RZEKA
Hebrajskie słowo nahár oznacza rzekę, tzn. sporą masę wody płynącą w naturalnym łożysku na ogół w sposób ciągły. Tym różni się od suchej doliny (wadi), która tylko okresowo gwałtownie wypełnia się wodą (hebr. náchal: „dolina potoku”). Do najważniejszych rzek wymienionych w Biblii należą: Chiddekel (Tygrys), Eufrat, Jordan, Abana i Parpar (Rdz 2:14; 2Kl 5:10, 12). Nil nie jest wspomniany z nazwy, ale odnosi się do niego określenie jeʼòr, które opisuje też strumień lub kanał (Iz 33:21) bądź sztolnię wypełnioną wodą (Hi 28:10). Na podstawie kontekstu można ustalić, kiedy chodzi o Nil, dlatego nazwa ta występuje w przekładach biblijnych (Rdz 41:17, 18).
„Rzeka egipska” (Rdz 15:18) to zapewne inne określenie „Doliny Potoku Egipskiego” (Lb 34:5; zob. SZICHOR).
Eufrat jest często nazywany po prostu „Rzeką” (Joz 24:2, 3; Ezd 8:36; Iz 7:20; 27:12; Mi 7:12). Ten najdłuższy i najważniejszy szlak wodny pd.-zach. Azji był dla Hebrajczyków „wielką rzeką” (Rdz 15:18). Toteż nazwa „Rzeka” była zupełnie jednoznaczna.
Król Dawid z pomocą Jehowy zdołał rozszerzyć granice Ziemi Obiecanej aż do Eufratu (1Kn 18:3-8). O jego synu Salomonie powiedziano: „A poddanych będzie miał od morza do morza i od Rzeki [Eufrat] po krańce ziemi” (Ps 72:8). Słowa te powtórzono w proroctwie Zachariasza, gdzie zostały odniesione do przyszłych rządów Mesjasza, które obejmą całą ziemię (Za 9:9, 10; por. Dn 2:44; Mt 21:4, 5).
Pierwsza rzeka wspomniana w Biblii najpewniej miała swe źródła w Edenie i nawadniała ogród, w którym Jehowa umieścił Adama i Ewę. Dzieliła się na cztery odnogi: Piszon, Gichon, Chiddekel i Eufrat. Krainy wymienione wraz z tymi rzekami (Chawila, Kusz i Asyria) istniały po potopie (Rdz 2:10-14). Wygląda więc na to, że sporządzając tę relację, Mojżesz opisywał położenie ogrodu Eden za pomocą terminów geograficznych znanych w jego czasach. Dlatego nie można ostatecznie ustalić, czy informacje na temat biegu rzek Piszon, Gichon i Chiddekel odnoszą się do okresu przed potopem, czy po nim. Tak czy inaczej, potop albo różne późniejsze kataklizmy, np. trzęsienia ziemi, mogły znacznie zmienić ukształtowanie łożysk tych rzek, wskutek czego niektóre z nich trudno zidentyfikować.
Znaczenie przenośne. Rzeki utrudniały przemarsz obcych wojsk i odgrywały ważną rolę w systemie obronnym pewnych miast, np. Babilonu. Wprawdzie Jerozolima nie miała takiego naturalnego zabezpieczenia, ale Jehowa Bóg został przedstawiony jako źródło potężnej rzeki, zapewniającej ochronę temu miastu. Wrogowie, którzy by nadciągnęli przeciw niemu niczym flota groźnych galer, mieli doznać sromotnej klęski (Iz 33:21, 22; zob. GALERA).
Najazd wojsk nieprzyjaciela przyrównano do katastrofalnej powodzi, w czasie której rzeka występuje z brzegów (Iz 8:7).
Woda jest niezbędna do życia, a Jehowę nazwano „źródłem wody żywej” (Jer 2:13). Tymczasem odstępczy Izraelici szukali pomocy w Egipcie i Asyrii. Dlatego Jehowa oznajmił za pośrednictwem proroka Jeremiasza: „A czemuż się kłopoczesz o drogę do Egiptu, aby pić wody Szichoru? I czemu się kłopoczesz o drogę do Asyrii, aby pić wody Rzeki? (...). Wiedz zatem i zobacz, że czymś złym i gorzkim jest to, iż opuściłaś Jehowę, swego Boga” (Jer 2:18, 19). Również w Objawieniu 8:10 i 16:4 najwyraźniej jest mowa o wodach, które uważa się za życiodajne, lecz które pochodzą od ludzi.
Czym jest „rzeka wody życia” (Obj 22:1), wyjaśniono pod hasłem ŻYCIE (Rzeka wody życia).