Rozdział dwudziesty siódmy

Jehowa błogosławi czystej religii

Izajasza 66:1-14

 1. Co szczególnie uwydatniono w ostatnim rozdziale Księgi Izajasza i na jakie pytania udzielono odpowiedzi?

OSTATNI rozdział Księgi Izajasza zawiera dobitne podsumowanie pewnych ważnych wątków tego proroczego dzieła oraz odpowiedzi na szereg istotnych pytań. Szczególnie podkreślono tu wzniosłą pozycję Jehowy, Jego nienawiść do obłudy, niezłomne postanowienie ukarania niegodziwców oraz miłość i troskę w stosunku do tych, którzy dochowują Mu wierności. Poza tym wyjaśniono następujące kwestie: Czym różni się religia prawdziwa od fałszywej? Skąd możemy mieć pewność, że Jehowa odpłaci obłudnikom, którzy udają świętych, a ciemiężą Jego lud? I jak pobłogosławi osobom wiernym wobec Niego?

Klucz do czystej religii

 2. Co Jehowa mówi o swym majestacie i jak nie należy rozumieć tego oświadczenia?

² Najpierw w proroctwie zwrócono uwagę na majestat Jehowy: „Oto, co rzekł Jehowa: ‚Niebiosa są moim tronem, a ziemia moim podnóżkiem. Gdzie zatem będzie dom, który moglibyście mi zbudować, i gdzie będzie dla mnie miejsce odpoczynku?’” (Izajasza 66:1). Zdaniem niektórych prorok zniechęca Żydów do ponownego wznoszenia świątyni dla Jehowy po ich powrocie do ojczyzny. Tak jednak nie jest. Wszak świątynia będzie odbudowywana z polecenia samego Jehowy (Ezdrasza 1:1-6; Izajasza 60:13; Aggeusza 1:7, 8). Czego w takim razie dotyczy powyższy fragment?

 3. Dlaczego ziemię trafnie przedstawiono jako „podnóżek” Jehowy?

³ Przede wszystkim rozważmy, dlaczego ziemię przedstawiono jako „podnóżek” Jehowy. Nie jest to określenie obraźliwe. Spośród miliardów ciał niebieskich we wszechświecie tylko ziemia otrzymała owo szczególne miano. Nasza planeta na zawsze pozostanie wyjątkowa, bo to na niej złożył okup jednorodzony Syn Boży i na niej Jehowa wykaże słuszność swego zwierzchnictwa za pomocą mesjańskiego Królestwa. Nazwanie ziemi Jego podnóżkiem jest więc najzupełniej stosowne! Podnóżek służył królowi do wstępowania na wysoki tron, a potem do opierania nóg.

 4. (a) Dlaczego żaden budynek na ziemi nie może być miejscem odpoczynku Jehowy Boga? (b) Jak rozumieć słowa ‛to wszystko’ i jakie należy wyciągnąć wnioski co do oddawania czci Jehowie?

⁴ Oczywiście żaden król nie mieszkał na swym podnóżku i Jehowa też nie mieszka na ziemi. Przecież nie mogą Go pomieścić nawet potężne literalne niebiosa! Tym bardziej nie pomieści Go i nie stanie się Jego literalnym domem żadna ziemska budowla (1 Królów 8:27). Tron i miejsce odpoczynku Jehowy znajdują się w dziedzinie duchowej, do której odnosi się słowo „niebiosa” użyte w Księdze Izajasza 66:1. Następny werset wyjaśnia sprawę: „‚A wszystko to uczyniła moja ręka, tak iż wszystko to powstało’ — brzmi wypowiedź Jehowy” (Izajasza 66:2a). W wyobraźni widzimy, jak Jehowa szerokim gestem wskazuje ‛to wszystko’ — wszystko w niebie i na ziemi (Izajasza 40:26; Objawienie 10:6). Wspaniały Stwórca całego wszechświata ma prawo do czegoś więcej niż do poświęconego Mu gmachu. Zasługuje na wielbienie górujące nad wszelkimi postaciami formalistycznego kultu.

 5. Jak pokazujemy, że jesteśmy ‛uciśnieni i skruszeni w duchu’?

⁵ W jaki zatem sposób należy oddawać cześć Władcy Wszechświata? On sam oświadcza: „Na takiego więc będę patrzył: na uciśnionego i skruszonego w duchu, i drżącego na moje słowo” (Izajasza 66:2b). W czystym wielbieniu zasadnicze znaczenie ma właściwy stan serca człowieka (Objawienie 4:11). Czciciel Jehowy ma być „uciśniony i skruszony w duchu”. Czy to znaczy, iż Jehowa chce, żebyśmy czuli się nieszczęśliwi? Skądże, jako „szczęśliwy Bóg” pragnie, aby Jego słudzy również się radowali (1 Tymoteusza 1:11; Filipian 4:4). Jednakże nie wolno nam lekko traktować grzechów — które przecież wszyscy często popełniamy. Powinniśmy być ‛uciśnieni’ z ich powodu, zasmuceni naruszaniem prawych zasad Jehowy (Psalm 51:17). Musimy dowodzić, iż jesteśmy ‛skruszeni w duchu’, żałując swych postępków, walcząc z grzesznymi skłonnościami i prosząc Jehowę w modlitwie o wybaczenie (Łukasza 11:4; 1 Jana 1:8-10).

 6. W jakim sensie prawdziwi czciciele Boga powinni ‛drżeć na Jego słowo’?

⁶ Poza tym Jehowa patrzy na ‛drżących na Jego słowo’. Czy więc pragnie, byśmy dygotali ze strachu, ilekroć zapoznajemy się z Jego oświadczeniami? Nie, ale życzy sobie, żeby do Jego wypowiedzi podchodzić z głębokim szacunkiem i czcią. Dlatego szczerze szukamy Jego rad i kierujemy się nimi we wszystkich dziedzinach życia (Psalm 119:105). Możemy także ‛drżeć’ w tym sensie, że obawiamy się nawet myśli o nieposłuszeństwie wobec Boga, o skalaniu Jego prawdy ludzkimi tradycjami lub o jej zlekceważeniu. Taka pokorna postawa odgrywa w czystej religii kluczową rolę — lecz w dzisiejszym świecie niestety jest rzadkością.

Jehowa nienawidzi obłudy w oddawaniu Mu czci

 7, 8. Jak Jehowa zapatruje się na ostentacyjne praktyki religijne obłudników?

⁷ Kiedy Izajasz rozmyśla o współczesnych mu rodakach, uświadamia sobie, że tylko nieliczni odznaczają się takim usposobieniem, jakiego Jehowa oczekuje od swych czcicieli. A zatem sąd czekający wkrótce odstępczą Jerozolimę jest w pełni zasłużony. Zwróćmy uwagę, jak Jehowa zapatruje się na tamtejsze praktyki religijne: „Kto zarzyna byka, jest jak ten, kto zabija mężczyznę. Kto składa w ofierze owcę, jest jak ten, kto łamie kark psu. Kto ofiarowuje dar — jak ten, kto ofiarowuje krew świni! Kto ku przypomnieniu składa wonną żywicę, jest jak ten, kto błogosławi magicznymi zaklęciami. Oni też wybrali własne drogi i w ich obrzydliwościach ma upodobanie ich dusza” (Izajasza 66:3).

⁸ Wypowiedź ta przypomina nam słowa Jehowy zapisane w pierwszym rozdziale Księgi Izajasza. Oświadczył On tam członkom swego krnąbrnego ludu, że ich ostentacyjne praktyki religijne nie tylko Go nie cieszą, lecz w gruncie rzeczy — ze względu na ich obłudę — wzmagają Jego słuszny gniew (Izajasza 1:11-17). Teraz przyrównuje składane przez nich ofiary do haniebnych przestępstw. Złożenie na ołtarzu kosztownego byka nie udobrucha Jehowy, gdyż traktuje On to tak, jak zamordowanie człowieka! Inne ich dary zestawiono z ofiarowaniem psa lub świni — zwierząt, które według Prawa Mojżeszowego są nieczyste i z pewnością nie nadają się na ofiarę (Kapłańska 11:7, 27). Czy Jehowa puści płazem taką hipokryzję?

 9. Jak Żydzi w większości reagują na przypomnienia, które Jehowa kieruje do nich poprzez Izajasza, i do czego to nieuchronnie doprowadzi?

⁹ Jehowa oświadcza teraz: „Ja więc wybiorę sposoby poniewierania nimi i sprowadzę na nich to, co ich przeraża; albowiem wołałem, lecz nikt nie odpowiadał; mówiłem, lecz nikt nie słuchał; i wciąż czynili to, co złe w moich oczach, oraz wybierali to, w czym nie mam upodobania” (Izajasza 66:4). Bez wątpienia Izajasz potrafi przekazać te słowa z pełnym przekonaniem. Od lat służy Jehowie za narzędzie, ‛wołając’ i ‛mówiąc’ do Jego ludu. Aż za dobrze wie, że w zasadzie nikt go nie słucha. Ponieważ naród trwa w złym postępowaniu, kara jest nieunikniona. Jehowa naprawdę ją ‛wybierze’, sprowadzając na swój wiarołomny lud straszne wydarzenia.

10. Co postępowanie Jehowy z Judą mówi nam o tym, jak zapatruje się On na chrześcijaństwo?

¹⁰ Podobnie nowożytne chrześcijaństwo dopuszcza się czynów, które budzą niezadowolenie Jehowy. Pozwala panoszyć się bałwochwalstwu w kościołach i wychwalać z ambon niebiblijne filozofie i tradycje, a ponadto sięga po władzę polityczną, przez co grzęźnie coraz głębiej w duchowym cudzołóstwie z narodami świata (Marka 7:13; Objawienie 18:4, 5, 9). Dlatego tak jak Jerozolimę również chrześcijaństwo czeka coś ‛przerażającego’ — sprawiedliwa odpłata, która nieodwołalnie się zbliża. Kara ta dosięgnie je między innymi za to, jak traktowało lud Boży.

11. (a) Wskutek czego grzech odstępców za dni Izajasza jest jeszcze większy? (b) W jakim sensie ludzie współcześni Izajaszowi „wyłączają” wiernych ‛z powodu imienia Bożego’?

¹¹ Izajasz ciągnie dalej: „Słuchajcie słowa Jehowy, wy, którzy drżycie na jego słowo: ‚Wasi bracia, którzy was nienawidzą, którzy was wyłączają z powodu mego imienia, powiedzieli: „Niech Jehowa będzie wychwalany!” On też się ukaże ku waszej radości, a oni będą okryci wstydem’” (Izajasza 66:5). „Bracia” Izajasza, to znaczy jego rodacy, z polecenia Jehowy Boga mają obowiązek reprezentowania Go i podporządkowania się Jego władzy. Nie czyniąc tego, ciężko grzeszą. Dopuszczają się tym większej winy, że wrogo odnoszą się do ludzi wiernych i pokornych, takich jak Izajasz. Nienawidzą ich i „wyłączają”, bo ci rzetelnie reprezentują Jehowę Boga. Właśnie w tym sensie prześladują ich ‛z powodu imienia Bożego’. Ale jednocześnie ci fałszywi słudzy Jehowy podają się za Jego przedstawicieli, świętoszkowato wygłaszając pobożnie brzmiące zdania w rodzaju: „Niech Jehowa będzie wychwalany!”a

12. Wymień przykłady prześladowania wiernych sług Jehowy przez obłudników religijnych.

¹² Nienawiść religii fałszywej do wyznawców czystej religii nie jest niczym nowym. W ten sposób dalej spełnia się proroctwo z Księgi Rodzaju 3:15, zapowiadające długotrwałą wrogość między potomstwem Szatana i Potomkiem „niewiasty” Bożej. W I wieku n.e. Jezus oznajmił swym namaszczonym naśladowcom, że ich także czekają udręki — że rodacy będą ich wykluczać z synagog i gnębić, a nawet zabijać (Jana 16:2). A co powiedzieć o czasach nowożytnych? Na początku „dni ostatnich” lud Boży zdawał sobie sprawę, że stoi w obliczu podobnych prześladowań (2 Tymoteusza 3:1). W roku 1914 w Strażnicy przytoczono Księgę Izajasza 66:5 i nadmieniono: „Niemal wszystkie prześladowania spadły na lud Boży ze strony rzekomych chrześcijan”. W tym samym artykule powiedziano ponadto: „Nie wiemy, czy za naszych dni nie posuną się do ostateczności — czy nie postanowią nas zniszczyć, wyrzucając nas poza nawias społeczeństwa, atakując naszą organizację, a być może też zadając nam literalną śmierć”. Jakże trafne okazały się te słowa! Niezbyt długo po ich opublikowaniu, w czasie I wojny światowej, prześladowania zainicjowane przez kler doszły do zenitu. Jednakże zgodnie z zapowiedzią chrześcijaństwo okryło się wstydem. W jaki sposób?

Nagłe i szybkie odrodzenie

13. Czym był „odgłos zgiełku z miasta”, gdy proroctwo spełniało się po raz pierwszy?

¹³ Izajasz prorokuje: „Oto odgłos zgiełku z miasta, dźwięk ze świątyni! To odgłos tego, jak Jehowa odpłaca swym nieprzyjaciołom tym, na co zasługują” (Izajasza 66:6). Kiedy słowa te sprawdzają się po raz pierwszy, wspomnianym tu „miastem” jest Jerozolima, w której znajduje się świątynia Jehowy. „Odgłos zgiełku” kojarzy się z wrzawą wojenną rozbrzmiewającą w tym mieście podczas szturmu najeźdźczej armii babilońskiej w roku 607 p.n.e. A co z nowożytnym spełnieniem powyższego proroctwa?

14. (a) Co zapowiedział Malachiasz o przyjściu Jehowy do Jego świątyni? (b) Co w myśl proroctwa Ezechiela wynikło z przybycia Jehowy do świątyni? (c) Kiedy Jehowa i Jezus dokonali przeglądu w świątyni duchowej i jaki miało to wpływ na osoby podające się za wyznawców czystej religii?

¹⁴ Wypowiedź z Księgi Izajasza harmonizuje z dwoma innymi proroctwami — z Księgi Ezechiela 43:4, 6-9 oraz z Księgi Malachiasza 3:1-5. Zarówno Ezechiel, jak i Malachiasz zapowiedzieli, iż w pewnym momencie Jehowa Bóg zjawi się w swej świątyni. Według proroctwa Malachiasza miał On przybyć do swego domu czystego wielbienia, by dokonać przeglądu i wystąpić jako Rafiner — by odrzucić tych, którzy Go przedstawiają w złym świetle. Ezechiel zaś ujrzał w wizji, jak Jehowa wkracza do świątyni i żąda usunięcia wszelkich śladów niemoralności i bałwochwalstwa.b Gdy w roku 1918 owe proroctwa spełniały się w dobie nowożytnej, w dziedzinie duchowej zaszło ważne wydarzenie mające związek z wielbieniem Jehowy. Wiele wskazuje na to, iż Jehowa i Jezus przyjrzeli się wszystkim, którzy podawali się za przedstawicieli czystej religii. Przegląd ten doprowadził do ostatecznego odrzucenia zdeprawowanego chrześcijaństwa. Namaszczonym naśladowcom Chrystusa zaś przyniósł krótki okres oczyszczania, po którym w roku 1919 szybko nastąpiło duchowe odrodzenie (1 Piotra 4:17).

15. Jakie narodziny zostają zapowiedziane i jak słowa te sprawdzają się w roku 537 p.n.e.?

¹⁵ Odrodzenie to trafnie zobrazowano w następnych wersetach Księgi Izajasza: „Zanim poczuła boleści, urodziła. Zanim przyszły na nią bóle porodowe, powiła dziecko płci męskiej. Kto słyszał coś takiego? Kto widział podobne rzeczy? Czy kraj powstanie w bólach porodowych w ciągu jednego dnia? Albo czy naród narodzi się w jednej chwili? Bo Syjon poczuł boleści i urodził swych synów” (Izajasza 66:7, 8). Pierwsze, emocjonujące spełnienie tych słów oglądają wygnańcy żydowscy z Babilonu. Syjon, czyli Jerozolimę, znów przedstawiono jako rodzącą kobietę. Ale ukazano tu naprawdę niezwykły poród! Jest nagły i szybki, gdyż ma miejsce przed wystąpieniem bólów porodowych. To bardzo stosowny przykład. Do ponownych narodzin ludu Bożego jako odrębnego narodu dochodzi w roku 537 p.n.e. tak nagle i szybko, iż wydają się cudem. Przecież od chwili wyzwolenia Żydów przez Cyrusa do znalezienia się wiernego ostatka w ojczyźnie mija zaledwie kilka miesięcy. Jakże się to różni od wydarzeń, które kiedyś zainicjowały powstanie narodu izraelskiego! W roku 537 nie trzeba błagać nieustępliwego monarchy o uwolnienie, nie trzeba też uciekać przed wrogą armią ani mieszkać 40 lat na pustkowiu.

16. Kogo przedstawia Syjon w nowożytnym spełnieniu proroctwa z Księgi Izajasza 66:7, 8 i jak jego potomstwo się odrodziło?

¹⁶ W czasach nowożytnych Syjon przedstawia niebiańską „niewiastę” Jehowy, Jego niebiańską organizację stworzeń duchowych. W roku 1919 owa „niewiasta” z radością patrzyła, jak na ziemi ‛rodzi się’ zorganizowany lud — „naród” — jej namaszczonych duchem synów. Odrodzenie to nastąpiło nagle i szybko.c W ciągu kilku miesięcy pomazańcy jako grupa przeszli od martwoty do aktywnego życia w swym „kraju”, sferze duchowej działalności udostępnionej im przez Boga (Objawienie 11:8-12). Jesienią 1919 roku ogłosili nawet wydanie nowego czasopisma, stanowiącego uzupełnienie Strażnicy. Periodyk ten, zatytułowany Złoty Wiek (obecnie Przebudźcie się!), był dowodem, że lud Boży ożył i ponownie został zorganizowany do pełnienia służby.

17. Jak Jehowa zapewnia swój lud, że nic nie zdoła udaremnić Jego zamiarów co do duchowego Izraela?

¹⁷ Żadna siła we wszechświecie nie mogła udaremnić owego duchowego odrodzenia. Obrazowo wykazano to w następnym wersecie: „‚Ja zaś czyżbym miał spowodować przebicie, a nie doprowadzić do porodu?’ — mówi Jehowa. ‚Albo czy doprowadzam do porodu, a jednocześnie powoduję zamknięcie?’ — powiedział twój Bóg” (Izajasza 66:9). Kiedy odrodzenie Izraela duchowego już się rozpoczęło, nie dało się go zahamować — podobnie jak porodu będącego w toku. To prawda, że nie obyło się bez sprzeciwów i że w przyszłości też można się ich spodziewać. Ale wyłącznie Jehowa jest w stanie przerwać to, co sam rozpoczął — a On nigdy tego nie czyni! Jak jednak odnosi się do swego odrodzonego ludu?

Czuła opieka Jehowy

18, 19. (a) Jakiego wzruszającego unaocznienia używa Jehowa i jaki związek ma ono z Jego ludem przebywającym na wygnaniu? (b) Jak w dobie dzisiejszej ostatek pomazańców korzysta z czułej opieki i pokarmu?

¹⁸ W kolejnych czterech wersetach wzruszająco przedstawiono czułą opiekę Jehowy. Najpierw czytamy: „Weselcie się z Jerozolimą i radujcie się z nią wszyscy, którzy ją miłujecie. Wielce się z nią radujcie, wy wszyscy, którzy z jej powodu jesteście pogrążeni w żałości; dlatego że będziecie ssać i się nasycicie z piersi zupełnego pocieszenia przez nią; bo będziecie popijać i zaznacie niezwykłej rozkoszy z sutka jej chwały” (Izajasza 66:10, 11). Jehowa podaje tu przykład kobiety karmiącej niemowlę. Kiedy zaczyna ono odczuwać głód, natarczywie płacze. Ale gdy matka przytula je do piersi i karmi, uspokojone i zadowolone przestaje się smucić. Podobnie żałość ostatka wiernych Żydów przebywających w Babilonie szybko ustąpi miejsca zadowoleniu i szczęściu, gdy nadejdzie czas uwolnienia i odnowy. Będą się wtedy radować. Odbudowana i ponownie zaludniona Jerozolima jeszcze raz okryje się chwałą. Chwała ta z kolei spłynie na wiernych mieszkańców. Znowu będą karmieni duchowo poprzez usługujące kapłaństwo (Ezechiela 44:15, 23).

¹⁹ Również Izrael duchowy po odrodzeniu w roku 1919 zaznał błogosławieństwa, jakim jest obfitość pożywienia. Od tamtej pory za pośrednictwem „niewolnika wiernego i roztropnego” pokarm duchowy napływa nieustannie (Mateusza 24:45-47). Dla ostatka pomazańców naprawdę nastał czas pocieszenia i radości. Ale na tym nie koniec błogosławieństw.

20. Jak na Jerozolimę, zarówno w starożytności, jak i w dobie dzisiejszej, spływają błogosławieństwa niczym „wezbrany potok”?

²⁰ Następnie w proroctwie powiedziano: „Tak bowiem rzekł Jehowa: ‚Oto udzielam jej pokoju takiego jak rzeka oraz chwały narodów jak wezbrany potok, i będziecie ssać. Będziecie noszeni przy boku i pieszczeni na kolanach’” (Izajasza 66:12). Tutaj scenę karmienia piersią połączono z obrazem ogromnego napływu błogosławieństw — „rzeki” i „wezbranego potoku”. Jerozolimę czekają dobrodziejstwa nie tylko w postaci obfitego pokoju od Jehowy, ale też w postaci „chwały narodów”, która przyniesie błogosławieństwa ludowi Bożemu. Oznacza to, że do ludu Jehowy mieli tłumnie przybywać przedstawiciele różnych narodów (Aggeusza 2:7). W starożytności rzeczywiście spora liczba takich osób przyłączyła się do Izraela, stając się prozelitami. Jednakże na znacznie większą skalę proroctwo to spełnia się w naszych czasach, gdy z ostatkiem Żydów duchowych współpracuje „wezbrany potok” ludzi — „wielka rzesza (...) ze wszystkich narodów i plemion, i ludów, i języków” (Objawienie 7:9; Zachariasza 8:23).

21. Jakie pocieszenie zapowiedziano w pewnym ujmującym unaocznieniu?

²¹ W Księdze Izajasza 66:12 wspomniano także o tym, jak matka uzewnętrznia swą miłość — pieści dziecko na kolanach i nosi je przy boku. W następnym wersecie wyrażono podobną myśl, zapowiadając zarazem ciekawą zmianę: „Jak człowieka, którego pociesza matka, tak ja będę was pocieszał; i w związku z Jerozolimą zostaniecie pocieszeni” (Izajasza 66:13). Dziecko to jest teraz „człowiekiem”, osobą dorosłą. Ale jego matka wciąż pragnie je pocieszać w okresie udręki.

22. Jak Jehowa ukazuje swą tkliwość i głębię swej miłości?

²² W ten ujmujący sposób Jehowa wykazuje, jak mocno i czule kocha swój lud. Nawet najgorętsza miłość macierzyńska jest tylko słabym odzwierciedleniem Jego głębokiej miłości do wiernych sług (Izajasza 49:15). Jakie to ważne, by wszyscy chrześcijanie naśladowali ten przymiot swego niebiańskiego Ojca! Czynił to apostoł Paweł, dając wspaniały przykład starszym w zborze chrześcijańskim (1 Tesaloniczan 2:7). Jezus oznajmił, że miłość braterska będzie głównym znakiem rozpoznawczym jego naśladowców (Jana 13:34, 35).

23. Opisz dobrodziejstwa zaznawane przez odrodzony lud Jehowy.

²³ Jehowa wyraża swą miłość czynami. Dlatego mówi jeszcze: „Ujrzycie i wasze serce wielce się rozraduje, a wasze kości wyrosną jak miękka trawa. I ręka Jehowy da się poznać jego sługom, lecz potępi on swych nieprzyjaciół” (Izajasza 66:14). Pewien znawca gramatyki hebrajskiej sugeruje, iż słowo przetłumaczone na „ujrzycie” nasuwa myśl, że na cokolwiek repatrianci popatrzą w odrodzonym kraju, ‛ich oko napotka radość’. Istotnie, będą niewymownie poruszeni oraz rozradowani z powodu odzyskania ukochanej ojczyzny. Poczują się, jakby odmłodnieli, jakby ich kości na nowo się wzmocniły i odżyły niczym trawa na wiosnę. Wszyscy będą zdawać sobie sprawę, że pomyślność tę zawdzięczają nie ludzkim wysiłkom, lecz „ręce Jehowy”.

24. (a) Do jakich wniosków dochodzisz po przeanalizowaniu wydarzeń związanych z nowożytnym ludem Jehowy? (b) Na co powinniśmy być zdecydowani?

²⁴ Czy dziś dostrzegasz działanie „ręki Jehowy” wśród Jego ludu? Żaden człowiek nie zdołałby doprowadzić do odrodzenia czystego wielbienia Boga. Żaden człowiek nie zdołałby sprawić, by do duchowego „kraju” wiernego ostatka napłynęły miliony wartościowych osób ze wszystkich narodów. Czegoś takiego może dokonać wyłącznie Jehowa Bóg. Te dowody Jego miłości napawają nas głębokim szczęściem. Oby nigdy nam ona nie spowszedniała. Dalej więc ‛drżyjmy na Jego słowo’. Bądźmy też zdecydowani żyć zgodnie z zasadami biblijnymi i czerpać zadowolenie ze służby na rzecz Jehowy.

[Przypisy]

[Ilustracja na stronie 395]

„Wszystko to uczyniła moja ręka”

[Ilustracja na stronie 402]

Jehowa da Syjonowi „chwałę narodów”