Rozdział dziewiąty

Kto będzie panował nad światem?

 1-3. Opisz sen i wizje, które Daniel otrzymał w pierwszym roku panowania Belszaccara.

FASCYNUJĄCE proroctwo Daniela przenosi nas z powrotem do pierwszego roku panowania babilońskiego króla Belszaccara. Daniel od dawna przebywa na wygnaniu w Babilonie i przez cały ten czas pozostaje niezmiennie lojalny wobec Jehowy. Ów wierny prorok, mający teraz ponad 70 lat, ogląda „na swoim łożu sen oraz wizje, które miał w swej głowie”. Jakież w nim budzą przerażenie! (Daniela 7:1, 15).

² Daniel relacjonuje: „Oto cztery wiatry niebios wzburzały ogromne morze. I wychodziły z morza cztery olbrzymie bestie, każda różniąca się od pozostałych”. Co za przedziwne bestie! Pierwsza to skrzydlaty lew, a druga przypomina niedźwiedzia. Po nich ukazuje się lampart z czterema skrzydłami i czterema głowami! Czwarta bestia, niezwykle silna, ma wielkie, żelazne zęby oraz dziesięć rogów. Spomiędzy nich wyrasta „mały” róg, mający „oczy podobne do oczu ludzkich, a także usta, które mówiły wyniosłe rzeczy” (Daniela 7:2-8).

³ Następne wizje kierują uwagę Daniela ku niebu. Istniejący od Dni Pradawnych majestatycznie zasiada na tronie jako Sędzia w niebiańskim Trybunale. ‛Tysiąc tysięcy mu usługuje, a stoi przed nim dziesięć tysięcy dziesiątek tysięcy’. Wydaje na te bestie wyrok skazujący, po czym odbiera im władzę, a czwartą unicestwia. Nadchodzi „ktoś podobny do syna człowieczego” i otrzymuje nieprzemijające panowanie nad „ludami, grupami narodowościowymi i językami” (Daniela 7:9-14).

 4. (a) Do kogo Daniel zwrócił się o wiarogodne informacje? (b) Dlaczego to, co zobaczył i usłyszał tamtej nocy, ma doniosłe znaczenie dla nas?

⁴ „We mnie”, opowiada Daniel, „mój duch był tym udręczony i przeraziły mnie wizje, które miałem w swej głowie”. Prorok zwraca się więc do anioła z prośbą o „wiarogodne informacje co do tego wszystkiego”. Anioł rzeczywiście podaje mu „wyjaśnienie owych spraw” (Daniela 7:15-28). To, co Daniel zobaczył i usłyszał tamtej nocy, powinno nas bardzo interesować, przedstawia bowiem zarys wydarzeń światowych aż do naszych czasów, kiedy „ktoś podobny do syna człowieczego” miał otrzymać władzę nad wszystkimi „ludami, grupami narodowościowymi i językami”. Z pomocą ducha i Słowa Bożego my też możemy pojąć znaczenie tych proroczych wizji.a

CZTERY BESTIE WYCHODZĄCE Z MORZA

 5. Czego symbolem jest wzburzone morze?

⁵ Daniel relacjonuje: „Wychodziły z morza cztery olbrzymie bestie” (Daniela 7:3). Co symbolizowało to wzburzone wichrami morze? Po wielu latach apostoł Jan ujrzał siedmiogłową bestię wychodzącą z „morza”. Wyobrażało ono „ludy i rzesze, i narody, i języki” — ogół ludzkości odstręczonej od Boga. Wspomniane tu morze stanowi zatem stosowny symbol mas ludzkich oddalonych od Boga (Objawienie 13:1, 2; 17:15; Izajasza 57:20).

 6. Co wyobrażają cztery bestie?

⁶ Anioł Boży oświadczył: „Co się tyczy tych olbrzymich bestii, których jest cztery — czterech królów powstanie z ziemi” (Daniela 7:17). Wyraźnie wskazał więc, iż cztery bestie ukazane Danielowi wyobrażają „czterech królów”, cztery potęgi światowe. Ale które?

 7. (a) Co niektórzy komentatorzy Biblii mówią na temat Danielowej wizji czterech bestii i snu króla Nebukadneccara o wielkim posągu? (b) Co wyobraża każda z czterech metalowych części tego posągu?

⁷ Większość komentatorów Biblii łączy Danielową wizję czterech bestii ze snem Nebukadneccara o kolosalnym posągu. Na przykład według The Expositor’s Bible Commentary „rozdział 7 [Księgi Daniela] odpowiada rozdziałowi 2”. A w dziele The Wycliffe Bible Commentary podano: „Powszechnie przyjmuje się, iż kolejność czterech pogańskich potęg (...) jest tutaj [w 7 rozdziale Księgi Daniela] taka sama, jak przedstawiona w rozdziale 2”. Czterema mocarstwami światowymi reprezentowanymi przez cztery metale ze snu Nebukadneccara były: imperium babilońskie (złota głowa), Medo-Persja (pierś i ramiona ze srebra), Grecja (brzuch i uda z miedzi) oraz imperium rzymskie (żelazne nogi) (Daniela 2:32, 33).b Popatrzmy, jak owe królestwa odpowiadają czterem ogromnym bestiom, które ujrzał Daniel.

DRAPIEŻNA JAK LEW, SZYBKA NICZYM ORZEŁ

 8. (a) Jak Daniel opisał pierwszą bestię? (b) Które imperium ona wyobraża i jakie działanie upodabniało je do lwa?

⁸ Daniel widział naprawdę niezwykłe bestie! Oto, jak opisał jedną z nich: „Pierwsza była podobna do lwa i miała skrzydła orle. Patrzyłem, aż jej wyrwano skrzydła; i podniesiono ją z ziemi, i postawiono na dwóch nogach jak człowieka, i dano jej serce ludzkie” (Daniela 7:4). Wyobrażała ona to samo królestwo, którego symbolem była złota głowa ogromnego posągu: babilońskie mocarstwo światowe (607-539 p.n.e.). Babilon, drapieżny „lew”, zachłannie pożerał narody, z ludem Bożym włącznie (Jeremiasza 4:5-7; 50:17). Pędząc niby na orlich skrzydłach, szybko podążał naprzód w swych krwawych podbojach (Lamentacje 4:19; Habakuka 1:6-8).

 9. Jakich zmian doznała bestia podobna do lwa i jak to się na niej odbiło?

⁹ Po jakimś czasie wyrwano temu niezwykłemu lwu skrzydła. Pod koniec rządów Belszaccara Babilon utracił zdolność dokonywania błyskawicznych podbojów i przestał górować nad narodami niczym lew. Nie był szybszy od człowieka idącego na dwóch nogach. Otrzymał „serce ludzkie” i stał się słaby. Babilon, pozbawiony „serca lwa”, nie potrafił już zachowywać się jak król „pośród zwierząt leśnych” (porównaj 2 Samuela 17:10; Micheasza 5:8). Uległ innej ogromnej bestii.

ŻARŁOCZNA JAK NIEDŹWIEDŹ

10. Których władców wyobraża „niedźwiedź”?

¹⁰ Daniel kontynuuje swą relację: „A oto inna bestia, druga, podobna do niedźwiedzia. I była podniesiona z jednej strony, a w jej paszczy między zębami były trzy żebra; i tak do niej mówiono: ‚Wstań, pożeraj dużo mięsa’” (Daniela 7:5). Ów „niedźwiedź” symbolizował tego samego króla, którego wyobrażały srebrne ramiona i pierś wielkiego posągu: ciąg władców medo-perskich (539-331 p.n.e.), poczynając od Dariusza Meda i Cyrusa Wielkiego, a kończąc na Dariuszu III.

11. Na co wskazywała okoliczność, iż symboliczny niedźwiedź był podniesiony z jednej strony i trzymał w paszczy trzy żebra?

¹¹ Symboliczny „niedźwiedź” był ‛podniesiony z jednej strony’, prawdopodobnie sposobiąc się do atakowania i podbijania narodów, by w ten sposób utrzymać swą władzę nad światem. Niewykluczone, że pozycja ta miała też stanowić zapowiedź przewagi dynastii perskiej nad jedynym królem medyjskim, Dariuszem. Trzy żebra między zębami niedźwiedzia mogły oznaczać trzy kierunki, w których wyruszał na podboje. Najpierw medo-perski „niedźwiedź” rzucił się na północ i w roku 539 p.n.e. zdobył Babilon. Następnie udał się w kierunku zachodnim i przez Azję Mniejszą dotarł do Tracji. W końcu ruszył na południe, aby opanować Egipt. Liczba trzy wskazuje niekiedy na intensywność, toteż trzy żebra mogą także podkreślać żądzę podbojów, cechującą to symboliczne zwierzę.

12. Co się wydarzyło, gdy symboliczny niedźwiedź usłuchał rozkazu: „Wstań, pożeraj dużo mięsa”?

¹² „Niedźwiedź” atakował narody, posłuszny poleceniu: „Wstań, pożeraj dużo mięsa”. Kiedy Medo-Persja zgodnie z wolą Bożą wchłonęła Babilon, mogła wyświadczyć ludowi Jehowy nader cenną przysługę. I rzeczywiście tak się stało! (Patrz dodatek „Tolerancyjny monarcha”, strona 149). Dzięki takim królom, jak Cyrus Wielki, Dariusz I (Dariusz Wielki) i Artakserkses I żydowscy wygnańcy mogli opuścić Babilon, odbudować świątynię Jehowy oraz naprawić mury Jerozolimy. W końcu Medo-Persja panowała nad 127 prowincjami, a małżonek królowej Estery, Aswerus (Kserkses I), „królował od Indii po Etiopię” (Estery 1:1). Wkrótce jednak miała się wyłonić kolejna bestia.

PRĘDKA JAK SKRZYDLATY LAMPART!

13. (a) Co wyobraża trzecia bestia? (b) Co można powiedzieć o szybkości trzeciej bestii oraz o terytorium, które zajęła?

¹³ Trzecia bestia była „podobna do lamparta, ale na grzbiecie miała cztery skrzydła stworzenia latającego. Bestia ta miała też cztery głowy i powierzono jej panowanie” (Daniela 7:6). Czteroskrzydły i czterogłowy lampart, analogicznie do miedzianych ud i brzucha posągu ze snu Nebukadneccara, wyobrażał ciąg władców macedońskich, a ogólniej greckich, którym początek dał Aleksander Wielki. Ze zwinnością i szybkością lamparta władca ten sunął przez Azję Mniejszą, pomknął na południe do Egiptu, a potem aż ku zachodnim granicom Indii (porównaj Habakuka 1:8). Jego państwo było rozleglejsze od imperium „niedźwiedzia”, gdyż prócz Persji obejmowało także Macedonię i Grecję (patrz dodatek „Młody król podbija świat”, strona 153).

14. Jak doszło do tego, że „lampart” stał się czterogłowy?

¹⁴ „Lampart” stał się czterogłowy po śmierci Aleksandra, która nastąpiła w roku 323 p.n.e. Z czasem czterech podległych mu wodzów zostało jego następcami w różnych częściach stworzonego przezeń państwa. Seleukos zawładnął Mezopotamią i Syrią, Ptolemeusz Egiptem i Palestyną, Lizymach panował nad Azją Mniejszą i Tracją, Kasander zaś nad Macedonią i Grecją (patrz dodatek „Ogromne imperium zostaje podzielone”, strona 162). Ale oto pojawiło się nowe niebezpieczeństwo.

STRASZNA BESTIA RÓŻNA OD POPRZEDNICH

15. (a) Opisz wygląd czwartej bestii. (b) Co ona przedstawia i w jaki sposób miażdżyła oraz pożerała wszystko, co napotkała na swej drodze?

¹⁵ O czwartej bestii Daniel napisał, iż była „straszna i przerażająca oraz niezwykle silna”. Następnie dodał: „I miała wielkie, żelazne zęby. Pożerała i miażdżyła, a co pozostało, deptała nogami. I różniła się od wszystkich poprzednich bestii, i miała dziesięć rogów” (Daniela 7:7). Zaczątkiem tej straszliwej bestii była polityczna i wojskowa potęga Rzymu, który stopniowo podporządkowywał sobie cztery hellenistyczne państwa powstałe w wyniku rozpadu imperium greckiego, aż około roku 30 p.n.e. stał się kolejnym mocarstwem światowym zapowiedzianym w Biblii. Przy użyciu siły zbrojnej imperium rzymskie podbijało wszystko, co spotkało na swej drodze, tak iż w końcu zajmowało obszar ciągnący się od Wysp Brytyjskich przez większą część Europy, wokół Morza Śródziemnego i poza Babilon aż do Zatoki Perskiej.

16. Jakich informacji na temat czwartej bestii udzielił anioł?

¹⁶ Daniel pragnął się upewnić co do znaczenia tej „nadzwyczaj strasznej” bestii, toteż uważnie słuchał wyjaśnień anioła: „Dziesięć [jej] rogów to dziesięciu królów, którzy powstaną z tego królestwa; a po nich powstanie jeszcze jeden i ten będzie się różnił od pierwszych, i upokorzy trzech królów” (Daniela 7:19, 20, 24). Kogo wyobraża „dziesięć rogów”, czyli „dziesięciu królów”?

17. Co wyobraża „dziesięć rogów” czwartej bestii?

¹⁷ W miarę wzrostu zamożności i jednoczesnego upadku obyczajów, spowodowanego rozpasaniem klasy rządzącej, Rzym stopniowo tracił swą potęgę militarną. Z czasem stało się to wyraźnie widoczne. W końcu owo wielkie imperium rozpadło się na szereg królestw. Ponieważ liczba dziesięć często oznacza w Biblii zupełność, więc „dziesięć rogów” czwartej bestii wyobraża wszystkie królestwa, które powstały w wyniku rozkładu cesarstwa rzymskiego (porównaj Powtórzonego Prawa 4:13; Łukasza 15:8; 19:13, 16, 17).

18. Jak Rzym nawet po obaleniu ostatniego cesarza przez setki lat dominował nad Europą?

¹⁸ Ale rzymskie mocarstwo światowe bynajmniej nie zniknęło ze sceny wydarzeń, gdy w roku 476 n.e. został pozbawiony władzy ostatni cesarz panujący w Rzymie. Przez wiele stuleci Rzym papieski w dalszym ciągu wywierał w Europie dominujący wpływ na życie polityczne, a przede wszystkim religijne. Wykorzystywał do tego system feudalny, w którym większość mieszkańców Europy podlegała panom, a w następnej kolejności królom. Wszyscy królowie zaś uznawali autorytet papieża. W ten sposób przez długi okres dziejowy zwany mrocznym średniowieczem Święte Cesarstwo Rzymskie z papieskim Rzymem na czele wpływało na bieg spraw światowych.

19. Jak pewien historyk ocenił Rzym w porównaniu z poprzednimi imperiami?

¹⁹ Któż może zaprzeczyć temu, że czwarta bestia ‛różniła się od wszystkich innych królestw’? (Daniela 7:7, 19, 23). Historyk Herbert G. Wells tak o tym napisał: „To nowe mocarstwo rzymskie (...) różniło się pod wielu względami od wszystkich dotychczasowych wielkich państw cywilizowanego świata. (...) Obejmowało niemal wszystkich Greków, i nie opierało się w tym stopniu na ludności chamickiej i semickiej, co każde z poprzednich imperiów. (...) Było ono czymś nowym w historii (...) Państwo rzymskie urosło szybko i jakby spontanicznie; naród rzymski został wciągnięty niespodzianie w ogromny eksperyment administracyjny” (Historia świata, tłumaczenie: J. Parandowski). Ale ta czwarta bestia miała się jeszcze bardziej rozwinąć.

MAŁY RÓG ZYSKUJE PRZEWAGĘ

20. Co anioł powiedział o małym rogu wyrosłym na głowie czwartej bestii?

²⁰ „Uważnie przyglądałem się rogom”, relacjonuje Daniel, „a oto wyrósł między nimi inny róg, mały, i wyrwano sprzed niego trzy spośród pierwszych rogów” (Daniela 7:8). Właśnie na jego temat anioł rzekł do Daniela: „Po nich [po dziesięciu królach] powstanie jeszcze jeden i ten będzie się różnił od pierwszych, i upokorzy trzech królów” (Daniela 7:24). Co to za król, kiedy się pojawił i jakich trzech królów upokorzył?

21. Jak doszło do tego, że Anglia stała się symbolicznym małym rogiem czwartej bestii?

²¹ Rozważmy następujące fakty: W roku 55 p.n.e. wódz rzymski Juliusz Cezar wtargnął do Brytanii, lecz nie zdołał tam założyć stałej kolonii. W roku 43 n.e. cesarz Klaudiusz rozpoczął bardziej konkretny podbój południowej Brytanii. Później, w roku 122, cesarz Hadrian zaczął budować wał, który ciągnął się od ujścia rzeki Tyne aż do zatoki Solway Firth i wyznaczał północną granicę imperium rzymskiego. Na początku V wieku legiony rzymskie opuściły wyspę. Pewien historyk wyjaśnia: „W XVI stuleciu Anglia była mocarstwem drugorzędnym. Zamożnością wyraźnie ustępowała Niderlandom. Miała znacznie mniej ludności niż Francja. Jej siły zbrojne (również na morzu) nie dorównywały potędze Hiszpanii”. Anglia najwidoczniej była wtedy pomniejszym królestwem, stanowiącym odpowiednik małego rogu czwartej bestii. Sytuacja miała się jednak zmienić.

22. (a) Jakie trzy inne rogi czwartej bestii pokonał „mały” róg? (b) Czym stała się wtedy Wielka Brytania?

²² W roku 1588 hiszpański król Filip II wysłał przeciwko Anglii słynną Armadę. Ta potężna flota wojenna, złożona ze 130 okrętów wiozących ponad 24 000 ludzi, wpłynęła na wody kanału La Manche, ale nie oparła się flocie angielskiej oraz przeciwnym wiatrom i gwałtownym atlantyckim sztormom. Zdaniem pewnego historyka wydarzenie to „stało się punktem zwrotnym i Anglia odebrała Hiszpanii przewagę na morzu”. W XVII wieku największą na świecie flotę handlową posiadali Holendrzy. Niemniej Anglia dzięki swym coraz liczniejszym koloniom zamorskim wzięła górę i nad tym królestwem. W ciągu XVIII stulecia Anglicy toczyli z Francuzami wojny o dominację w Ameryce Północnej i w Indiach, zakończone w roku 1763 traktatem paryskim. William B. Willcox nadmienia, iż układ ten „usankcjonował nową pozycję Anglii jako czołowej potęgi europejskiej na scenie światowej, sięgającej poza granice Europy”. Prymat jej przypieczętowało walne zwycięstwo nad Napoleonem, odniesione w roku 1815. Anglia ‛upokorzyła’ więc „trzech królów”: Hiszpanię, Holandię i Francję (Daniela 7:24). W rezultacie Wielka Brytania stała się największą na świecie potęgą kolonialną i gospodarczą. „Mały” róg rzeczywiście urósł do rangi mocarstwa światowego!

23. W jakim sensie symboliczny mały róg ‛pożarł całą ziemię’?

²³ Anioł wyjawił Danielowi, że czwarta bestia, czyli czwarte królestwo, „pożre całą ziemię” (Daniela 7:23). Zapowiedź ta faktycznie sprawdziła się na byłej prowincji rzymskiej, zwanej swego czasu Brytanią. Z biegiem lat przerodziła się ona w imperium brytyjskie, które niejako ‛pożarło całą ziemię’. W pewnym okresie panowało nad jedną czwartą powierzchni ziemi i nad czwartą częścią jej mieszkańców.

24. Co pewien historyk napisał na temat odmienności imperium brytyjskiego?

²⁴ Cesarstwo rzymskie różniło się od poprzednich mocarstw światowych i podobnie król symbolizowany przez „mały” róg miał się ‛różnić od pierwszych’ (Daniela 7:24). Historyk Herbert G. Wells tak napisał o imperium brytyjskim: „Nic podobnego przedtem nie istniało. Pierwszą i centralną w całym systemie była ‚koronowana republika’ Połączonego Królestwa Wielkiej Brytanii (...) [Imperium brytyjskie] nie posiadało jednolitego zarządu. Było ono mieszaniną zdobyczy i nabytków, zupełnie niepodobną do tego, cośmy przywykli nazywać imperium” (tłumaczenie: J. Parandowski).

25. (a) Co w ostatnich czasach jest odpowiednikiem symbolicznego małego rogu? (b) W jakim sensie ów „mały” róg ma „oczy podobne do oczu ludzkich”, a także „usta mówiące rzeczy wyniosłe”?

²⁵ Ale „małym” rogiem nie miało być samo imperium brytyjskie. W roku 1783 Anglia uznała niepodległość swych 13 kolonii amerykańskich. Stany Zjednoczone Ameryki stały się później sojusznikiem Wielkiej Brytanii, a z II wojny światowej wyszły jako najpotężniejsze państwo na ziemi. W dalszym ciągu łączą je z Wielką Brytanią ścisłe więzy. Właśnie to dwuczłonowe anglo-amerykańskie mocarstwo światowe stanowi ‛róg mający oczy’. Jakże bardzo jest czujne i bystre! ‛Mówi wyniosłe rzeczy’, narzucając dużej części świata swą politykę i występując w roli jego rzecznika, „fałszywego proroka” (Daniela 7:8, 11, 20; Objawienie 16:13; 19:20).

MAŁY RÓG PRZECIWSTAWIA SIĘ BOGU I JEGO ŚWIĘTYM

26. Co anioł zapowiedział w odniesieniu do mowy małego rogu oraz jego poczynań wobec Jehowy i Jego sług?

²⁶ Relacjonując dalej swą wizję, Daniel napisał: „Patrzyłem, gdy ten róg toczył wojnę ze świętymi i przemagał ich” (Daniela 7:21). W odniesieniu do tego „rogu”, czyli króla, anioł Boży zapowiedział: „Będzie też wypowiadał słowa przeciwko Najwyższemu i będzie nękał świętych Najwyższego. I będzie zamierzał zmienić czasy oraz prawo, a oni zostaną wydani w jego rękę na czas i czasy, i pół czasu” (Daniela 7:25). Kiedy i jak spełniła się ta część proroctwa?

27. (a) Kim są „święci” prześladowani przez „mały” róg? (b) Jak ów symboliczny róg zamierzał „zmienić czasy oraz prawo”?

²⁷ „Świętymi” prześladowanymi przez „mały” róg, to znaczy anglo-amerykańską potęgę światową, są działający na ziemi namaszczeni duchem Bożym naśladowcy Jezusa (Rzymian 1:7; 1 Piotra 2:9). Przez szereg lat poprzedzających I wojnę światową ostatek tych pomazańców publicznie ostrzegał, że w roku 1914 upłyną „wyznaczone czasy narodów” (Łukasza 21:24). Kiedy w tymże roku wybuchła wojna, stało się rzeczą oczywistą, iż „mały” róg zignorował tę przestrogę, gdyż nieprzerwanie nękał „świętych”. Mocarstwo anglo-amerykańskie usiłowało nawet przeszkodzić im w wykonywaniu nakazu (czyli „prawa”) Jehowy, w myśl którego Jego świadkowie mają głosić po całej ziemi dobrą nowinę o Królestwie (Mateusza 24:14). W ten sposób „mały” róg próbował „zmienić czasy oraz prawo”.

28. Jak długo miały trwać „czas i czasy, i pół czasu”?

²⁸ Anioł Jehowy wskazał na pewien proroczy okres: „czas i czasy, i pół czasu”. Jak długo zatem miał on trwać? Zdaniem większości komentatorów Biblii wyrażenie to oznacza trzy i pół czasu, a więc zsumowane czas, dwa czasy i pół czasu. Skoro „siedem czasów” obłędu Nebukadneccara trwało siedem lat, omawiane trzy i pół czasu stanowi odpowiednik trzech i pół roku (Daniela 4:16, 25).c Przekład znany jako An American Translation podaje w tym miejscu: „Zostaną mu wydani na rok, dwa lata i pół roku”. Podobnie James Moffatt użył sformułowania: „na trzy i pół roku”. O tym samym okresie wspomina Księga Objawienia 11:2-7, gdzie czytamy, iż świadkowie Boży, odziani w wory, będą głosić przez 42 miesiące, czyli 1260 dni, po czym zostaną zabici. Kiedy ten okres się zaczął i kiedy skończył?

29. Kiedy i jak rozpoczął się proroczy okres trzech i pół roku?

²⁹ Dla namaszczonych chrześcijan I wojna światowa była czasem prób. Pod koniec roku 1914 spodziewali się prześladowań. A jako tekst przewodni na rok 1915 wybrali pytanie, które Jezus zadał swym uczniom: „Czy możecie pić z mego kielicha?” Słowa te pochodzą z Ewangelii według Mateusza 20:22 w angielskiej Biblii króla Jakuba. Tak więc od grudnia 1914 roku to nieliczne grono świadków głosiło „w worach”.

30. Jak podczas I wojny światowej chrześcijańscy pomazańcy byli nękani przez mocarstwo anglo-amerykańskie?

³⁰ W miarę narastania histerii wojennej chrześcijańscy pomazańcy napotykali coraz większy sprzeciw. Część z nich uwięziono. Niektórzy, na przykład Frank Platt w Anglii czy Robert Clegg w Kanadzie, byli torturowani przez sadystycznie nastrojonych funkcjonariuszy państwowych. Dnia 12 lutego 1918 roku w brytyjskim Dominium Kanady zakazano rozpowszechniania dopiero co wydanego siódmego tomu Wykładów Pisma Świętego, zatytułowanego Dokonana tajemnica, jak również traktatów pod tytułem Miesięcznik Badaczy Pisma Świętego. W następnym miesiącu amerykański Departament Sprawiedliwości uznał rozpowszechnianie tego siódmego tomu za nielegalne. Jakie były następstwa owej decyzji? Rewizje w mieszkaniach, konfiskata literatury i aresztowania czcicieli Jehowy!

31. Kiedy i jak zakończył się okres trwający „czas i czasy, i pół czasu”?

³¹ Nękanie pomazańców Bożych sięgnęło szczytu 21 czerwca 1918 roku, kiedy to prezesa Josepha F. Rutherforda oraz innych czołowych przedstawicieli Towarzystwa Strażnica fałszywie oskarżono i skazano na długoletnie kary pozbawienia wolności. „Mały” róg, zdecydowany „zmienić czasy oraz prawo”, niejako uśmiercił zorganizowaną działalność ewangelizacyjną (Objawienie 11:7). A zatem przepowiedziany okres trwający „czas i czasy, i pół czasu” zakończył się w czerwcu 1918 roku.

32. Dlaczego można powiedzieć, że „mały” róg nie zdołał unicestwić „świętych”?

³² Jednakże udręki ze strony „małego” rogu w gruncie rzeczy nie doprowadziły do unicestwienia „świętych”. Zgodnie z proroctwem z Księgi Objawienia ostatek pomazańców po krótkiej fazie nieaktywności ożył i wznowił swą działalność (Objawienie 11:11-13). Dnia 26 marca 1919 roku prezes Towarzystwa Strażnica i jego współpracownicy opuścili mury więzienia, a później zostali oczyszczeni z bezpodstawnych zarzutów. Namaszczony ostatek niezwłocznie przystąpił do reorganizacji z myślą o dalszej działalności. Ale co miało się stać z „małym” rogiem?

ISTNIEJĄCY OD DNI PRADAWNYCH SPRAWUJE SĄD

33. (a) Kogo nazwano Istniejącym od Dni Pradawnych? (b) Jakie ‛księgi otwarto’ w niebiańskim Sądzie?

³³ Po opisaniu czterech bestii Daniel przenosi wzrok z ostatniego z tych zwierząt ku niebiosom. Widzi, jak w roli Sędziego zasiada na wspaniałym tronie Istniejący od Dni Pradawnych. Jest nim sam Jehowa Bóg (Psalm 90:2). Daniel zobaczył, że niebiański Sąd zasiadł i „otwarto księgi” (Daniela 7:9, 10). Jehowa istnieje od niezmierzonej przeszłości, toteż zna całą historię rodu ludzkiego, jak gdyby była opisana w księdze. Przypatrywał się tym czterem symbolicznym bestiom, może więc wydać na nie wyrok na podstawie osobistych obserwacji.

34, 35. Co się stanie z „małym” rogiem i innymi mocarstwami przyrównanymi do bestii?

³⁴ Następnie Daniel opowiada: „Wówczas patrzyłem ze względu na dźwięk wyniosłych słów, które wypowiadał róg; patrzyłem, aż bestię zabito, a jej ciało zniszczono; i wrzucono ją do płonącego ognia. Pozostałym zaś bestiom odebrano rządy, a przedłużono im życie na czas i na porę” (Daniela 7:11, 12). Anioł poinformował Daniela: „I zasiadł Sąd, i w końcu odebrano mu panowanie, aby go unicestwić i doszczętnie zgładzić” (Daniela 7:26).

³⁵ Z wyroku Wielkiego Sędziego, Jehowy Boga, róg bluźniący przeciwko Niemu i nękający Jego „świętych” podzieli los imperium rzymskiego, które prześladowało pierwszych chrześcijan. Zostanie mu odebrana władza. Nie ostoją się też przyrównani do rogów pomniejsi „królowie”, wywodzący się z cesarstwa rzymskiego. A co z państwami kontynuującymi byt poprzednich bestii, czyli mocarstw? Zgodnie z zapowiedzią przedłużyło się ich życie „na czas i na porę”. Ich tereny po dziś dzień są zamieszkane. Na przykład na terytorium starożytnego Babilonu leży teraz Irak. W dalszym ciągu istnieje też Persja (obecnie Iran) oraz Grecja. Pozostałości tych potęg światowych są członkami Organizacji Narodów Zjednoczonych. Ale i te królestwa zostaną unicestwione razem z ostatnim mocarstwem światowym. Wszystkie rządy ludzkie zmiecie „wojna wielkiego dnia Boga Wszechmocnego” (Objawienie 16:14, 16). Kto więc będzie panował nad światem?

TRWAŁY RZĄD JEST BLISKI!

36, 37. (a) Kim jest „ktoś podobny do syna człowieczego” i kiedy oraz w jakim celu pojawia się w niebiańskim Sądzie? (b) Co zostało ustanowione w roku 1914?

³⁶ Daniel relacjonuje dalej: „Patrzyłem w wizjach nocnych, a oto z obłokami niebios nadchodził ktoś podobny do syna człowieczego; i uzyskał dostęp do Istniejącego od Dni Pradawnych, i przyprowadzono go tuż przed Niego” (Daniela 7:13). Kiedy Jezus Chrystus przebywał na ziemi, nazywał siebie „Synem Człowieczym”, by podkreślać swe pokrewieństwo z rodzajem ludzkim (Mateusza 16:13; 25:31). Stojąc przed Sanhedrynem, czyli żydowskim sądem najwyższym, oświadczył: „Będziecie widzieć Syna Człowieczego siedzącego po prawicy mocy i przychodzącego na obłokach nieba” (Mateusza 26:64). A zatem osobą, która w wizji Daniela nadeszła w sposób niewidzialny dla ludzkich oczu i uzyskała dostęp do Jehowy Boga, był zmartwychwstały i wyniesiony do chwały Jezus Chrystus. Kiedy się to wydarzyło?

³⁷ Bóg zawarł z Jezusem Chrystusem przymierze co do Królestwa, podobnie jak niegdyś wszedł w przymierze z królem Dawidem (2 Samuela 7:11-16; Łukasza 22:28-30). Gdy w roku 1914 skończyły się „wyznaczone czasy narodów”, Jezus Chrystus — królewski dziedzic tronu Dawida — mógł słusznie otrzymać władzę w tym Królestwie. Daniel proroczo napisał: „Dano mu panowanie i dostojeństwo oraz królestwo, aby jemu służyły wszystkie ludy, grupy narodowościowe i języki. Panowanie jego to panowanie po czas niezmierzony, które nie przeminie, a jego królestwo nie będzie obrócone wniwecz” (Daniela 7:14). Tak więc w roku 1914 zostało w niebie ustanowione Królestwo Mesjasza. Ale władzę przekazano jeszcze innym osobom.

38, 39. Kto otrzyma wiecznotrwałe panowanie nad światem?

³⁸ Anioł oznajmił, iż „królestwo otrzymają święci Najwyższego” (Daniela 7:18, 22, 27). Czołową postacią jest wśród nich Jezus Chrystus (Dzieje 3:14; 4:27, 30). Pozostali „święci”, mający wraz z Chrystusem udział w tym panowaniu jako współdziedzice Królestwa, należą do grona 144 000 wiernych chrześcijan namaszczonych duchem (Rzymian 1:7; 8:17; 2 Tesaloniczan 1:5; 1 Piotra 2:9). Dostępują oni zmartwychwstania jako nieśmiertelne istoty duchowe, by królować z Chrystusem na niebiańskiej górze Syjon (Objawienie 2:10; 14:1; 20:6). A zatem władzę nad światem ludzkim będzie sprawować Chrystus Jezus, mając u swego boku wskrzeszonych chrześcijańskich pomazańców.

³⁹ Na temat panowania Syna Człowieczego oraz pozostałych zmartwychwzbudzonych „świętych” anioł Boży powiedział: „Królestwo i władzę, i wspaniałość królestw pod całymi niebiosami dano ludowi świętych Najwyższego. Królestwo ich to królestwo po czas niezmierzony, a wszelkie władze będą im służyć i okazywać posłuszeństwo” (Daniela 7:27). Jakże wspaniałych błogosławieństw zazna posłuszna ludzkość pod rządami tego Królestwa!

40. Jaki pożytek możemy odnieść z pilnego zważania na proroczy sen i wizje Daniela?

⁴⁰ Daniel nie wiedział, jak się spełnią wszystkie zachwycające szczegóły tych wizji, które otrzymał od Boga. Oświadczył: „Dotąd koniec sprawy. A mnie, Daniela, wielce przerażały moje myśli, tak iż zmieniła się barwa mej twarzy; zachowałem jednak tę sprawę w swoim sercu” (Daniela 7:28). Jednakże w naszych czasach można już zrozumieć sposób spełnienia się tego, co oglądał Daniel. Pilne zważanie na to proroctwo umocni naszą wiarę i pogłębi w nas przekonanie, że nad światem będzie panował mesjański Król ustanowiony przez Jehowę.

[Przypisy]

CZY ZAUWAŻYŁEŚ?

• Co wyobrażają ‛cztery olbrzymie bestie wychodzące z morza’?

• Co stanowi odpowiednik „małego” rogu?

• Jak symboliczny mały róg nękał „świętych” podczas I wojny światowej?

• Jaki los czeka symboliczny mały róg oraz pozostałe mocarstwa przyrównane do bestii?

• Jaki pożytek odniosłeś z uważnej analizy snu i wizji Daniela o „czterech olbrzymich bestiach”?

[Ramka i ilustracje na stronach 149-152]

TOLERANCYJNY MONARCHA

PEWIEN grecki historyk z V wieku p.n.e. pisał o nim jako o tolerancyjnym, idealnym monarsze. W Biblii nazwano go „pomazańcem” Bożym oraz „drapieżnym ptakiem” przybywającym od „wschodu słońca” (Izajasza 45:1; 46:11). Mowa o Cyrusie Wielkim, królu Persji.

Marsz ku sławie rozpoczął on około 560 lub 559 roku p.n.e., kiedy to po śmierci swego ojca, Kambyzesa I, zasiadł na tronie Anszanu — miasta lub regionu w starożytnej Persji. Anszan podlegał wtedy zwierzchnictwu medyjskiego króla Astiagesa. Cyrus zbuntował się przeciwko panowaniu Medów i odniósł błyskawiczne zwycięstwo, ponieważ wojsko Astiagesa przeszło na jego stronę. Następnie pozyskał lojalność Medów. Odtąd Medowie i Persowie walczyli razem pod jego dowództwem. W ten sposób powstało państwo medo-perskie, które z czasem objęło obszar od Morza Egejskiego do rzeki Indus (patrz mapka).

Stojąc na czele połączonych sił Medów i Persów, Cyrus postanowił najpierw opanować sytuację w zachodniej części Medii, gdzie lidyjski król Krezus powiększał swe państwo kosztem terytorium medyjskiego. Cyrus dotarł do wschodnich granic królestwa Lidii, leżącego w Azji Mniejszej, i pokonał Krezusa oraz zdobył jego stolicę, Sardes. Potem podbił miasta jońskie i włączył do imperium medo-perskiego całą Azję Mniejszą. Tym samym stał się głównym rywalem Babilonu, rządzonego przez króla Nabonida.

Teraz Cyrus szykował się do starcia z potężnym Babilonem. Od tego momentu zaczął uczestniczyć w spełnianiu się pewnych proroctw biblijnych. Prawie dwa wieki wcześniej Jehowa za pośrednictwem proroka Izajasza imiennie wskazał na Cyrusa jako władcę, który pokona Babilon i wyswobodzi Żydów z niewoli. Właśnie ze względu na to zadanie, zlecone z takim wyprzedzeniem, Pismo Święte nazywa go „pomazańcem” Jehowy (Izajasza 44:26-28).

Kiedy w roku 539 p.n.e. Cyrus ruszył na Babilon, czekała go niezwykle trudna operacja wojskowa. Stolica ta, otoczona wielkimi murami oraz wodami Eufratu, tworzącymi szeroką i głęboką fosę, wydawała się twierdzą nie do zdobycia. Tam, gdzie rzeka przepływała przez miasto, nad jej brzegami wznosiły się niebotyczne mury z ogromnymi miedzianymi bramami. Jak Cyrus miałby opanować Babilon?

Z górą sto lat wcześniej Jehowa przepowiedział, że „na jego wody spadnie spustoszenie”, tak iż „zostaną wysuszone” (Jeremiasza 50:38). Zgodnie z tym proroctwem Cyrus kilka kilometrów na północ od Babilonu zmienił bieg wód Eufratu. Następnie jego żołnierze przeszli w dół korytem rzeki, wspięli się po zboczu wiodącym do muru i bez najmniejszego trudu wtargnęli do miasta, gdyż miedziane wrota nie były pozamykane. Władca ze „wschodu słońca”, przypominający „drapieżnego ptaka”, który błyskawicznie chwyta swą ofiarę, zdobył Babilon w ciągu jednej nocy!

Dla Żydów mieszkających w Babilonie zwycięstwo Cyrusa oznaczało nadejście długo oczekiwanego uwolnienia z niewoli i kres 70-letniego spustoszenia ich ojczyzny. Jakże musieli być wzruszeni i uradowani, gdy król ogłosił dekret zezwalający im na powrót do Jerozolimy i odbudowę świątyni! Wydał im też drogocenne sprzęty świątynne, zabrane do Babilonu przez Nebukadneccara, udzielił oficjalnej zgody na sprowadzanie drewna z Libanu oraz upoważnił do pokrycia kosztów budowy z funduszów domu królewskiego (Ezdrasza 1:1-11; 6:3-5).

Podbite ludy Cyrus na ogół traktował w sposób humanitarny i tolerancyjny. Jednym z czynników mających wpływ na taką postawę mogła być jego religia. Władca ten prawdopodobnie wyznawał nauki perskiego proroka Zaratusztry (zwanego również Zoroastrem) i czcił boga Ahurę Mazdę, uważanego za stwórcę wszystkiego, co dobre. Farhang Mehr, autor książki The Zoroastrian Tradition (Tradycja zaratusztriańska), napisał: „Zaratusztra przedstawiał Boga jako doskonałość moralną. Uczył ludzi, że Ahura Mazda nie jest mściwy, lecz sprawiedliwy, i dlatego zamiast strachu winien budzić miłość”. Wiara w boga odznaczającego się poczuciem moralności i sprawiedliwości mogła ukształtować normy etyczne Cyrusa i skłaniać go do okazywania wspaniałomyślności i życzliwości.

Królowi nie odpowiadał jednak klimat Babilonu. Nie znosił zwłaszcza tamtejszych letnich upałów. Chociaż więc Babilon pozostawał królewską metropolią imperium, a także centrum religijnym i kulturalnym, to w zasadzie był tylko zimową stolicą Cyrusa. Na przykład wkrótce po zdobyciu Babilonu władca ten wrócił do swej letniej stolicy, Ekbatany, położonej jakieś 1900 metrów n.p.m. u stóp góry Alwand. Wolał tutejsze chłodne zimy i łagodne lata. Ponadto wzniósł piękny pałac w swej wcześniejszej stolicy, w Pasargadach (nieopodal Persepolis), leżących około 650 kilometrów na południowy wschód od Ekbatany. W rezydencji tej zwykł zatrzymywać się na wypoczynek.

Cyrus przeszedł do historii jako śmiały zdobywca i tolerancyjny monarcha. Po 30 latach panowania zmarł w roku 530 p.n.e. podczas jednej ze swych wypraw wojennych. Po nim na tronie perskim zasiadł jego syn, Kambyzes II.

CZY ZAUWAŻYŁEŚ?

• Jak Cyrus Pers okazał się „pomazańcem” Jehowy?

• Jaką cenną przysługę król Cyrus wyświadczył ludowi Jehowy?

• Jak Cyrus traktował podbite ludy?

[Mapa]

[Patrz publikacja]

IMPERIUM MEDO-PERSKIE

MACEDONIA

Memfis

EGIPT

ETIOPIA

Jerozolima

Babilon

Ekbatana

Suza

Persepolis

INDIE

[Ilustracja]

Grobowiec Cyrusa w Pasargadach

[Ilustracja]

Płaskorzeźba w Pasargadach przedstawiająca Cyrusa

[Ramka i ilustracje na stronach 153-161]

MŁODY KRÓL PODBIJA ŚWIAT

OKOŁO 2300 lat temu nad brzegiem Morza Śródziemnego stał jasnowłosy, dwudziestoparoletni wódz. Wpatrywał się w miasto na wyspie odległej o niecały kilometr. Nie wpuszczony do środka, pałał strasznym gniewem i był zdecydowany je zdobyć. Jak chciał tego dokonać? Postanowił zbudować groblę łączącą ląd z wyspą i posłać przeciw miastu swą armię. Budowa grobli już się rozpoczęła.

Ale oto młody wódz otrzymuje wiadomość od wielkiego króla imperium perskiego, który usilnie pragnie zawrzeć pokój i w związku z tym składa niezwykłą propozycję: oferuje 10 000 talentów złota (wartości przekraczającej dziś ponad dwa miliardy dolarów), możliwość poślubienia jednej ze swych córek oraz panowanie nad całą zachodnią częścią państwa perskiego. W zamian za to oczekuje uwolnienia swej rodziny, pojmanej przez wspomnianego wodza.

Wodzem, któremu przedłożono do rozważenia tę propozycję, był Aleksander III Wielki, zwany Macedońskim. Czy powinien ją przyjąć? „Dla świata starożytnego była to przełomowa chwila” — oświadczył historyk Ulrich Wilcken. „Następstwa tej decyzji sięgają poprzez średniowiecze aż do naszych czasów, a widoczne są zarówno na Wschodzie, jak i Zachodzie”. Zanim omówimy odpowiedź Aleksandra, zobaczmy, jakie wydarzenia poprzedziły ten doniosły moment.

POCHODZENIE ZDOBYWCY

Aleksander urodził się w roku 356 p.n.e. w macedońskim mieście Pella. Ojcem jego był król Filip II, a matką — Olimpias. Wpoiła ona Aleksandrowi przeświadczenie, iż królowie macedońscy pochodzą od Heraklesa, jednego z synów greckiego boga Zeusa. Według Olimpias przodkiem Aleksandra był Achilles, bohater Iliady Homera. Młody Aleksander, któremu rodzice zaszczepili pragnienie zwycięstw i chwały królewskiej, nie miał innych dążeń. Gdy go zapytano, czy podczas igrzysk olimpijskich weźmie udział w wyścigu, dał do zrozumienia, iż zrobiłby to, gdyby miał pobiec z królami. Jego ambicją było prześcignięcie dokonań ojca i zyskanie chwały dzięki własnym osiągnięciom.

Wychowawcą 13-letniego Aleksandra został grecki filozof Arystoteles, któremu udało się obudzić w nim zainteresowanie filozofią, medycyną i naukami przyrodniczymi. Trudno bezspornie ustalić, w jakiej mierze poglądy filozoficzne Arystotelesa ukształtowały sposób myślenia Aleksandra. „Można chyba powiedzieć, że niewiele było spraw, co do których obaj się zgadzali” — oświadczył XX-wieczny filozof Bertrand Russell. „Poglądy polityczne Arystotelesa oparte były na przestarzałej już wtedy koncepcji greckiego miasta-państwa”. Idea małego miasta-państwa nie mogła przemawiać do ambitnego księcia, pragnącego zbudować wielkie, scentralizowane imperium. Aleksander musiał się też odnosić sceptycznie do Arystotelesowej zasady traktowania nie-Greków jak niewolników, snuł bowiem wizję imperium opartego na owocnej, partnerskiej współpracy zwycięzców ze zwyciężonymi.

Nie ulega jednak wątpliwości, iż właśnie dzięki Arystotelesowi rozwinął w sobie zamiłowanie do lektury i zdobywania wiedzy. Aleksander przez całe życie był zapalonym czytelnikiem, zwłaszcza dzieł Homera. Podobno znał na pamięć całą Iliadę — utwór poetycki składający się w sumie z 15 693 wersów.

Nauka pod okiem Arystotelesa skończyła się nagle w roku 340 p.n.e., gdy 16-letni książę wrócił do Pelli, by pod nieobecność ojca rządzić Macedonią. Następca tronu rychło wyróżnił się w rzemiośle wojennym. Ku radości Filipa szybko pokonał zbuntowane trackie plemię Medów, wziął szturmem ich stolicę i od swego imienia nadał jej nazwę Aleksandroúpolis.

PODBOJE

Kiedy w roku 336 p.n.e. zamordowano Filipa, 20-letni Aleksander odziedziczył tron macedoński. Wiosną 334 roku p.n.e. wkroczył do Azji przez Hellespont (obecnie Dardanele) i rozpoczął zwycięską kampanię, stojąc na czele małej, lecz sprawnej armii, złożonej z 30 000 żołnierzy piechoty i 5000 jeźdźców. Towarzyszyli mu saperzy, mierniczowie, architekci, uczeni i historycy.

Nad rzeką Granik, w północno-zachodniej części Azji Mniejszej (obecnie w Turcji), Aleksander odniósł zwycięstwo w pierwszej bitwie z Persami. Zimą tego samego roku podbił zachodnią część Azji Mniejszej. Następnej jesieni pod Issos, na południowym wschodzie Azji Mniejszej, stoczył drugą walną bitwę z Persami. Zmierzył się tam z ich potężnym królem Dariuszem III, dowodzącym półmilionową armią. Dariusz był tak pewny zwycięstwa, że wziął ze sobą matkę, żonę oraz innych członków swej rodziny, by mogli być świadkami spektakularnego tryumfu. Ale Persowie nie byli przygotowani na nagły i gwałtowny atak Macedończyków. Wojska Aleksandra doszczętnie rozbiły armię perską, sam Dariusz zaś uciekł, pozwalając, by jego rodzina wpadła w ręce Aleksandra.

Zamiast ruszyć w pościg za uciekającymi Persami, Aleksander pomaszerował na południe wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego i opanował bazy wykorzystywane przez potężną flotę perską. Jednakże Tyr, będący twierdzą położoną na wyspie, nie poddał się. Aleksander, zdecydowany go zdobyć, rozpoczął siedmiomiesięczne oblężenie. Właśnie wtedy otrzymał wspomniane wcześniej pokojowe propozycje Dariusza. Brzmiały one tak atrakcyjnie, że zaufany doradca Aleksandra, Parmenion, miał podobno powiedzieć: „Gdybym był Aleksandrem, przyjąłbym te warunki”. Ale młody wódz odparł: „Ja też, gdybym był Parmenionem”. Aleksander odrzucił pertraktacje, kontynuował oblężenie i w lipcu 332 roku p.n.e. zdobył tę dumną twierdzę, panującą na morzu.

Oszczędziwszy Jerozolimę, która mu się poddała, Aleksander pociągnął na południe i zajął Gazę. Przez Egipcjan, mających już dość władzy Persów, został przywitany jako wyzwoliciel. W Memfis złożył ofiarę bykowi Apisowi, czym zyskał przychylność egipskich kapłanów. Ponadto założył Aleksandrię, rywalizującą później z Atenami jako centrum wiedzy i noszącą po dziś dzień jego imię.

Potem Aleksander ruszył na północny wschód, ciągnąc przez Palestynę w kierunku rzeki Tygrys. W roku 331 p.n.e. stoczył z Persami trzecią wielką bitwę — pod Gaugamelą, niedaleko od rozsypujących się ruin Niniwy. Wojsko Aleksandra w sile 47 000 ludzi rozbiło zreorganizowaną armię perską, liczącą co najmniej 250 000 żołnierzy! Dariusz uciekł i później został zamordowany przez własnych rodaków.

Aleksander, upojony zwycięstwem, skierował się na południe i zdobył zimową stolicę Persji, Babilon. Zajął też stolice Suzę oraz Persepolis, gdzie po zagarnięciu ogromnego skarbca Persów spalił wielki pałac Kserksesa. W końcu zdobył stołeczną Ekbatanę. Następnie ten mistrz błyskawicznych podbojów opanował resztę imperium perskiego i pociągnął na wschód aż do rzeki Indus w dzisiejszym Pakistanie.

Po przekroczeniu Indusu w regionie graniczącym z perską prowincją Taksila Aleksander napotkał potężnego rywala, indyjskiego władcę Porosa. W czerwcu 326 roku p.n.e. Aleksander stoczył z nim swą czwartą i ostatnią wielką bitwę. Poros miał 35-tysięczną armię oraz 200 słoni, które płoszyły macedońskie konie. Bitwa była zażarta i krwawa, lecz wojsko Aleksandra wzięło górę. Poros się poddał i został jego sprzymierzeńcem.

Od chwili, gdy armia macedońska wkroczyła do Azji, minęło ponad osiem lat, toteż żołnierze byli już zmęczeni i tęsknili za ojczyzną. Ciężka walka z Porosem odebrała im hart ducha, chcieli więc wracać do swych domów. Aleksander, zrazu niechętny, w końcu uległ ich żądaniom. Grecja była już mocarstwem światowym. Dzięki koloniom zakładanym w podbitych krajach język grecki i kultura hellenistyczna rozprzestrzeniły się po całym imperium.

JAKIM BYŁ CZŁOWIEKIEM?

Spoiwem, które przez wszystkie lata podbojów zapewniało zwartość armii macedońskiej, była osobowość Aleksandra. Po bitwach miał zwyczaj odwiedzać rannych, rozmawiać o ich obrażeniach, chwalić za dzielność oraz nagradzać pieniężnie stosownie do dokonanych czynów. Poległym w boju urządzał okazały pogrzeb. Ich rodziców i dzieci zwalniał od wszelkich podatków i świadczeń. Dla urozmaicenia organizował po bitwach igrzyska i zawody. A pewnego razu mężczyznom, którzy niedawno się ożenili, dał urlop, by mogli w Macedonii spędzić zimę z żonami. Wszystkim tym zaskarbił sobie przywiązanie i podziw swoich ludzi.

O małżeństwie Aleksandra z baktryjską księżniczką Roksaną grecki biograf Plutarch napisał: „Wynikał on [stosunek Aleksandra do Roksany] wprawdzie z miłości do niej, ale równocześnie doskonale odpowiadał jego bieżącej polityce. Bo przez to jego małżeństwo z nią Persowie nabrali bardzo dużo zaufania do niego i nadzwyczajnie zaczęli go szanować za to, że okazał tutaj tak wielką uczciwość i nie chciał nielegalnych stosunków nawet z tą kobietą, jedyną, której urokowi oprzeć się nie zdołał” (tłumaczenie: M. Brożek).

Aleksander respektował też cudze związki małżeńskie. Chociaż wśród swych jeńców miał żonę króla Dariusza, zadbał o to, by szanowano jej godność. A dowiedziawszy się o zgwałceniu żon pewnych cudzoziemców przez dwóch macedońskich żołnierzy, kazał ich stracić po udowodnieniu winy.

Aleksander, podobnie jak jego matka, Olimpias, był bardzo religijny. Składał ofiary przed bitwami i po nich, a ponadto pytał swych wieszczków o sens różnych znaków wróżebnych. Radził się też wyroczni Amona w Libii. A w Babilonie uwzględniał wskazówki Chaldejczyków w sprawie ofiar, zwłaszcza dla babilońskiego boga Bela (Marduka).

Wprawdzie Aleksander odznaczał się umiarem w jedzeniu, lecz z czasem zaczął zbyt wiele pić. Nad każdym kielichem wina wygłaszał długie przemowy, chełpiąc się swymi osiągnięciami. W przypływie pijackiego szału dopuścił się jednego ze swych najgorszych wyczynów, zamordował bowiem własnego przyjaciela, Klejtosa. Potem jednak, dręczony wyrzutami sumienia, przez trzy dni leżał w łóżku, odmawiając jedzenia i picia. W końcu przyjaciołom udało się go nakłonić, by coś zjadł.

W miarę upływu czasu jego żądza sławy zrodziła inne niewłaściwe cechy. Aleksander zaczął łatwo wierzyć fałszywym oskarżeniom i wymierzać najsurowsze kary. Kiedy na przykład dał się przekonać, iż Filotas brał udział w spisku na jego życie, kazał go stracić razem z jego ojcem, Parmenionem — doradcą, któremu niegdyś ufał.

KLĘSKA ALEKSANDRA

Wkrótce po powrocie do Babilonu Aleksander zapadł na gorączkę malaryczną i już nie wyzdrowiał. Dnia 13 czerwca 323 roku p.n.e., przeżywszy zaledwie 32 lata i 8 miesięcy, Aleksander uległ najgroźniejszemu wrogowi — śmierci.

Potwierdziły się słowa hinduskich mędrców, którzy rzekli: „Królu Aleksandrze, każdy człowiek zajmuje tylko taką część ziemi, na jakiej właśnie my stoimy. Ty zaś będąc człowiekiem podobnym do innych, a ponadto wtrącającym się zuchwale w obce sprawy, przeszedłeś ze swego domu taki szmat ziemi, sprawiając sobie i innym kłopoty i cierpienia. Niedługo i ty umrzesz, a wtedy zagarniesz tylko tyle ziemi, ile potrzeba na pogrzebanie ciała” (tłumaczenie: H. Gestoft-Gasztold).

CZY ZAUWAŻYŁEŚ?

• W jakich warunkach wychowywał się Aleksander Wielki?

• Jaką kampanię podjął Aleksander wkrótce po odziedziczeniu tronu macedońskiego?

• Opisz niektóre zdobycze Aleksandra.

• Co wiadomo o osobowości Aleksandra?

[Mapa]

[Patrz publikacja]

PODBOJE ALEKSANDRA WIELKIEGO

MACEDONIA

EGIPT

Babilon

Indus

[Ilustracja]

Aleksander

[Ilustracja]

Arystoteles i jego uczeń Aleksander

[Całostronicowa ilustracja]

[Ilustracja]

Medal przedstawiający podobno Aleksandra Wielkiego

[Ramka i ilustracje na stronach 162, 163]

OGROMNE IMPERIUM ZOSTAJE PODZIELONE

BIBLIA przepowiedziała, iż królestwo Aleksandra Wielkiego rozpadnie się i zostanie podzielone, „lecz nie między jego potomnych” (Daniela 11:3, 4). I rzeczywiście, zanim minęło 14 lat od nagłej śmierci Aleksandra w roku 323 p.n.e., zamordowano zarówno jego prawowitego syna, Aleksandra IV, jak i nieślubnego Heraklesa.

Do roku 301 p.n.e. rozległe imperium stworzone przez Aleksandra podzielili między siebie czterej wodzowie jego wojsk. Kasander opanował Macedonię i Grecję, Lizymachowi przypadła Azja Mniejsza i Tracja, Seleukos I Nikator władał Mezopotamią i Syrią, a Ptolemeusz I Soter panował nad Egiptem i Palestyną. W ten sposób z jednego wielkiego państwa Aleksandra powstały cztery królestwa hellenistyczne.

Najkrócej istniało państwo Kasandra. Wkrótce po objęciu przez niego władzy wygasła linia jego męskich potomków, a w roku 285 p.n.e. europejską część imperium greckiego zajął Lizymach. W cztery lata później Lizymach poległ w bitwie z Seleukosem I Nikatorem, który mógł wtedy rozciągnąć kontrolę na dużą część terytoriów azjatyckich. Seleukos zapoczątkował dynastię królów Syrii zwanych Seleucydami. Zbudował Antiochię Syryjską i uczynił z niej swą nową stolicę. W roku 281 p.n.e. został zamordowany, ale jego dynastia pozostawała u władzy aż do roku 64 p.n.e., kiedy to wódz rzymski Pompejusz przekształcił Syrię w prowincję rzymską.

Spośród czterech części, na które się rozpadło imperium Aleksandra, najdłużej przetrwało królestwo Ptolemeuszów. W roku 305 p.n.e. Ptolemeusz I przybrał tytuł króla i został pierwszym macedońskim faraonem, władcą Egiptu. Ustanowiwszy swą stolicę w Aleksandrii, natychmiast wdrożył program rozwoju tego miasta. Jednym z jego największych dzieł była budowa słynnej Biblioteki Aleksandryjskiej. Aby zapewnić nadzór nad tym ogromnym przedsięwzięciem, Ptolemeusz sprowadził z Grecji znanego ateńskiego uczonego, Demetriusza z Faleronu. Podobno w I wieku n.e. biblioteka ta mieściła milion zwojów. Dynastia Ptolemeuszów panowała w Egipcie do roku 30 p.n.e., po czym uległa Rzymowi. Wtedy też Rzym zajął miejsce Grecji jako dominujące mocarstwo światowe.

CZY ZAUWAŻYŁEŚ?

• Na jakie części rozpadło się wielkie imperium Aleksandra?

• Do kiedy panowała w Syrii dynastia Seleucydów?

• Kiedy przestało istnieć egipskie królestwo Ptolemeuszów?

[Mapa]

[Patrz publikacja]

ROZPAD IMPERIUM ALEKSANDRA

Kasander

Lizymach

Ptolemeusz I

Seleukos I

[Ilustracje]

Ptolemeusz I

Seleukos I

[Ilustracje na stronie 139]

[Patrz publikacja]

MOCARSTWA ŚWIATOWE Z KSIĘGI DANIELA

Ogromny posąg (Daniela 2:31-45)

Cztery bestie z morza (Daniela 7:3-8, 17, 25)

BABILONIA od roku 607 p.n.e.

MEDO-PERSJA od roku 539 p.n.e.

GRECJA od roku 331 p.n.e.

RZYM od roku 30 p.n.e.

ANGLO-AMERYKAŃSKIE MOCARSTWO ŚWIATOWE od roku 1763 n.e.

ŚWIAT PODZIELONY POLITYCZNIE w czasie końca

[Całostronicowa ilustracja na stronie 128]

[Całostronicowa ilustracja na stronie 147]