JEREMIASZA, KSIĘGA
Proroctwa i sprawozdanie historyczne spisane przez Jeremiasza pod kierownictwem Jehowy. Jeremiasz został powołany na proroka w 13 roku panowania Jozjasza (647 p.n.e.), żeby ostrzegł południowe królestwo Judy przed nadciągającą zagładą. Było to niecałe sto lat po działalności proroka Izajasza i podbiciu przez Asyryjczyków północnego królestwa Izraela.
Układ księgi. Księga ta nie jest uporządkowana chronologicznie, lecz raczej tematycznie. Gdzie to konieczne, podano daty, ale większość proroctw odnosi się do państwa judzkiego w całym okresie panowania Jozjasza, Jehoachaza, Jehojakima, Jehojachina i Sedekiasza. Bóg wielokrotnie oznajmiał Jeremiaszowi, że ten nikczemny naród się nie zmieni, że jest niereformowalny. Jednakże osobom o szczerych sercach dano dostatecznie dużo sposobności do poprawy i zabiegania o ratunek. Taki układ Księgi Jeremiasza nie utrudnia zrozumienia jej sensu ani proroczego zastosowania w naszych czasach.
Kiedy spisana. Jeremiasz na ogół nie spisywał swych proroctw wtedy, gdy je ogłaszał. Najwyraźniej nie utrwalił na piśmie żadnej ze swych wypowiedzi, dopóki w czwartym roku panowania Jehojakima (625 p.n.e.) Jehowa nie polecił spisać wszystkich słów, które do tamtej pory mu przekazał. Chodziło nie tylko o to, co w czasach Jozjasza prorok zwiastował o Judzie, lecz także o wyroki na inne narody (Jer 36:1, 2). Jehudi odczytał je królowi Jehojakimowi, który jednak spalił ten zwój. Ale Jeremiasz na rozkaz Boży ponownie podyktował jego treść swemu sekretarzowi, Baruchowi, i uzupełnił wieloma dodatkowymi wypowiedziami (36:21-23, 28, 32).
Resztę przypuszczalnie dodano do tej księgi później — dotyczy to m.in. wstępu, gdzie wspomniano o 11 roku rządów króla Sedekiasza (1:3), pewnych proroctw, które Jeremiasz spisał wtedy, gdy miał je wygłosić (30:2; 51:60), oraz listu do wygnańców przebywających w Babilonie (29:1). Uzupełnieniami są też wypowiedzi z czasów panowania Sedekiasza oraz relacja o wydarzeniach, które rozegrały się między upadkiem Jerozolimy a 580 r. p.n.e. Całkiem możliwe, że choć większą część tej księgi stanowił zwój spisany przez Barucha, Jeremiasz potem ją przeredagował i uporządkował, dodając informacje z późniejszego okresu.
Autentyczność. Księga Jeremiasza jest powszechnie uznawana za autentyczną. Kwestionują to jedynie nieliczni krytycy, wskazując na rozbieżności pomiędzy hebrajskim tekstem masoreckim a tekstem Septuaginty z Kodeksu aleksandryjskiego. Różnice te są znacznie większe niż w wypadku jakiejkolwiek innej księgi Pism Hebrajskich. Podobno w Septuagincie Księga Jeremiasza jest krótsza o jakieś 2700 słów, a więc o jedną ósmą. Zdaniem ogółu uczonych tłumaczenie greckie, aczkolwiek ułomne, nie podważa wiarogodności tekstu hebrajskiego. Sugerowano, iż tłumacz mógł dysponować rękopisem hebrajskim należącym do innej „rodziny”, inaczej „recenzji”, ale badania krytyczne raczej temu zaprzeczają.
Za autentycznością tej księgi zdecydowanie przemawia spełnienie się proroctw spisanych przez Jeremiasza. Niektóre z nich wymieniono w tabeli obok.
Zasady i przymioty Boga. Księga ta zawiera nie tylko spełnione proroctwa, lecz także zasady, którymi powinni się kierować ludzie. Podkreśla, że formalistyczne praktykowanie religii Bóg uważa za bezwartościowe, gdyż oczekuje wielbienia i posłuszeństwa podyktowanego sercem. Mieszkańcom Judy powiedziano, że świątynia i otaczające ją budowle nie zapewnią im ochrony, i zachęcono ich: „Obrzezajcie się dla Jehowy i usuńcie napletki swych serc” (4:4; 7:3-7; 9:25, 26).
W księdze tej za pomocą wielu przykładów zilustrowano przymioty Boga oraz sposób, w jaki obchodził się ze swym ludem. Gdy zgodnie z proroczą zapowiedzią Jeremiasza wyzwolił ostatek tego narodu i osiedlił go na nowo w Jerozolimie, dał dowód swej lojalnej życzliwości i miłosierdzia. A otaczając opieką Rechabitów, Ebed-Melecha oraz Barucha, wyraźnie pokazał, że dostrzega i ceni ludzi okazujących życzliwość Jego sługom oraz że nagradza tych, którzy Go szukają i są Mu posłuszni (35:18, 19; 39:16-18; 45:1-5).
Poza tym Księga Jeremiasza we wspaniały sposób przedstawia Jehowę jako Stwórcę wszechrzeczy, Króla po czas niezmierzony i jedynego prawdziwego Boga. Tylko Jego należy się bać. On koryguje tych, którzy wzywają Jego imienia, i kieruje ich krokami, ale żaden naród nie ostoi się wobec Jego potępienia. Jest Wielkim Garncarzem, w którego ręku jednostki i narody przypominają glinę, On zaś według swej woli może ją kształtować bądź zniszczyć (Jer 10; 18:1-10; Rz 9:19-24).
Księga Jeremiasza wyjawia, że lud noszący imię Boga jest Mu bliski i ma przysparzać Mu chwały (13:11). Fałszywi prorocy, którzy zwiastują w Jego imieniu „pokój” osobom niebędącym z Nim w pokojowych stosunkach, zostaną przez Niego rozliczeni za swe słowa, a w końcu potkną się i upadną (6:13-15; 8:10-12; 23:16-20). Ludzi mieniących się kapłanami i prorokami Bóg pociągnie do odpowiedzialności, sam bowiem oświadczył mieszkańcom Judy: „Nie posłałem tych proroków, a oni jednak pobiegli. Nie mówiłem do nich, a oni jednak prorokowali. Lecz gdyby istotnie stali w moim zaufanym gronie, wtedy kazaliby mojemu ludowi słuchać moich słów i sprawiliby, że zawróciłby ze swej złej drogi i od niegodziwości swych postępków” (23:21, 22).
Podobnie jak w innych księgach biblijnych, święty naród Jehowy przedstawiono jako Jego małżonkę, a niewierność wobec Niego jako „nierząd” (Jer 3:1-3, 6-10; por. Jak 4:4). Z drugiej strony wykazano, że Jehowa z niezachwianą lojalnością przestrzega swych przymierzy (31:37; 33:20-22, 25, 26).
Księga ta zawiera mnóstwo wspaniałych zasad i unaocznień, do których sięgali inni pisarze biblijni. A współczesny chrześcijanin znajduje w niej wiele proroczych obrazów oraz ciekawych przykładów, niezwykle przydatnych w życiu i służbie kaznodziejskiej.
[Ramka na stronie 933]
GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI JEREMIASZA
Zawiera sądownicze wypowiedzi Jehowy przekazane poprzez Jeremiasza oraz opisuje przeżycia proroka i zagładę Jerozolimy dokonaną przez Babilon
Spisywanie rozpoczęto ok. 18 lat przed upadkiem Jerozolimy, a zakończono jakieś 27 lat po tym wydarzeniu
Młody Jeremiasz powołany na proroka
Będzie musiał „burzyć”, ale też „budować i sadzić”
Jehowa doda mu sił do wykonania tego dzieła (1:1-19)
Jeremiasz wywiązuje się z zadania ‛burzenia’
Demaskuje nikczemność Judy i zwiastuje nieodwołalną zagładę Jerozolimy; obecność świątyni nie ochroni niewiernego narodu; lud Boży będzie 70 lat przebywał na wygnaniu w Babilonie (2:1 do 3:13; 3:19 do 16:13; 17:1 do 19:15; 24:1 do 25:38; 29:1-32; 34:1-22)
Ogłasza wyroki na Sedekiasza i Jehojakima, a także na fałszywych proroków, niewiernych pasterzy i wyzutych z wiary kapłanów (21:1 do 23:2; 23:9-40; 27:1 do 28:17)
Jehowa przepowiada upokarzające porażki wielu narodów, m.in. Babilończyków (46:1 do 51:64)
Jeremiasz wykonuje zadanie ‛budowania i sadzenia’
Zapowiada odrodzenie ostatka Izraela i ‛wzbudzenie latorośli odznaczającej się prawością’ (3:14-18; 16:14-21; 23:3-8; 30:1 do 31:26; 33:1-26)
Oznajmia też, że Jehowa zawrze ze swym ludem nowe przymierze (31:27-40)
Na polecenie Jehowy kupuje pole, aby unaocznić, że Izrael na pewno wróci z wygnania (32:1-44)
Zaręcza Rechabitom, że ocalą życie, ponieważ słuchali swego praojca, Jehonadaba; ich posłuszeństwo uwydatnia nieposłuszeństwo Izraela wobec Jehowy (35:1-19)
Napomina Barucha i pokrzepia go zapewnieniem, że przeżyje nadchodzące nieszczęście (45:1-5)
Jeremiasz cierpi za śmiałe prorokowanie
Uderzony i wsadzony na noc w dyby (20:1-18)
Ponieważ zapowiada zagładę Jerozolimy, wielu chce go zabić, ale ratują go książęta (26:1-24)
Król pali zwój Jeremiasza; po fałszywym oskarżeniu o przejście na stronę Babilończyków prorok zostaje zatrzymany i uwięziony (36:1 do 37:21)
W końcu Jeremiasz zostaje wrzucony do cysterny z błotem; od niechybnej śmierci ratuje go Ebed-Melech, który otrzymuje obietnicę ochrony podczas nadciągającej zagłady Jerozolimy (38:1-28; 39:15-18)
Wydarzenia między upadkiem Jerozolimy a ucieczką Żydów do Egiptu
Upadek Jerozolimy; król Sedekiasz zostaje pojmany, jego synowie straceni, a on sam oślepiony i uprowadzony do Babilonu (52:1-11)
Spalenie świątyni oraz wielkich domów w Jerozolimie; większość ludu idzie do niewoli (39:1-14; 52:12-34)
Gedaliasz ustanowiony namiestnikiem nad garstką pozostałych Izraelitów, potem jednak zamordowany (40:1 do 41:9)
Przestraszeni Żydzi uciekają do Egiptu; Jeremiasz ostrzega, że Egipt też upadnie i że dosięgnie ich tam nieszczęście (41:10 do 44:30)
[Ramka na stronie 934]
PROROCTWA ZAPISANE PRZEZ JEREMIASZA
Urzeczywistnione za jego życia
Pojmanie Sedekiasza i zburzenie Jerozolimy przez Nebukadneccara (Nebukadreccara), króla Babilonu (Jer 20:3-6; 21:3-10; 39:6-9)
Detronizacja i śmierć w niewoli króla Szalluma (Jehoachaza) (Jer 22:11, 12; 2Kl 23:30-34; 2Kn 36:1-4)
Uprowadzenie do niewoli babilońskiej króla Koniasza (Jehojachina) (Jer 22:24-27; 2Kl 24:15, 16)
W ciągu roku umiera fałszywy prorok Chananiasz (Jer 28:16, 17)
Niektórzy Rechabici oraz Etiopczyk Ebed-Melech ocaleni z zagłady Jerozolimy (Jer 35:19; 39:15-18)
Spełnienie potwierdzone przez historię
Nebukadneccar podbija Egipt (Jer 43:8-13; 46:13-26)
Po 70 latach Żydzi wracają do spustoszonej ojczyzny i odbudowują świątynię i miasto (Jer 24:1-7; 25:11, 12; 29:10; 30:11, 18, 19; por. 2Kn 36:20, 21; Ezd 1:1; Dn 9:2)
Ziemia synów Ammona zamieniona w pustkowie (Jer 49:2)
Edom wytępiony jako naród (Jer 49:17, 18) (Edomici znikli ze sceny dziejów po śmierci ostatniego Heroda)
Babilon na zawsze spustoszony (Jer 25:12-14; 50:35, 38-40)
Spełnienie duchowe, poświadczone przez Chrześcijańskie Pisma Greckie
Nowe przymierze zawarte z domem Izraela i z domem Judy (Jer 31:31-34; Heb 8:8-13)
Potomek Dawida zawsze będzie zasiadał na tronie królewskim (Jer 33:17-21; Łk 1:32, 33)
Upadek Babilonu Wielkiego — większe i symboliczne urzeczywistnienie proroctw Jeremiasza przeciwko starożytnemu Babilonowi, co potwierdza poniższe zestawienie: Jer 50:2 — Obj 14:8; Jer 50:8; 51:6, 45 — Obj 18:4; Jer 50:15, 29 — Obj 18:6, 7; Jer 50:23 — Obj 18:8, 15-17; Jer 50:38 — Obj 16:12; Jer 50:39, 40; 51:37 — Obj 18:2; Jer 51:8 — Obj 18:8-10, 15, 19; Jer 51:9, 49, 56 — Obj 18:5; Jer 51:12 — Obj 17:16, 17; Jer 51:13 — Obj 17:1, 15; Jer 51:48 — Obj 18:20; Jer 51:55 — Obj 18:22, 23; Jer 51:63, 64 — Obj 18:21