Rozdział trzynasty

Konflikt dwóch królów

 1, 2. Dlaczego powinniśmy być zainteresowani proroctwem zapisanym w 11 rozdziale Księgi Daniela?

DWAJ rywalizujący ze sobą królowie są uwikłani w bezpardonową walkę o supremację. W miarę upływu lat na przemian uzyskują przewagę. Czasami jeden zdecydowanie bierze górę, drugi zaś jest nieaktywny, zdarzają się też okresy spokoju. Potem jednak nieoczekiwanie znowu dochodzi do bitwy i cały konflikt trwa dalej. Uczestnikami tych dramatycznych zmagań byli między innymi syryjski król Seleukos I Nikator, władca Egiptu Ptolemeusz I, syryjska księżniczka i późniejsza królowa Egiptu Kleopatra I, cesarze rzymscy August i Tyberiusz oraz władczyni Palmyry Zenobia. Pod koniec owego konfliktu na widowni pojawiają się nazistowskie Niemcy, kraje bloku komunistycznego, anglo-amerykańskie mocarstwo światowe, Liga Narodów i wreszcie Organizacja Narodów Zjednoczonych. Finałem będzie wydarzenie, którego nie potrafi przewidzieć żaden ze wspomnianych tworów politycznych. Fascynujące proroctwo na ten temat anioł Jehowy przekazał Danielowi mniej więcej 2500 lat temu (Daniela, rozdział 11).

² Jakże poruszony musiał być Daniel, gdy anioł wyjawiał mu szczegóły przyszłej rywalizacji między dwoma królami! Dramat ten interesuje również nas, gdyż ich zmagania o dominację ciągną się aż do naszych czasów. Przeanalizowanie, jak historia potwierdziła prawdziwość pierwszej części omawianego proroctwa, umocni naszą wiarę oraz ufność, iż spełni się również jego ostatnia część. Dzięki pilnemu zważaniu na nie będziemy wyraźniej dostrzegać, gdzie się znajdujemy w strumieniu czasu. Będziemy też jeszcze bardziej zdecydowani zachowywać neutralność wobec tego konfliktu i cierpliwie czekać, aż Bóg wystąpi w naszej obronie (Psalm 146:3, 5). Z uwagą więc posłuchajmy, co anioł Jehowy mówi do Daniela.

PRZECIW KRÓLESTWU GRECJI

 3. Komu anioł udzielił wsparcia „w pierwszym roku Dariusza Meda”?

³ Anioł powiedział: „A ja w pierwszym roku Dariusza Meda [539-538 p.n.e.] powstałem, aby mu dodawać sił i aby być dla niego twierdzą” (Daniela 11:1). Dariusz już nie żył, lecz anioł uczynił jego rządy punktem wyjścia dla swego proroczego orędzia. Właśnie ten król polecił wydobyć Daniela z lwiej jamy. On też wydał dekret, w którym nakazał wszystkim swym poddanym żywić bojaźń przed Bogiem Daniela (Daniela 6:21-27). Jednakże ów anioł ‛powstał’ nie po to, by wspierać Dariusza Meda, lecz swego towarzysza — Michała, księcia ludu Daniela (porównaj Daniela 10:12-14). Wsparł go w zmaganiach z demonicznym księciem Medo-Persji.

 4, 5. Kim byli czterej przepowiedziani królowie Persji?

⁴ Anioł Boży opowiadał dalej: „Oto powstanie w Persji jeszcze trzech królów, a czwarty nagromadzi więcej bogactw niż wszyscy inni. I skoro tylko dzięki swym bogactwom wzrośnie w siłę, pchnie wszystko przeciw królestwu Grecji” (Daniela 11:2). O których władców Persji tu chodzi?

⁵ Pierwszymi trzema królami byli Cyrus Wielki, Kambyzes II oraz Dariusz I Hystaspes. Ponieważ Bardija (albo uzurpator imieniem Gaumata) panował tylko siedem miesięcy, proroctwo nie uwzględniało jego krótkotrwałych rządów. W roku 490 p.n.e. trzeci król, Dariusz I, po raz drugi spróbował wtargnąć do Grecji. Persowie ponieśli jednak klęskę pod Maratonem i wycofali się do Azji Mniejszej. Wprawdzie Dariusz poczynił staranne przygotowania do kolejnej wyprawy przeciwko Grecji, lecz w cztery lata później zmarł, nie zdążywszy zrealizować swych planów. Zadanie to przypadło jego synowi i następcy, „czwartemu” królowi, Kserksesowi I; znamy go jako króla Aswerusa, który poślubił Esterę (Estery 1:1; 2:15-17).

 6, 7. (a) Jak czwarty król ‛pchnął wszystko przeciwko królestwu Grecji’? (b) Jaki był wynik wyprawy Kserksesa przeciwko Grecji?

⁶ Kserkses I rzeczywiście ‛pchnął wszystko przeciw królestwu Grecji’, czyli ogółowi niezależnych państw greckich. Jak podano w książce The Medes and Persians​—Conquerors and Diplomats (Medowie i Persowie — zdobywcy i dyplomaci), „Kserkses, mobilizowany przez ambitnych dworzan, przypuścił atak z lądu i morza”. Według relacji Herodota, greckiego historyka z V wieku p.n.e., wszystkie poprzednie wyprawy wojenne „niegodne są porównania z tą jedną”. W swoich Dziejach pisze on: „To więc była siła morska z Azji wynosząca w całości pięćset dziesięć tysięcy, do których trzeba dodać siedem tysięcy sześćset dziesięciu ludzi. Piechota zaś wynosiła sto siedemdziesiąt miriad [1 700 000], jazda osiemdziesiąt tysięcy ludzi. Do tego doliczę Arabów jadących na wielbłądach i Libijczyków na wozach, przyjmując jako ich liczbę dwadzieścia tysięcy. Jeżeli więc zliczy się razem całą siłę morską i lądową, to wypadnie suma: dwieście trzydzieści miriad siedemnaście tysięcy sześćset dziesięć”, czyli 2 317 610 żołnierzy (tłumaczenie: S. Hammer).

⁷ W roku 480 p.n.e. Kserkses I, pewny całkowitego zwycięstwa, skierował swą gigantyczną armię przeciwko Grekom. Ci próbowali pod Termopilami opóźnić pochód wroga, lecz Persowie ich pokonali, a potem spustoszyli Ateny. Jednakże pod Salaminą ponieśli straszliwą klęskę. W roku 479 znowu zostali rozgromieni przez Greków, tym razem pod Platejami. Żaden z siedmiu królów, którzy przez następne 143 lata zasiadali po Kserksesie na tronie perskim, nie wtargnął już do Grecji. Za to później pojawił się w niej potężny władca.

WIELKIE KRÓLESTWO PODZIELONE NA CZTERY CZĘŚCI

 8. Jaki „potężny król” później powstał i jak doszło do tego, że ‛miał rozległą władzę’?

⁸ Anioł oznajmił: „I powstanie potężny król, a będzie rządził, mając rozległą władzę, i będzie działał według własnej woli” (Daniela 11:3). W roku 336 p.n.e. ‛powstał’ w Macedonii 20-letni władca imieniem Aleksander. Rzeczywiście przeszedł on do historii jako „potężny król” — Aleksander Wielki. Zainspirowany planami swego ojca, Filipa II, podbił prowincje perskie na Bliskim Wschodzie. Wojsko Aleksandra w sile 47 000 ludzi przekroczyło Eufrat i Tygrys, po czym rozbiło pod Gaugamelą co najmniej ćwierćmilionową armię Dariusza III. Ten ratował się ucieczką, lecz niebawem został zamordowany, co położyło kres perskiej dynastii. Rolę mocarstwa światowego przejęła Grecja, sam zaś Aleksander posiadł ‛rozległą władzę i działał według własnej woli’.

 9, 10. Jak spełniła się zapowiedź, iż królestwo Aleksandra Wielkiego nie przejdzie w ręce jego potomków?

⁹ Jego panowanie nad światem miało trwać krótko, gdyż anioł Boży dodał: „A gdy już powstanie, królestwo jego się rozpadnie i będzie podzielone ku czterem wiatrom niebios, lecz nie między jego potomnych i nie na wzór władzy, z jaką on rządził; jego królestwo bowiem zostanie wykorzenione, i to na rzecz innych niż tamci” (Daniela 11:4). Aleksander nie miał nawet 33 lat, gdy w roku 323 p.n.e. w Babilonie nagła choroba przecięła pasmo jego życia.

¹⁰ Rozległe imperium, które stworzył, nie przeszło w ręce „jego potomnych”. Filip III Arridajos, brat Aleksandra, panował niespełna siedem lat, po czym w roku 317 został zamordowany na polecenie jego matki, Olimpias. Z kolei syn Aleksandra Wielkiego, Aleksander IV, sprawował rządy do roku 311, kiedy to poniósł śmierć z ręki Kasandra, jednego z wodzów swego ojca. Władzę usiłował przejąć nieślubny syn Aleksandra, Herakles, lecz i on w roku 309 p.n.e. został zamordowany. Tym samym wygasł ród Aleksandra, a ‛jego władza’ odeszła od jego rodziny.

11. Jak państwo Aleksandra zostało „podzielone ku czterem wiatrom niebios”?

¹¹ Po śmierci Aleksandra królestwo zostało „podzielone ku czterem wiatrom”. Liczni wodzowie zmarłego władcy zaczęli się zawzięcie spierać o podział imperium. Jeden z nich, Antygon Jednooki, próbował nawet podporządkować sobie całe państwo Aleksandra, ale zginął we Frygii w bitwie pod Ipsos. Do roku 301 p.n.e. olbrzymie terytorium podbite przez Aleksandra rozdzielili między siebie czterej wodzowie: Kasander opanował Macedonię i Grecję, Lizymach Azję Mniejszą i Trację, Seleukos I Nikator — Mezopotamię i Syrię, a Ptolemeusz I — Egipt i Palestynę. Zgodnie z proroczą zapowiedzią ogromne imperium Aleksandra rozpadło się na cztery królestwa hellenistyczne.

WYŁANIAJĄ SIĘ DWAJ RYWALIZUJĄCY KRÓLOWIE

12, 13. (a) Jak z czterech królestw hellenistycznych powstały dwa? (b) Jaką dynastię założył w Syrii król Seleukos?

¹² W niewiele lat po dojściu do władzy Kasander zmarł i w roku 285 p.n.e. europejską część imperium greckiego objął w posiadanie Lizymach. W roku 281 poległ on w bitwie wygranej przez Seleukosa I Nikatora, który w ten sposób zawładnął znaczną częścią terytoriów azjatyckich. W roku 276 na tron macedoński wstąpił Antygon II Gonatas, wnuk jednego z wodzów Aleksandra. Z czasem Macedonia popadła w zależność od Rzymu, a w roku 146 p.n.e. stała się jego prowincją.

¹³ Istotną rolę odgrywały więc tylko dwa z początkowych czterech królestw hellenistycznych — w jednym panował Seleukos I Nikator, a w drugim Ptolemeusz I. Seleukos dał początek syryjskiej dynastii Seleucydów. Założył wiele miast, między innymi Antiochię — nową stolicę Syrii — oraz portową Seleucję. Później w Antiochii nauczał apostoł Paweł, tam też po raz pierwszy nazwano uczniów Jezusa chrześcijanami (Dzieje 11:25, 26; 13:1-4). W roku 281 p.n.e. Seleukos został zamordowany, lecz jego dynastia utrzymała się przy władzy do roku 64 p.n.e., kiedy to rzymski wódz Pompejusz Wielki uczynił z Syrii prowincję rzymską.

14. Kiedy w Egipcie pojawiła się dynastia Ptolemeuszów?

¹⁴ Spośród wspomnianych czterech państw hellenistycznych najdłużej przetrwało założone przez Ptolemeusza I Sotera, który w roku 305 p.n.e. przybrał tytuł króla. Zapoczątkowana przez niego dynastia Ptolemeuszów panowała aż do roku 30 p.n.e., kiedy to Egipt podbili Rzymianie.

15. Jakie dwa potężne królestwa powstały z czterech państw hellenistycznych i jaka rywalizacja się wtedy rozpoczęła?

¹⁵ A zatem z czterech królestw hellenistycznych wyłoniły się dwa potężne państwa: Syria pod władzą Seleukosa I Nikatora oraz Egipt, w którym panował Ptolemeusz I. Od tych dwóch monarchów rozpoczęła się długa rywalizacja między „królem północy” a „królem południa”, opisana w 11 rozdziale Księgi Daniela. Anioł Jehowy nie podał ich imion, gdyż w ciągu wieków tożsamość i narodowość obu królów miała się zmieniać. Pomijając zbędne szczegóły, wspomniał tylko o władcach i wydarzeniach mających istotny związek z tą rywalizacją.

POCZĄTEK KONFLIKTU

16. (a) W stosunku do kogo owi królowie znajdowali się na północ i na południe? (b) Którzy władcy pierwsi wystąpili w roli „króla północy” i „króla południa”?

¹⁶ Posłuchajmy, jak anioł Jehowy opisuje początek owego dramatycznego konfliktu: „Wzrośnie w siłę król południa, jeden z jego [Aleksandra] książąt; ten zaś [król północy] zyska nad nim przewagę i będzie rządził, mając rozległą władzę, większą niż władza tamtego” (Daniela 11:5). Określenia „król północy” i „król południa” odnoszą się do władców panujących na północ i na południe od krainy rodaków Daniela, wypuszczonych już z niewoli babilońskiej i ponownie zamieszkałych w Judzie. Pierwotnie „królem południa” był Ptolemeusz I, panujący w Egipcie. Inny wódz Aleksandra Wielkiego zyskał przewagę nad Ptolemeuszem I i „rządził, mając rozległą władzę” jako król Syrii Seleukos I Nikator. Przypadła mu rola „króla północy”.

17. Czyjemu panowaniu podlegała Juda w początkowym okresie konfliktu między królem północy a królem południa?

¹⁷ W początkowym okresie tego konfliktu ziemia judzka podlegała królowi południa. Mniej więcej od roku 320 p.n.e. Żydzi, zachęcani przez Ptolemeusza I, zaczęli się osiedlać w Egipcie. Bujnie rozwijała się kolonia żydowska w Aleksandrii, gdzie Ptolemeusz I założył słynną bibliotekę. Żydzi mieszkający w Judzie pozostawali w orbicie wpływów króla południa, czyli Egiptu Ptolemeuszów, aż do roku 198 p.n.e.

18, 19. Jak z czasem obaj rywale zawarli „godziwe porozumienie”?

¹⁸ W odniesieniu do obu królów anioł przepowiedział: „A po upływie szeregu lat sprzymierzą się ze sobą i córka króla południa przybędzie do króla północy, aby zawrzeć godziwe porozumienie. Lecz nie zachowa ona mocy swego ramienia; nie ostoi się też on ani jego ramię; i zostanie wydana na łup, ona sama i ci, którzy ją przyprowadzili, i ten, kto ją zrodził, i ten, kto w tamtych czasach ją umacniał” (Daniela 11:6). Jak się spełniły jego słowa?

¹⁹ Proroctwo to nie uwzględniało Antiocha I — syna i następcy Seleukosa I Nikatora — gdyż nie stoczył on rozstrzygającej bitwy z królem południa. Jednakże jego następca, Antioch II, wdał się w długą wojnę z Ptolemeuszem II, synem Ptolemeusza I. Tak więc Antioch II i Ptolemeusz II występowali w charakterze króla północy i króla południa. Żoną Antiocha II została Laodike, która urodziła mu syna, Seleukosa II, a Ptolemeusz II miał córkę imieniem Berenike. W roku 250 p.n.e. ci dwaj królowie zawarli „godziwe porozumienie”. Za ten sojusz Antioch II musiał zapłacić odprawieniem Laodike i poślubieniem Berenike, „córki króla południa”. Miał z nią syna, który zajął miejsce synów Laodike jako dziedzic tronu syryjskiego.

20. (a) W jakim sensie „ramię” Berenike się nie ostało? (b) Jak doszło do ‛wydania’ Berenike, „tych, którzy ją przyprowadzili”, oraz ‛tego, kto ją umacniał’? (c) Kto został królem Syrii, gdy nie ostało się „ramię” Antiocha II, czyli jego moc?

²⁰ „Ramieniem”, czyli siłą i oparciem Berenike, był jej ojciec, Ptolemeusz II. Kiedy zmarł w roku 246 p.n.e., straciła ona ‛moc ramienia’ wobec swego męża. Antioch II ją odsunął i ponownie poślubił Laodike, a jej syna ogłosił swoim następcą. Laodike kazała zamordować Berenike i jej syna. Słudzy, którzy towarzyszyli Berenike w drodze z Egiptu do Syrii — „ci, którzy ją przyprowadzili” — najprawdopodobniej podzielili jej los. ‛Nie ostało się też ramię’, czyli potęga, samego Antiocha II, gdyż Laodike nawet jego otruła. Śmierć ponieśli zatem obaj królowie: ojciec Berenike — „ten, kto ją zrodził” — oraz jej syryjski małżonek, który przejściowo „ją umacniał”. W rezultacie królem Syrii został Seleukos II, syn Laodike. Jak na to wszystko miał zareagować następny król z rodu Ptolemeuszów?

KRÓL MŚCI ZAMORDOWANĄ SIOSTRĘ

21. (a) Kto się okazał ‛jednym z należących do odrośli korzeni’ Berenike i w jakim sensie ‛powstał’? (b) Jak Ptolemeusz III wystąpił „przeciwko twierdzy króla północy’ i zdobył nad nim przewagę?

²¹ „A jeden z należących do odrośli jej korzeni powstanie w jego miejsce i przyjdzie do wojska, i wyruszy przeciwko twierdzy króla północy, i wystąpi przeciw nim, i zyska przewagę” — oświadczył anioł (Daniela 11:7). „Jednym z należących do odrośli” rodziców Berenike, czyli jej „korzeni”, był jej brat. Po śmierci ojca ‛powstał’ on jako król południa egipski faraon Ptolemeusz III. Kiedy zamordowano jego siostrę, niezwłocznie wyruszył, by ją pomścić. Ciągnąc przeciwko syryjskiemu królowi Seleukosowi II, którym Laodike posłużyła się do zamordowania Berenike i jej syna, przybył pod „twierdzę króla północy”. Ptolemeusz III zdobył ufortyfikowaną część Antiochii i zgładził Laodike. Następnie ruszył na wschód przez terytorium króla północy, ograbił Babilonię i dotarł aż do Indii.

22. Co Ptolemeusz III sprowadził z powrotem do Egiptu i dlaczego ‛na szereg lat odstąpił od króla północy’?

²² Co się działo potem? Anioł Boży zapowiedział: „I przybędzie do Egiptu z ich bogami, z lanymi posągami, z cennymi przedmiotami ze srebra i złota, a także z jeńcami. I na szereg lat odstąpi od króla północy” (Daniela 11:8). Z górą dwa stulecia wcześniej król Persji Kambyzes II podbił Egipt i zabrał ze sobą bożki Egipcjan, ich „lane posągi”. Kiedy Ptolemeusz III splądrował byłą stolicę Persji, Suzę, odzyskał te posągi i zabrał je niczym „jeńców” do Egiptu. Wziął też jako łupy wojenne mnóstwo „cennych przedmiotów ze srebra i złota”. Zmuszony do stłumienia rebelii we własnym kraju, ‛odstąpił od króla północy’, nie wyrządzając mu już dalszych szkód.

ODWET KRÓLA SYRII

23. Dlaczego król północy po wkroczeniu na terytorium króla południa ‛wrócił do swej ziemi’?

²³ Jak się zachowa król północy? Oto, co powiedziano Danielowi: „Wkroczy do królestwa króla południa i wróci do swej ziemi” (Daniela 11:9). Król północy — władca Syrii Seleukos II — oddał cios za cios. Wtargnął „do królestwa” egipskiego króla południa, lecz poniósł klęskę. Około 242 roku p.n.e. z resztkami armii ‛wrócił do swej ziemi’ — wycofał się do stolicy Syrii, Antiochii. Gdy zmarł, na tron wstąpił jego syn Seleukos III.

24. (a) Jaki los spotkał Seleukosa III? (b) Jak syryjski król Antioch III ‛nadciągnął i zalał jak powódź, i przetoczył się’ przez terytorium króla południa?

²⁴ A co przepowiedziano w odniesieniu do potomstwa syryjskiego króla Seleukosa II? Anioł rzekł Danielowi: „Jego synowie zaś będą się burzyć i zbiorą rzeszę licznych wojsk. A nadciągając, istotnie nadciągnie i zaleje jak powódź, i przetoczy się. Zawróci jednak i będzie się burzył przez całą drogę do jego twierdzy” (Daniela 11:10). Przed upływem trzech lat morderczy zamach położył kres panowaniu Seleukosa III. Po nim na tronie syryjskim zasiadł jego brat Antioch III. Ten syn Seleukosa II zebrał wielką armię, aby zaatakować króla południa, którym był wtedy Ptolemeusz IV. Nowy syryjski król północy z powodzeniem walczył przeciw Egiptowi i odzyskał portową Seleucję, prowincję Celesyrię oraz miasta Tyr i Ptolemaidę wraz z okolicznymi miejscowościami. Pokonał armię Ptolemeusza IV i zajął wiele miast w Judzie. Wiosną 217 roku p.n.e. Antioch III opuścił Ptolemaidę i udał się na północ, „do jego twierdzy” w Syrii. Wkrótce jednak miała nastąpić zmiana.

SYTUACJA SIĘ ODWRACA

25. Gdzie Ptolemeusz IV stoczył bitwę z Antiochem III i co zostało ‛wydane w rękę’ egipskiego króla południa?

²⁵ Podobnie jak Daniel, z uwagą słuchamy kolejnej zapowiedzi anioła Jehowy: „A król południa rozsroży się i wyruszy, i będzie walczył z nim, to jest z królem północy; i ten wystawi liczną rzeszę, a rzesza ta zostanie wydana w rękę tamtego” (Daniela 11:11). Król południa, Ptolemeusz IV, dowodzący 75-tysięczną armią, ruszył na północ, by zmierzyć się z wrogiem. Syryjski król północy, Antioch III, zebrał przeciwko niemu „liczną rzeszę” — 68 000 żołnierzy. Ale „rzesza ta” została „wydana w rękę” króla południa w bitwie pod nadmorskim miastem Rafia, niedaleko granic Egiptu.

26. (a) Jaką „rzeszę” król południa poprowadził ku śmierci w bitwie pod Rafią i jakie były warunki zawartego tam traktatu pokojowego? (b) Dlaczego Ptolemeusz IV ‛nie wyzyskał swej silnej pozycji’? (c) Kto został następnym królem południa?

²⁶ Następnie proroctwo zapowiada: „I owa rzesza zostanie uprowadzona. Serce jego zacznie się wynosić i powali on dziesiątki tysięcy; nie wyzyska jednak swej silnej pozycji” (Daniela 11:12). Ptolemeusz IV, występujący w charakterze króla południa, niejako ‛uprowadził’, czyli powiódł ku śmierci, 10 000 syryjskiej piechoty i 300 konnych, a 4000 wziął do niewoli. Potem obaj królowie zawarli układ, na mocy którego Antioch III wprawdzie zatrzymał Seleucję, lecz utracił Fenicję i Celesyrię. Po tym zwycięstwie serce egipskiego króla południa ‛zaczęło się wynosić’, zwłaszcza przeciwko Jehowie. Juda pozostała we władaniu Ptolemeusza IV. Jednakże ‛nie wyzyskał on swej silnej pozycji’, będącej owocem zwycięstwa nad syryjskim królem północy. Wprost przeciwnie, zaczął prowadzić rozpasane życie, toteż następnym królem południa został jego pięcioletni syn, Ptolemeusz V, i to na długo przed śmiercią Antiocha III.

POWRÓT ZDOBYWCY

27. Jak król północy wrócił „po upływie czasów”, by odzyskać terytoria utracone na rzecz Egiptu?

²⁷ Ze względu na różne zdobycze nadano Antiochowi III przydomek „Wielki”. Anioł tak o nim rzekł: „Król północy wróci i wystawi rzeszę liczniejszą niż pierwsza; i po upływie czasów, szeregu lat, nadciągnie, przybywając z wielkim wojskiem i ogromnym dobytkiem” (Daniela 11:13). Wspomniane „czasy” trwały co najmniej 16 lat po zwycięstwie Egipcjan nad Syryjczykami w bitwie pod Rafią. Kiedy królem południa został młody Ptolemeusz V, Antioch III wyruszył z „rzeszą liczniejszą niż pierwsza”, by odzyskać tereny utracone na rzecz egipskiego władcy. W tym celu połączył swe siły z macedońskim królem Filipem V.

28. Jakie kłopoty miał młody król południa?

²⁸ Król południa miał też kłopoty we własnym państwie. Anioł zapowiedział, że „w owych czasach wielu powstanie przeciw królowi południa” (Daniela 11:14a). I rzeczywiście tak się stało. Młody król południa musiał stawić czoło nie tylko wojskom Antiocha III oraz jego macedońskiego sojusznika, lecz także rozruchom w samym Egipcie. Ponieważ jego opiekun Agatokles, sprawujący władzę w jego imieniu, pomiatał Egipcjanami, wielu wszczęło bunt. Anioł dodał: „A synowie rozbójników spośród twego ludu poważą się podjąć próbę urzeczywistnienia pewnej wizji, ale się potkną” (Daniela 11:14b). Nawet niektórzy rodacy Daniela stali się „synami rozbójników”, czyli rebeliantami. Jednakże każda „wizja” tych Żydów obiecująca kres pogańskiej dominacji w ich ojczyźnie miała się okazać fałszywa, a oni sami mieli się ‛potknąć’ i upaść.

29, 30. (a) Jak „ramiona południa” ugięły się wskutek ataku z północy? (b) Jak król północy ‛stanął w krainie Ozdoby’?

²⁹ Anioł Jehowy przepowiedział jeszcze: „I nadciągnie król północy, i usypie wał oblężniczy, i zdobędzie miasto warowne. A ramiona południa się nie ostoją, ani nawet lud jego doborowych, i nie ostoi się żadna moc. A nadciągający przeciwko niemu będzie działał według własnej woli i nikt się nie ostoi przed nim. Stanie też w krainie Ozdoby i w jego ręku będzie zagłada” (Daniela 11:15, 16).

³⁰ Siły zbrojne Ptolemeusza V, czyli „ramiona południa”, załamały się pod natarciem z północy. Koło miejscowości Paneas (Cezarea Filipowa) Antioch III zmusił egipskiego wodza Skopasa oraz 10 000 jego „doborowych” żołnierzy do odwrotu; schronili się w Sydonie, „mieście warownym”. Antioch III ‛usypał wał oblężniczy’ i w roku 198 p.n.e. zdobył ten fenicki port. Działał „według własnej woli”, gdyż wojska egipskiego króla południa nie zdołały stawić mu oporu. Potem pomaszerował na Jerozolimę, stolicę Judy — „krainy Ozdoby”. W roku 198 p.n.e. Jerozolima i Juda przeszły spod władzy egipskiego króla południa pod panowanie syryjskiego króla północy. Występujący w tej roli Antioch III ‛stanął w krainie Ozdoby’. ‛W jego ręku była zagłada’ wszystkich przeciwnych mu Żydów i Egipcjan. Jak długo ów król północy będzie czynił, co tylko zechce?

RZYM POSKRAMIA ZDOBYWCĘ

31, 32. Dlaczego król północy musiał w końcu zawrzeć „godziwy układ” pokojowy z królem południa?

³¹ Anioł Jehowy udziela nam takiej odpowiedzi: „I [król północy] skieruje swe oblicze na to, by przybyć z pełnią sił całego swego królestwa, i zostanie z nim zawarty godziwy układ; i będzie działał skutecznie. Dane mu też będzie doprowadzić do zguby córkę kobiet. I ta się nie ostoi, i nie pozostanie jego” (Daniela 11:17).

³² Król północy w osobie Antiocha III ‛skierował swe oblicze na to’, by opanować Egipt „pełnią sił całego swego królestwa”. Ostatecznie jednak zawarł z Ptolemeuszem V, królem południa, „godziwy układ” pokojowy. Zmienił swe plany, ulegając żądaniom Rzymu. Kiedy wraz z macedońskim władcą Filipem V zawiązał sojusz przeciwko młodziutkiemu królowi egipskiemu, aby zagarnąć jego terytoria, opiekunowie Ptolemeusza V zwrócili się do Rzymu z prośbą o ochronę. Rzymianie wykorzystali tę okazję do rozszerzenia sfery wpływów i pokazali swą siłę.

33. (a) Jakie były warunki pokoju między Antiochem III a Ptolemeuszem V? (b) Jakiemu celowi miało służyć małżeństwo Kleopatry I z Ptolemeuszem V i dlaczego ten plan się nie powiódł?

³³ Pod naciskiem Rzymu Antioch III przedstawił królowi południa warunki pokoju. Zamiast jednak oddać podbite terytoria, jak chcieli Rzymianie, postanowił przekazać je tylko formalnie, toteż zaproponował Ptolemeuszowi V rękę swej córki Kleopatry — „córki kobiet”. Miała ona wnieść w posagu kilka prowincji, między innymi „krainę Ozdoby”, Judę. Ale gdy w roku 193 p.n.e. małżeństwo zostało zawarte, król Syrii nie oddał tych ziem Ptolemeuszowi V. Był to związek polityczny, mający na celu podporządkowanie Egiptu władzy Syrii. Jednakże plan ten się nie powiódł, ponieważ Kleopatra I ‛nie pozostała jego’, w końcu bowiem poparła męża. Kiedy wybuchła wojna między Antiochem III a Rzymianami, Egipt stanął po stronie Rzymu.

34, 35. (a) Ku jakim „wybrzeżom” zwrócił swe oblicze król północy? (b) Jak Rzym położył kres „zniewadze” ze strony króla północy? (c) W jakich okolicznościach Antioch III poniósł śmierć i kto zajął jego miejsce jako król północy?

³⁴ Wskazując na niepowodzenia króla północy, anioł dodał: „I zwróci on [Antioch III] oblicze ku wybrzeżom, i zajmie wiele. A pewien dowódca [Rzym] odwróci od siebie jego zniewagę, tak iż jego [Antiocha III] zniewagi nie będzie. Zawróci ją [Rzym] na tamtego. I zwróci [Antioch III] swe oblicze ku twierdzom własnego kraju, i potknie się, i upadnie, a nie będzie odnaleziony” (Daniela 11:18, 19).

³⁵ Chodziło o „wybrzeża” Macedonii, Grecji i Azji Mniejszej. Gdy w roku 192 p.n.e. w Grecji wybuchła wojna, Antioch III uległ namowom, by się tam udać. Ta próba zagarnięcia kolejnych terytoriów rozgniewała Rzym, który oficjalnie wypowiedział wojnę królowi Syrii i pokonał go pod Termopilami. W roku 190 Antioch III przegrał bitwę pod Magnezją, a mniej więcej rok później został zmuszony do oddania wszystkich terytoriów w Grecji, Azji Mniejszej oraz na zachód od gór Taurus. Rzym podporządkował sobie syryjskiego króla północy i nałożył na niego ogromny haracz. Antioch III, wyparty z Grecji i Azji Mniejszej oraz pozbawiony prawie całej floty, ‛zwrócił swe oblicze ku twierdzom własnego kraju’, Syrii. Rzymianie ‛zawrócili na niego zniewagę wymierzoną przeciwko nim’. W roku 187 p.n.e. Antioch III zginął na terenie Persji, w Elymais, gdzie próbował splądrować świątynię. W ten sposób ‛upadł’, czyli zginął, a władzę po nim objął jego syn Seleukos IV, następny król północy.

KONFLIKT TRWA DALEJ

36. (a) Jak król południa usiłował kontynuować te zmagania, ale jaki los go spotkał? (b) Co się stało z Seleukosem IV i kto został jego następcą?

³⁶ Król południa Ptolemeusz V usiłował wziąć w posiadanie prowincje, które miał otrzymać jako posag Kleopatry, ale został otruty. Jego miejsce zajął Ptolemeusz VI. A co się stało z Seleukosem IV? Potrzebował pieniędzy na zapłacenie Rzymowi ogromnego haraczu, posłał więc swego skarbnika Heliodora, by zagarnął skarby nagromadzone podobno w świątyni jerozolimskiej. Żądny władzy Heliodor uśmiercił swego władcę. Jednakże król Pergamonu Eumenes i jego brat Attalos osadzili na tronie Antiocha IV, brata zamordowanego.

37. (a) Jak Antioch IV próbował pokazać, że jest potężniejszy od Jehowy Boga? (b) Do czego doprowadziło sprofanowanie świątyni jerozolimskiej przez Antiocha IV?

³⁷ Nowy król północy, Antioch IV, chciał dowieść, że jest potężniejszy od Boga; postanowił unicestwić wszystko, co miało związek z wielbieniem Jehowy. Rzucił Mu wyzwanie, poświęcając świątynię jerozolimską Zeusowi, czyli Jowiszowi. W grudniu 167 roku p.n.e. wzniósł pogański ołtarz na wielkim ołtarzu stojącym na dziedzińcu świątynnym i przeznaczonym do składania Jehowie codziennych ofiar całopalnych. W dziesięć dni później na tym pogańskim ołtarzu złożono ofiarę dla Zeusa. Profanacja ta doprowadziła do wybuchu żydowskiego powstania, na czele którego stanęli Machabeusze. Antioch IV walczył z nimi przez trzy lata. W roku 164, dokładnie w rocznicę owej profanacji, Juda Machabeusz ponownie poświęcił tę świątynię Jehowie, ustanawiając Święto Poświęcenia — Chanuka (Jana 10:22).

38. Jak się skończyło panowanie Machabeuszów?

³⁸ Prawdopodobnie w roku 161 p.n.e. Machabeusze zawarli traktat z Rzymem, a w roku 104 utworzyli królestwo. Ale konflikt między nimi a syryjskim królem północy trwał dalej. Wreszcie poproszono o interwencję Rzym. W roku 63 p.n.e. rzymski wódz Pompejusz Wielki po trzymiesięcznym oblężeniu zdobył Jerozolimę. W roku 39 p.n.e. senat rzymski mianował Edomitę Heroda królem Judei. Położył on kres panowaniu Machabeuszów, zajmując Jerozolimę w roku 37 p.n.e.

39. Jaki pożytek odniosłeś z rozważań nad Księgą Daniela 11:1-19?

³⁹ Pierwsza część proroctwa o dwóch rywalizujących ze sobą królach wspaniale spełniła się co do joty! Jakże ekscytujące jest analizowanie wydarzeń, które się rozgrywały w ciągu 500 lat od przekazania Danielowi tego proroczego orędzia, oraz rozpoznanie władców występujących w charakterze króla północy i króla południa! Jednakże polityczna tożsamość obu królów zmieniała się w miarę dalszego trwania ich zmagań — poprzez czasy, gdy po ziemi chodził Jezus Chrystus, aż do naszych dni. Porównanie faktów historycznych z intrygującymi szczegółami wyjawionymi w tym proroctwie pomoże nam zidentyfikować tych dwóch zwalczających się królów.

CZY ZAUWAŻYŁEŚ?

• Jakie dwie dynastie potężnych królów wyłoniły się w państwach hellenistycznych i jaka rywalizacja wywiązała się między nimi?

• Jak doszło do „godziwego porozumienia” obu królów, przepowiedzianego w Księdze Daniela 11:6?

• Jak następnie przebiegał konflikt między:

Seleukosem II a Ptolemeuszem III? (Daniela 11:7-9)

Antiochem III a Ptolemeuszem IV? (Daniela 11:10-12)

Antiochem III a Ptolemeuszem V? (Daniela 11:13-16)

• Jakiemu celowi miało służyć małżeństwo Kleopatry I z Ptolemeuszem V i dlaczego ten plan się nie powiódł? (Daniela 11:17-19)

• Jaki pożytek odniosłeś z pilnego rozważania Księgi Daniela 11:1-19?

[Tabela i ilustracje na stronie 228]

KRÓLOWIE Z KSIĘGI DANIELA 11:5-19

[Ilustracja]

Moneta przedstawiająca Ptolemeusza II z żoną

[Ilustracja]

Seleukos I Nikator

[Ilustracja]

Antioch III

[Ilustracja]

Ptolemeusz VI

[Ilustracja]

Świątynia Horusa w Idfu (Górny Egipt), zbudowana przez Ptolemeusza III i jego następców

[Mapa i ilustracje na stronach 216, 217]

[Patrz publikacja]

Określenia „król północy” i „król południa” odnoszą się do władców panujących na północ i na południe od krainy ludu Daniela

MACEDONIA

GRECJA

AZJA MNIEJSZA

IZRAEL

LIBIA

EGIPT

ETIOPIA

SYRIA

Babilon

ARABIA

[Ilustracja]

Ptolemeusz II

[Ilustracja]

Antioch Wielki

[Ilustracja]

Kamienna płyta z dekretami Antiocha Wielkiego

[Ilustracja]

Moneta z wizerunkiem Ptolemeusza V

[Ilustracja]

Brama Ptolemeusza III w Karnaku (Egipt)

[Całostronicowa ilustracja na stronie 210]

[Ilustracja na stronie 215]

Seleukos I Nikator

[Ilustracja na stronie 218]

Ptolemeusz I