KITTIM

Kittim jest wymieniony jako jeden z czterech „synów” Jawana, ale słowo to występuje w Biblii wyłącznie w liczbie mnogiej (Rdz 10:4; 1Kn 1:7). Później odnoszono je do ludu i krainy.

Józef Flawiusz używa nazwy „Chetim” i kojarzy ją z Cyprem; jak pisze, „od tego dawnego miana pochodzi słowo Chete, którym Hebrajczycy określają wszystkie wyspy i większość krain nadmorskich” (Dawne dzieje Izraela, I, VI, 1). Starożytni Fenicjanie nazywali mieszkańców Cypru Kitti. Współczesne miarodajne źródła na ogół są zgodne co do tego, że Kittim to Cypr.

Na pd.-wsch. wybrzeżu Cypru leżało miasto Kition (Citium), znane przede wszystkim jako kolonia fenicka, stąd zdaniem niektórych uczonych Kittim nie powinien być wymieniany wśród potomków Jafeta (Rdz 10:2, 4; 1Kn 1:5, 7). Istnieją jednak dowody na to, że Fenicjanie przybyli na Cypr stosunkowo późno, a kolonię w Kition założyli przypuszczalnie dopiero w IX w. p.n.e. Dlatego Britannica — edycja polska (1998, t. 7, s. 255) co prawda nazywa Citium „głównym miastem fenickim na Cyprze”, lecz dodaje: „Najstarsze zabytki archeologiczne w C[itium] to pozostałości po kolonii egejskiej z okresu mykeńskiego (ok. 1400-1100 p.n.e.)”.

Niemniej nazwa Kittim może obejmować nie tylko Cypr, o czym świadczy cytowana powyżej wypowiedź Flawiusza. Jak z niej wynika, Hebrajczycy określali tak również inne wyspy i kraje śródziemnomorskie, z których najbliżej Palestyny leżał Cypr. Opinię tę potwierdzają wzmianki o „wyspach” i „wybrzeżach” Kittim zamieszczone w Ezechiela 27:6 oraz Jeremiasza 2:10. Według niektórych komentatorów w tym szerszym znaczeniu użyto słowa Kittim w Liczb 24:24; współczesny Mojżeszowi prorok Balaam przepowiedział tam, iż „okręty od wybrzeża Kittim” będą dręczyć Asyrię i Eber, lecz napastnicy w końcu zginą. W takim wypadku mogło chodzić o atak z wybrzeży Macedonii, skąd wyruszył Aleksander Wielki i zdobył krainę „Aszszur” (Asyria i Babilonia), należącą do mocarstwa medo-perskiego. Zdaniem innych owymi napastnikami byli Rzymianie ze śródziemnomorskich wybrzeży Italii. W Liczb 24:24 Wulgata podaje zamiast „Kittim” — „Italia”, a Targum Onkelosa — „Rzymianie”, natomiast w apokryficznej 1 Machabejskiej 1:1 (BT) „Kittim” odniesiono do Macedonii.

W Izajaszowej wypowiedzi przeciw Tyrowi płynące na wsch. statki z Tarszisz dowiadują się o upadku Tyru „z ziemi Kittim” (przypuszczalnie chodzi o Cypr), a Jehowa oznajmia, że „dziewicza córa sydońska” nie zazna spokoju, nawet jeśli ‛przeprawi się do Kittim’ (Iz 23:1, 11, 12). Historia potwierdza, że w okresie działalności prorockiej Izajasza (ok. 778-po 732 p.n.e.) na Cyprze rzeczywiście istniały kolonie fenickie. Pewna inskrypcja Sancheriba opowiada, jak na wyspę Jadnana, czyli właśnie na Cypr, uciekł po ataku Asyryjczyków król sydoński Lule (Ancient Near Eastern Texts, red. J. Pritchard, 1974, ss. 287, 288). Zapowiedź Izajasza spełniła się także podczas 13-letniego oblężenia Tyru przez Nebukadneccara, kiedy to wielu mieszkańców tego miasta zapewne szukało schronienia na Cyprze.

Po raz ostatni nazwa Kittim występuje w proroctwie Daniela opisującym zmagania „króla północy” i „króla południa”, w trakcie których „okręty z Kittim” miały udaremnić atak „króla północy” (Dn 11:30; zob. CYPR).