opisane tak sugestywnie, że możemy niejako cieszyć się Jego krzepiącą obecnością, słyszeć Jego głos, który nas poucza, oraz czuć Jego uzdrawiający dotyk (Izajasza 30:20, 21, 26).

² Mimo to rodacy Izajasza, odstępczy Judejczycy, nie chcą wrócić do Jehowy. Przeciwnie, zdają się na ludzi. Co On o tym sądzi? I jak ten fragment proroctwa pomaga dzisiejszym chrześcijanom czekać na Jehowę? (Izajasza 30:18). Zastanówmy się teraz nad tym.

Głupie i zgubne poczynania

 3. Jakie knowania ujawnia Jehowa?

³ Od pewnego czasu przywódcy Judy po kryjomu obmyślają sposoby, jak się nie poddać tyranii Asyrii. Jehowa to jednak widzi. Teraz ujawnia ich knowania: „Biada synom upartym — brzmi wypowiedź Jehowy — tym, którzy są skłonni wykonać zamiar, ale nie mój, i wylać napój ofiarny, ale nie z moim duchem, żeby dodawać grzech do grzechu; tym, którzy (...) wyruszają, by się udać do Egiptu” (Izajasza 30:1, 2a).

 4. Jak zbuntowany lud Jehowy przedkłada Egipt nad Boga?

⁴ Jakże wstrząśnięci muszą być ci intryganci na wieść o tym, że ich zdemaskowano! Wyruszenie do Egiptu w celu zawarcia z nim przymierza to coś więcej niż wrogie działanie wobec Asyrii. To bunt przeciw Jehowie Bogu. Za czasów króla Dawida lud uważał Jehowę za swą twierdzę i chował się ‛w cieniu jego skrzydeł’ (Psalm 27:1; 36:7). Teraz usiłuje „schronić się w twierdzy faraona oraz szukać schronienia w cieniu Egiptu” (Izajasza 30:2b). Chce, by Egipt zajął miejsce Boga! To jawna zdrada! (Przeczytaj Izajasza 30:3-5).

 5, 6. (a) Dlaczego zawarcie przymierza z Egiptem jest groźną pomyłką? (b) Jaka wcześniejsza wędrówka ludu Bożego ukazuje, że ta wyprawa do Egiptu jest niemądra?

⁵ Ktoś mógłby sugerować, że wyprawa do Egiptu jest przypadkowa, toteż Izajasz podaje więcej szczegółów. „Wypowiedź przeciwko zwierzętom południa: Przez krainę udręki i uciążliwości, lwa i pomrukującego lamparta, żmii i ognistego węża latającego, niosą na grzbietach dorosłych osłów swoje zasoby, a na garbach wielbłądów swoje zapasy” (Izajasza 30:6a). A zatem podróż jest starannie zaplanowana. Posłowie zbierają karawanę: ładują drogocenne towary na wielbłądy i osły i podążają na południe do Egiptu przez jałowe pustkowie, na którym roi się od lwów i jadowitych węży. W końcu docierają do celu i wręczają Egipcjanom kosztowności. W ten sposób zapewniają sobie ochronę, a przynajmniej tak sądzą. Tymczasem Jehowa oznajmia: „Dla ludu okażą się bezużyteczne. Egipcjanie zaś są tylko marnością i pomagać będą na darmo. Dlatego nazwałem ją: ‚Rahab — mają siedzieć bez ruchu’” (Izajasza 30:6b, 7). „Rahab”, „potwór morski”, stał się symbolem Egiptu (Izajasza 51:9, 10). Jest on gotów wszystko przyrzec, ale nie dotrzymuje żadnej obietnicy. Zawarcie z nim sojuszu to pomyłka, która okaże się dla Judy zgubna w skutkach.

⁶ Kiedy Izajasz opowiada o wyprawie posłów, słuchacze być może przypominają sobie podobną wędrówkę, odbytą za czasów Mojżesza. Ich przodkowie szli przez to samo „straszliwe pustkowie” (Powtórzonego Prawa 8:14-16). Jednakże za dni Mojżesza Izraelici uciekali z Egiptu, z niewoli. Teraz wysłannicy zmierzają do tego kraju i w gruncie rzeczy — do utraty niezależności. Co za głupota! Obyśmy nigdy nie powzięli równie niemądrej decyzji i nie zamienili wolności duchowej na niewolę! (Porównaj Galatów 5:1).

Sprzeciw wobec proroczego orędzia

 7. Dlaczego Jehowa każe Izajaszowi zapisać Jego ostrzeżenie udzielone Judzie?

⁷ Jehowa nakazuje Izajaszowi zapisać ogłoszone właśnie orędzie, aby „służyło na dzień przyszły, na świadectwo po czas niezmierzony” (Izajasza 30:8). To, że Jehowa nie pochwala polegania bardziej na przymierzach z ludźmi niż na Nim, musi być zanotowane dla dobra przyszłych pokoleń, z naszym pokoleniem włącznie (2 Piotra 3:1-4). Ale jest jeszcze bardziej bezpośrednia przyczyna utrwalenia wszystkiego na piśmie. „To lud buntowniczy, synowie nieprawdomówni, synowie, którzy nie chcą słuchać prawa Jehowy” (Izajasza 30:9). Lud odrzucił rady Boże. Nie ośmieli się potem zaprzeczyć, iż został należycie ostrzeżony, jeśli będzie to spisane (Przysłów 28:9; Izajasza 8:1, 2).

 8, 9. (a) W jaki sposób przywódcy Judy usiłują nakłonić do zła proroków Jehowy? (b) Jak Izajasz pokazuje, że nie da się zastraszyć?

⁸ Izajasz przytacza teraz przykład buntowniczego usposobienia jego rodaków. „Rzekli do widzących: ‚Nie macie nic widzieć’, a do miewających wizje: ‚Nie macie w wizjach dla nas oglądać rzeczy prostolinijnych. Mówcie nam to, co miłe; oglądajcie w wizjach rzeczy zwodnicze’” (Izajasza 30:10). Przywódcy Judy zabraniają wiernym prorokom głosić rzeczy „prostolinijne”, czyli prawdziwe, a nakazują mówić to, co „miłe” i „zwodnicze”, innymi słowy fałszywe, czym dowodzą, że chcą słuchać tylko wypowiedzi zgodnych z ich upodobaniem. Pragną być sławieni, a nie potępiani. Uważają, że każdy prorok, który nie zamierza prorokować pod ich dyktando, powinien zejść „z drogi”, zboczyć „ze ścieżki” (Izajasza 30:11a). Ma albo oznajmiać to, co popularne, albo w ogóle zaniechać głoszenia!

⁹ Przeciwnicy Izajasza nalegają: „Sprawcie, by przestał dla nas istnieć Święty Izraela” (Izajasza 30:11b). Izajasz ma zatem zrezygnować z występowania w imieniu Jehowy, „Świętego Izraela”! Drażni ich już sam ten tytuł, ponieważ wzniosłe zasady Jehowy kierują uwagę na ich niegodziwość. Jak reaguje na to Izajasz? Oznajmia: „Tak rzekł Święty Izraela” (Izajasza 30:12a). Bez wahania wypowiada właśnie te słowa, których jego wrogowie nie mogą ścierpieć. Nie pozwoli się zastraszyć! Daje nam więc znakomity przykład. Kiedy w grę wchodzi przekazywanie orędzia Bożego, chrześcijanie nigdy nie mogą iść na ustępstwa (Dzieje 5:27-29). Podobnie jak Izajasz wciąż ogłaszają: ‛Tak rzekł Jehowa’!

Skutki buntu

10, 11. Jakie skutki pociągnie za sobą bunt Judy?

¹⁰ Juda odrzuciła wypowiedzi Boże, a zaufała kłamstwu i „temu, co spaczone” (Izajasza 30:12b). Jakie będą tego skutki? Jehowa się nie usunie, czego chciałby ów naród, lecz sprowadzi na niego zagładę! Wytępi go nagle i całkowicie, co Izajasz wykazuje na pewnym przykładzie. Nieposłuszeństwo tego narodu jest „jak odłamana część, która ma spaść, i jak wybrzuszenie w wysokim murze, którego upadek może nastąpić nagle, w jednej chwili” (Izajasza 30:13). Tak jak runie wysoki mur, w którym powiększa się wybrzuszenie, tak nasilająca się buntowniczość ludzi za czasów Izajasza spowoduje upadek całego narodu.

¹¹ Klęska ta będzie totalna, jak na to wskazuje inny przykład użyty teraz przez Izajasza: „Rozbiją go, jak się rozbija wielki dzban garncarski, bez skrupułów roztrzaskany, tak iż między rozbitymi kawałkami nie można znaleźć glinianej skorupy, którą dałoby się zgarnąć ogień z paleniska albo zaczerpnąć wody z mokradła” (Izajasza 30:14). Juda będzie zniszczona tak doszczętnie, iż nie pozostanie nic, co by miało jakąkolwiek wartość — nawet czerep na tyle duży, żeby można nim było wygarnąć gorący popiół z paleniska lub nabrać wody z mokradła. To doprawdy żałosny koniec! Bliska już zagłada ludzi, którzy obecnie występują przeciw religii prawdziwej, okaże się równie gwałtowna i całkowita (Hebrajczyków 6:4-8; 2 Piotra 2:1).

Odrzucenie propozycji Jehowy

12. Jak Judejczycy mogą uniknąć zagłady?

¹² Jednak w wypadku tych, którzy słuchają Izajasza, klęska nie jest nieunikniona. Istnieje pewne wyjście. Prorok wyjaśnia: „Oto bowiem, co rzekł Wszechwładny Pan, Jehowa, Święty Izraela: ‚Przez powrót i odpoczynek zostaniecie wybawieni. Waszą potęgą będzie po prostu zachowywanie spokoju i ufności’” (Izajasza 30:15a). Jehowa jest gotowy wybawić swój lud, jeśli tylko ten okaże wiarę — jeśli ‛odpocznie’, to znaczy powstrzyma się od szukania ratunku w sojuszach zawieranych z człowiekiem oraz ‛zachowa spokój’, innymi słowy nie będzie się lękał, dając tym dowód ufności w zbawczą moc Boga. „Ale wyście nie chcieli” — mówi Izajasz (Izajasza 30:15b).

13. W czym pokładają ufność przywódcy Judy i czy jest to uzasadnione?

¹³ Następnie prorok podaje dalsze szczegóły: „I powiedzieliście: ‚Nie, lecz uciekniemy na koniach!’ Będziecie więc uciekać. ‚I pojedziemy na szybkich koniach!’ Dlatego ścigający was okażą się szybcy” (Izajasza 30:16). Jeśli chodzi o wybawienie, Judejczycy bardziej polegają na rączych rumakach niż na Jehowie (Powtórzonego Prawa 17:16; Przysłów 21:31). Jednakże prorok wyjaśnia, że okaże się to złudne, bo nieprzyjaciel ich dogoni. Nie pomoże im nawet duża liczebność. „Tysiąc będzie drżeć z powodu zgromienia przez jednego; będziecie uciekać z powodu zgromienia przez pięciu” (Izajasza 30:17a). Wojska judzkie pierzchną w popłochu na okrzyk zaledwie garstki wrogów.a Ostatecznie ocaleją tylko nieliczni, którzy pozostaną „niczym maszt na szczycie góry i niczym sygnał na wzgórzu” (Izajasza 30:17b). Zgodnie z tym proroctwem niewielu przeżywa zagładę Jerozolimy w roku 607 p.n.e. (Jeremiasza 25:8-11).

Słowa otuchy mimo potępienia

14, 15. Jak werset z Księgi Izajasza 30:18 krzepił starożytnych Judejczyków i jak dodaje otuchy dzisiejszym prawdziwym chrześcijanom?

¹⁴ W uszach słuchaczy dźwięczy jeszcze powyższe otrzeźwiające obwieszczenie, gdy Izajasz nadaje swej wypowiedzi inny ton. Przestaje mówić o grożącej im klęsce i zapowiada błogosławieństwa. „Dlatego też Jehowa będzie czekał, by wam okazać łaskę, i dlatego powstanie, by się nad wami zmiłować. Bo Jehowa jest Bogiem sądu. Szczęśliwi są wszyscy, którzy na niego czekają” (Izajasza 30:18). Cóż za pokrzepiające orędzie! Jehowa jest współczującym Ojcem, który bardzo pragnie pomóc swym dzieciom. Rozkoszuje się okazywaniem miłosierdzia (Psalm 103:13; Izajasza 55:7).

¹⁵ Te słowa otuchy dotyczą garstki Żydów, którym miłosiernie pozwolono przetrwać zagładę Jerozolimy w roku 607 p.n.e., oraz ostatka tych, którzy powrócili do Ziemi Obiecanej w roku 537. Ale słowa proroka dodają też ducha dzisiejszym chrześcijanom. Przypominają nam, że z myślą o nas Jehowa „powstanie” i położy kres obecnemu niegodziwemu systemowi rzeczy. Wierni chwalcy Jehowy mogą być pewni, że ten „Bóg sądu” nie pozwoli, aby świat podległy Szatanowi istniał nawet dzień dłużej, niż tego wymaga sprawiedliwość. A zatem ci, ‛którzy czekają na Jehowę’, mają mnóstwo powodów do radości.

Jehowa krzepi swój lud, odpowiadając na jego modlitwy

16. Jak Jehowa dodaje sił zniechęconym?

¹⁶ Niewykluczone jednak, że niektórzy czują się zniechęceni, bo wybawienie nie przyszło tak szybko, jak sądzili (Przysłów 13:12; 2 Piotra 3:9). Tacy mogą czerpać pociechę z następnych słów Izajasza, kierujących uwagę na pewien szczególny aspekt osobowości Jehowy. „Gdy lud na Syjonie będzie mieszkał w Jerozolimie, na pewno nie będziesz płakał. Na głos twego krzyku on niewątpliwie okaże ci łaskę; skoro tylko go usłyszy, odpowie ci” (Izajasza 30:19). Izajasz wyraża tymi słowami serdeczność, gdyż z liczby mnogiej („wam”, „wami”), użytej w wersecie 18, przechodzi w wersecie 19 na pojedynczą („twego”, „ci”). Kiedy Jehowa pociesza ludzi dotkniętych nieszczęściem, podchodzi do nich indywidualnie. Jako dobry Ojciec, nie pyta przygnębionego syna: Dlaczego nie jesteś taki silny jak twój brat? (Galatów 6:4). Każdego słucha z uwagą. A „skoro tylko go usłyszy, odpowie”. To naprawdę pokrzepiające! Modlitwy do Jehowy mogą ogromnie podbudowywać zniechęconych (Psalm 65:2).

Słuchaj głosu Jehowy, czytając Jego Słowo

17, 18. Jak Jehowa zapewnia przewodnictwo również w ciężkich czasach?

¹⁷ W dalszej części swego wystąpienia Izajasz przypomina słuchaczom o nadciągających cierpieniach. Otrzymają „chleb udręki oraz wodę uciemiężenia” (Izajasza 30:20a). Podczas oblężenia udręka i uciemiężenie staną się dla nich czymś równie powszednim jak chleb i woda. Ale nawet w takiej sytuacji Jehowa jest gotowy pomóc prawym. „Twój Wspaniały Nauczyciel już nie będzie się ukrywał i twoje oczy zobaczą twego Wspaniałego Nauczyciela. A twoje uszy usłyszą za tobą słowo, mówiące: ‚To jest ta droga. Chodźcie nią’ — gdybyście poszli w prawo lub gdybyście poszli w lewo” (Izajasza 30:20b, 21).b

¹⁸ Jehowa jest „Wspaniałym Nauczycielem”. Uczy w sposób naprawdę niezrównany. Ale jak ludzie mogą Go ‛zobaczyć’ i ‛usłyszeć’? Daje się poznać za pośrednictwem swych proroków, których wypowiedzi są zanotowane w Biblii (Amosa 3:6, 7). Kiedy dziś wierni czciciele Boga czytają tę Księgę, niejako słyszą Jego ojcowski głos, który wskazuje im drogę i zachęca do takiego skorygowania swych postępków, by mogli nią kroczyć. Każdy chrześcijanin powinien uważnie słuchać tego, co mówi Jehowa na kartach Biblii oraz w opartych na niej publikacjach, dostarczanych przez „niewolnika wiernego i roztropnego” (Mateusza 24:45-47). Pilnie więc zapoznawajmy się z Pismem Świętym, gdyż to ‛oznacza życie’ (Powtórzonego Prawa 32:46, 47; Izajasza 48:17).

Rozmyślaj o przyszłych błogosławieństwach

19, 20. Jakie błogosławieństwa czekają tych, którzy usłuchają Wspaniałego Nauczyciela?

¹⁹ Osoby, które zareagują na głos Wspaniałego Nauczyciela, porozrzucają swe ryte wizerunki, bo uznają je za coś odrażającego (przeczytaj Izajasza 30:22). Tacy posłuszni ludzie będą się cieszyć niezwykłymi błogosławieństwami, opisanymi w Księdze Izajasza 30:23-26. Znajduje się tam zachwycające proroctwo o odrodzeniu, które pierwotnie spełnia się po powrocie ostatka Żydów z niewoli w roku 537 p.n.e. Obecnie proroctwo to pomaga nam dostrzec nadzwyczajne dobrodziejstwa, które zapewnia Mesjasz w dzisiejszym raju duchowym i które udostępni w przyszłym literalnym raju.

²⁰ „On zaś da deszcz dla nasienia, którym obsiewasz ziemię, a jako plon ziemi — chleb pożywny, z oliwą. Twoje stada będą się paść w owym dniu na rozległym pastwisku. I bydło oraz dorosłe osły obrabiające rolę będą jeść paszę przyprawioną szczawiem, którą odwiewano szuflą i widłami” (Izajasza 30:23, 24). Ludzie na co dzień będą mieć „chleb pożywny, z oliwą”, to znaczy posilne jedzenie. Ziemia zacznie rodzić tak obficie, iż skorzystają z tego także zwierzęta. Żywy inwentarz będzie karmiony swym przysmakiem: „paszą przyprawioną szczawiem”, przeznaczoną na rzadkie okazje. Zostanie ona nawet ‛odwiana’, co właściwie robi się tylko z ziarnem dla człowieka. Te zajmujące szczegóły przedstawione przez Izajasza znakomicie ilustrują mnogość błogosławieństw Jehowy przewidzianych dla wiernych Mu ludzi.

21. Opisz pełnię przyszłych błogosławieństw.

²¹ „Na każdej wysokiej górze, jak również na każdym wyniosłym wzgórzu powstaną strumienie wód” (Izajasza 30:25b).c Izajasz trafnie i obrazowo uwydatnia tu bezgraniczną szczodrość Jehowy. Nikomu nie zabraknie cennej wody — będzie ona płynąć nie tylko na nizinach, ale też w terenie górzystym, „na każdej wysokiej górze, jak również na każdym wyniosłym wzgórzu”. Bez wątpienia więc skończy się głód (Psalm 72:16). Następnie uwagę proroka pochłania coś znajdującego się wyżej od gór. „Światło księżyca, który jest w pełni, stanie się jak światło jaskrawego słońca, a światło jaskrawego słońca stanie się siedmiokrotne, jak światło siedmiu dni, w dniu, w którym Jehowa obwiąże złamanie swego ludu i uzdrowi ciężką ranę powstałą od swego uderzenia” (Izajasza 30:26). To porywające proroctwo osiąga teraz niezwykły punkt kulminacyjny! Chwała Boga zajaśnieje całym swym blaskiem. Błogosławieństwa przygotowane dla Jego wiernych czcicieli ogromnie — aż siedmiokrotnie — przewyższą wszystko, czego mogli dotąd zaznać.

Wykonanie wyroku i radość

22. Co Jehowa zamierza uczynić z niegodziwcami w odróżnieniu od wiernych ludzi, na których ześle błogosławieństwa?

²² Orędzie Izajasza znów przybiera inny charakter. Prorok zapewne przykuwa uwagę słuchaczy, gdy mówi: „Oto imię Jehowy przychodzi z daleka, płonąc jego gniewem, z ciężkimi chmurami. Wargi jego napełniły się potępieniem, a jego język jest jak trawiący ogień” (Izajasza 30:27). Dotąd Jehowa nie interweniował i pozwalał, by wrogowie Jego ludu realizowali swoje plany. Teraz przychodzi — niczym nieubłaganie nadciągająca burza — żeby wykonać wyrok. „Jego duch jest jak zalewający potok, który sięga aż po szyję, żeby potrząsać narodami w sicie marności; a w szczękach ludów będzie wędzidło uzdy, które kieruje na manowce” (Izajasza 30:28). Nieprzyjaciele ludu Bożego zostaną okrążeni „zalewającym potokiem”, gwałtownie ‛potrząśnięci w sicie’ i ujarzmieni za pomocą „wędzidła uzdy”. Czeka ich unicestwienie.

23. Co wywołuje „radość serca” u dzisiejszych chrześcijan?

²³ Izajasz jeszcze raz przechodzi w inny ton — opisuje teraz szczęście wiernych chwalców Boga, którzy kiedyś wrócą do swego kraju. „Będziecie mieć pieśń jak tę, którą śpiewają nocą, gdy ktoś się uświęca na święto, i radość serca jak tę, której zaznaje idący z fletem, aby wstąpić na górę Jehowy, do Skały Izraela” (Izajasza 30:29). Nowożytni prawdziwi chrześcijanie doświadczają podobnej „radości serca”, gdy rozmyślają o tym, że na świecie podległym Szatanowi zostanie wykonany wyrok, że Jehowa, ‛Skała wybawienia’, otoczy ich opieką i że potem w swym Królestwie ześle na nich błogosławieństwa (Psalm 95:1).

24, 25. Jak proroctwo Izajasza podkreśla, że na Asyrii naprawdę zostanie wykonany wyrok?

²⁴ Po wypowiedzeniu tych krzepiących słów Izajasz wraca do tematu sądu i wyjaśnia, na kim Bóg wywrze gniew. „Jehowa sprawi, by słyszano dostojeństwo jego głosu i by widziano, jak się opuszcza jego ramię — w srożeniu się gniewu i w płomieniu trawiącego ognia, i w oberwaniu chmury, i w deszczowej nawałnicy, i w bryłach gradu. Bo z powodu głosu Jehowy Asyrię ogarnie przerażenie; on uderzy ją laską” (Izajasza 30:30, 31). Izajasz bardzo plastycznie ukazuje realność sądu Bożego nad Asyrią. Naprawdę stoi ona przed Bogiem i drży na widok Jego ‛opuszczającego się ramienia’, zwiastującego wykonanie wyroku.

²⁵ Prorok ciągnie dalej: „Każde smagnięcie jego rózgą karania, która za sprawą Jehowy spadnie na Asyrię, nastąpi przy wtórze tamburynów i harf; i będzie walczył przeciwko nim w bitwach, podczas których wymachuje się bronią. Jego Tofet jest bowiem od niedawna uporządkowane; jest także przygotowane dla króla. Głęboko ułożył jego stos. Ognia i drewna jest pod dostatkiem. Tchnienie Jehowy płonie przeciwko niemu niczym potok siarki” (Izajasza 30:32, 33). Tofet, leżące w Dolinie Hinnoma, pojawia się jako symbol miejsca, w którym płonie ogień. Zapowiadając, że właśnie tam Asyrię czeka zniszczenie, Izajasz podkreśla, iż zagłada tego kraju będzie nagła i całkowita (porównaj 2 Królów 23:10).

26. (a) Jakie nowożytne zastosowanie mają wypowiedzi Jehowy przeciw Asyrii? (b) Jak obecnie chrześcijanie czekają na Jehowę?

²⁶ Chociaż to groźne orędzie zostało wystosowane do Asyrii, znaczenie proroctwa Izajasza jest o wiele szersze (Rzymian 15:4). Mówiąc przenośnie, Jehowa znów przybędzie z daleka, by zalać wszystkich tych, którzy uciskają Jego lud, oraz by nimi potrząsnąć i ich okiełznać (Ezechiela 38:18-23; 2 Piotra 3:7; Objawienie 19:11-21). Oby ten dzień nadszedł szybko! Chrześcijanie niecierpliwie wyczekują chwili wybawienia. Siły czerpią z analizowania barwnej treści 30 rozdziału Księgi Izajasza. Zachęca ona sług Bożych do doceniania modlitwy, pilnego studiowania Biblii oraz rozmyślania o błogosławieństwach, jakie przyniesie Królestwo Boże (Psalm 42:1, 2; Przysłów 2:1-6; Rzymian 12:12). A zatem słowa Izajasza pomagają nam wszystkim czekać na Jehowę.

[Przypisy]

[Ilustracje na stronie 305]

Za dni Mojżesza Izraelici uciekali z Egiptu. Za dni Izajasza Juda zwraca się do Egiptu o pomoc

[Ilustracja na stronie 311]

„Na każdym wyniosłym wzgórzu powstaną strumienie wód”

[Ilustracja na stronie 312]

Jehowa przyjdzie, „płonąc (...) gniewem, z ciężkimi chmurami”